2. فلسفه مدني - اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

فلسفه است كه به مدد آن، معرفت به اشيايى كه شأنيت عمل دارند، حاصل مي‏شود.1 اين بخش، شامل اخلاق، تدبيرنفس، تدبير منزل و تدبير مدن مي‏شود.2

2. فلسفه مدني

فارابى در تعريفى، فلسفه مدنى را مترادف با فلسفه عملى دانسته است و با اشاره به اين كه فلسفه، علم زيبايي‏شناسى است، آن را به دو صنف نظرى و عملى تقسم كرده و در مورد صنف عملى مي‏گويد: «به تحصل معرفة الاشياء التى شأنها ان تفعل و القوة على فعل الجميل منها و هذه تسمى الفلسفه العمليه و الفلسفه المدنيه»؛3يعنى به مدد فلسفه عملى، به امورى كه شأنيت عمل دارند، معرفت حاصل مي‏شود و قدرت بر انجام اعمال زيباى آن فراهم مي‏آيد. اين را «فلسفه مدني» مي‏گويند.

سپس آن را به دو بخش «صناعت خلقي» و «فلسفه سياسي» تقسيم مي‏كند. در «تحصيل السعاده» فلسفه مدنى را به سه بخش «فضايل فكري»، «فضايل خلقي» و «فضايل عملي» تقسيم مي‏كند و در «احصاء العلوم» در تعريف آن مي‏گويد: «فلسفه عملى، قوانين كلى را به دست مي‏دهد و راه اندازه‏گيرى آن‏ها را بر حسب احوال و اوقات مختلف نشان مي‏دهد.»4

3. فلسفه انساني

فارابى اصطلاح فلسفه انسانى را مترادف با مفهوم «علم مدني» مي‏داند و وظيفه و كاركرد آن را «سعادت‏شناسي» معرفى مي‏كند و مي‏گويد: «و هذا العلم

1. التنبيه على سبيل السعاده، پيشين، ص 66؛ الجدل، پيشين، ص 70.

2. ماينبغى ان يقدم قبل تعلم الفلسفه، پيشين، ص 60.

3. التنبيه على سبيل السعاده، پيشين، ص 66.

4. احصاء العلوم، پيشين، ص 67.