اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

به اجتماع دارند و تصريح مي‏كند كه انسان نمي‏تواند به كمال برسد مگر به واسطه اجتماعات، جماعت بسيارى كه براى رسيدن به سعادت، با هم تعاون داشته باشند. او بلافاصله اجتماع را مقيد مي‏كند و مي‏گويد: «الاجتماع الذى به يتعاون على نيل السعادة، هو الاجتماع الفاضل»1؛ اجتماعى كه تعاون در آن موجب نيل به سعادت است، همانا اجتماع فاضل مي‏باشد.

9. حكومت: همان‏طور كه در بخش سوم خواهد آمد، حكومت و نظام سياسى مورد نظر فارابى، شامل سه سطح «مدينه فاضله»، «امت فاضله» و «معموره فاضله» مي‏شود. وى معتقد است كه هر سه سطح، نقش بسيارى در تحصيل و وصول به سعادت دارند. او مي‏گويد: «المدينة التى يقصد بالاجتماع فيها التعاون على الاشياء التى تنال بها السعادة فى الحقيقة هى المدينة الفاضلة و الامة التى تتعاون مدنها كلها على ما تنال به السعادة هى الامة الفاضلة و كذلك المعمورة الفاضلة اذا كانت الامم التى فيها تتعاون على بلوغ السعاده»2؛ آن مدينه‏اى كه مقصود حقيقى از اجتماع در آن، تعاون بر امورى است كه موجب حصول سعادت آدمى است، مدينه فاضله است و امتى كه همه مدينه‏هاى آن براى رسيدن به سعادت تعاون كنند، امت فاضله است و معموره فاضله آن هنگام تحقق پذيرد كه همه امت‏هايى كه در آن زندگى مي‏كنند، براى رسيدن به سعادت تعاون نمايند.

10. رئيس فاضل: در بحث رهبرى آورده‏ايم كه رئيس در نظام سياسى فارابى، در پنج سطح، «رئيس اول»، «رئيس مماثل»، «رئيس سنت»، «رؤساى سنت» و «رؤساى افاضل» مطرح شده است كه همه آن‏ها با اتصاف به «فضيلت» مشروط هستند به «جودة الارشاد الى السعاده»؛ يعنى داراى قدرتى باشند كه مردم را به خوبى به سعادت و به اعمالى كه به واسطه آن‏ها مي‏توان به سعادت و خوشبختى رسيد، ارشاد و رهبرى كنند.

1. آراء اهل المدينة الفاضله، پيشين، ص 117 ـ 118.

2. همان، ص 118.