10. سياست مدني - اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

سعادت هدايت مي‏شوند.1

فارابى از زمامدارى، گاهى به «صناعت مدني»2 يا «صناعت ملكي» هم تعبير مي‏كند و تصريح دارد كه زمامداران به واسطه اين صناعت، استحقاق رهبرى پيدا مي‏كنند: «الملك هو ملك بالمهنة الملكيّه و بصناعة تدبير المدن و بالقدرة على استعمال الصناعة الملكيّه»؛3 يعنى پادشاه به واسطه حرفه زمامدارى و صناعت تدبير مدن و به مدد قدرت بر به كارگيرى صناعت ملكى، پادشاه است.

10. سياست مدني

سياست مدنى يكى از مفاهيمى است كه فارابى يك اثر مستقل در شرح آن نگاشته است. در آن‏جا بحث را از ضرورت اجتماع، براى رسيدن به ضروريات زندگى و كمالات معنوى آغاز مي‏كند و انواع اجتماعات را از بزرگ‏ترين اجتماع، كه دولت جهانى «معموره ارض» است، تا كوچك‏ترين آن، كه خانواده است، تبيين مي‏كند و اهداف و غايات فاضله و سعادتمندانه اجتماع را بيان مي‏دارد و ويژگى رؤسا و نقش آنان را در شكل‏گيرى اجتماعات مطرح مي‏كند.

وى بر اين باور است كه گونه‏هاى رياست، سبب ايجاد گونه‏هاى خاصى از حكومت مي‏شود. سپس به شرح ماهيت مدينه فاضله و ساختار آن مي‏پردازد و به شهروندان فاضل و غير فاضل، نظير «نوابت» و «بهيميون»، اشاره مي‏كند و سرانجام، سه نوع نظام سياسى غير فاضله را در مقابل نظام سياسى فاضله قرار مي‏دهد و به تفصيل از آن‏ها سخن مي‏راند و معتقد است كه هركدام از آن سه نوع نظام سياسى غير فاضله به شش نوع جزئي‏تر تقسيم مي‏شوند كه در مجموع هجده نوع نظام غير فاضله شكل مي‏گيرد. در پايان، فارابى وارد بحث جامعه‏شناسى مي‏شود و وضعيت نوابت، يكى از گروه‏هاى مخالف در مدينه فاضله را تحليل

1. فصول منتزعه، پيشين، ص 47.

2. همان، ص 39.

3. همان، ص 49.