اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

2/1. شناخت حقوق شهروندان: در حوزه كار مقدّرون، همه شهروندان صاحب حق هستند. همه در جامعه سهم عادلانه دارند. «فان لكلّ واحد من اهل المدينة قسطا من هذه الخيرات مساويا لاستئهاله»؛1 يعنى هر كس به تناسب شأن و مقام خودش حق دارد. همان‏طور كه گذشت، تعرض به حق هر فردى به مفهوم ظلم و خيانت به او، بلكه به همه اهل مدينه و شهروندان است و معلم ثانى با شرح ديدگاه‏هاى مختلف مي‏فرمايد: بعضى معتقدند كه چون ظلم به فرد، ظلم به همه شهروندان است، اگر آن فرد مظلوم هم از حق خود صرف نظر كند، متجاوز به حق او بايد مجازات شود؛ زيرا حقوق ديگران را تضييع كرده است.

بنابراين، اجراى عدالت در اين حوزه، متضمن شناخت دقيق از حقوق شهروندان است. در مدينه فاضله فارابى، هر كس حق دارد داراى شغل و كار مناسب با شخصيت فردى و حيثيت اجتماعى خود باشد2 و مناصب مختلف نبايد در اختيار يك فرد قرار گيرد؛ زيرا هر كسى معمولاً متخصص دريك مسؤوليت است و اشتغال او در آن، موجب كمال مسؤوليت مي‏شود و از طرفى، توزيع مسؤوليت‏ها موجب انجام آن‏ها در زمان مقرر مي‏شود. بنابراين، بيش از يك مسؤوليت نبايد به يك فرد واگذار گردد، مگر آن كه خللى به حقوق ديگران وارد نشود و يا ضرورتى در كار باشد.3

فارابى حقوق شهروندان را به‏طور گسترده مي‏پذيرد؛4 اما آن چه در حوزه كار مقدّران است، به چهار مورد از آن اشاره مي‏كند:

1. حقوق اقتصادى و مالى.

2. حقوق بهزيستى و برخوردارى از سلامت روحى و جسمى.

3. حقوق مربوط به شخصيت و كرامت و عزت انسانى.

1. فصول منتزعه، پيشين، ص 71.

2. فصول منتزعه، پيشين، ص 74 ـ 75.

3. همان، ص 75؛ الملّة، پيشين، ص 53 ـ 56.

4. به موضوع جايگاه مردم در ساختار نظام سياسى مراجعه شود.