اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

واحدة ترأس فقط ولاتخدم اصلا ولايرئس احد غيره و منها طوائف تخدم فقط و لاترأس و طوائف متوسطة تخدم ذلك الواحد و ترأس من دونها»؛1 يعنى در مدينه فاضله و نظام سياسى، سه طبقه وجود دارد:

1. طبقه رؤسا: كسانى هستند كه فقط رياست مي‏كنند و كسى بر آن‏ها رياست ندارد.

2. طبقه خدمت‏گزاران: كسانى هستند كه فقط خدمت مي‏كنند و هيچ نوع رياستى ندارند.

3. طبقه متوسط: كسانى هستند كه زير دست رؤسا و رئيس مرؤوسان بعد از خود هستند.

فارابى در نظام سلسله مراتبى خود، بيش‏ترين مسؤوليت جامعه را بر دوش طبقه متوسط مي‏گذارد و در حقيقت، حاكم و زمامدار جامعه، از طريق همين طبقه، همه تدابير حكومتى را در جامعه اعمال مي‏كند و «الرئيس بعد ان يرتّب هذه مراتب فانه متى اراد بعد ذلك ان يحدّد وصية فى امر اراد ان يحمل عليه اهل المدينة او طائفة من اهل المدينة و ينهضهم نحوها او عز بذلك الى اقرب المراتب اليه»؛2 يعنى رئيس بعد از آن كه اين مراتب سه گانه را در مدينه سامان بخشيد، هر گاه بخواهد دستور و توصيه‏اى را در هر موضوعى كه باشد، مطرح كند و همه شهروندان يا گروهى از آن‏ها را وادار به انجام آن سازد، از طريق نزديك‏ترين مرتبه، كه همان طبقه سوم است، دستورات خود را به اجرا مي‏گذارد.

بنابراين، طبقه سوم داراى بخش‏هاى متنوعى است و رئيس مدينه، هر بخشى از جامعه را از مجراى آن تدبير مي‏كند. «مثل ان يدبر امر الاموال التى يحتاجون اليها بالقوة الثالثة التى فيه»؛3 يعنى تدبير و اداره مسائل اقتصادى، كه مدينه به آن نيازمند است، بر عهده يكى از قوايى است كه زير نظر رئيس، در طبقه متوسط فعاليت مي‏كند. البته اين قوه، كه به اصطلاح، همان «ماليون» هستند، در درون

1. رسالة فى اعضاء الحيوان، پيشين، ص 83.

2. السياسة المدنيه، پيشين، ص 85.

3. رسالة فى اعضاء الحيوان، پيشين، ص 83.