اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

تجربه طولانى در افراد و موارد مختلف دارد.

3. صاحبان انديشه در امور مهم: در فلسفه سياسى فارابى، اصطلاحى با عنوان «جودة الرأي» وجود دارد كه در اكثر آثار وى تكرار شده است و معمولاً در هر موردى كه بحث‏هاى انديشه‏اى و سياسى و به خصوص، موضوع رهبران و رؤسا مطرح شده، اين اصطلاح نيز مطرح گرديده است. در «فصول المدني» در تعريف جودة الرأى آمده است: «جودة الرأى عبارت است از آن كه انسان، صاحب انديشه درست باشد». آن گاه درباره مفهوم برخوردارى از انديشه درست مي‏فرمايد: «هو ان يكون الانسان فاضلاً خيرا فى افعاله ثم ان يكون قد جرّبت اقاويله و آراؤه»؛1 برخوردارى از انديشه درست، اين است كه آدمى در امور و افعالش خيرخواه و با فضيلت باشد و گفتار و انديشه‏ها و مشورت‏هايش مجرّب و به‏طور مكرر، تجربه و به صورت آراى سديد و صحيح و مستحكم مقبول افتاده باشد، انديشه‏هايى كه با عمل به آن‏ها انسان‏ها به غايات پسنديده مي‏رسند.

به همين دليل، اين‏گونه افراد صاحب انديشه مجرّب، «مقبول القول» هستند؛ زيرا به علت صدق و درستى مداومى كه از آنان مشاهده شده است، به فضيلت قضاوت و رأى و مشورت صحيح و سديد اشتهار يافته‏اند و در پذيرش اقوالشان نيازى به استدلال و دليل نيست. روشن است كه چنين رأى سديد و متقنى، متكى بر تعقل است و در حقيقت، «هذا اذاً نوع من التعقل»؛ يعنى جودة الرأى، نوعى از تعقل است. سپس در تشريح اصول اساسى انديشه اين دسته از فاضلان مي‏گويد: مبانى و مبادى تفكر آن‏ها دو چيز است: اول، امور مشهورى كه مبتنى بر رأى همگان و يا دست كم بر رأى اكثريت انسان‏ها است. دوم، امورى كه بر اثر تجربه و مشاهده شخصى به دست آمده است.2

1. فصول منتزعه، پيشين، ص 59.

2. الملّة، پيشين، ص 59؛ فصول منتزعه، پيشين، ص 59.