اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

هر يك از اين امور، نزد مردم مدينه جاهله، سعادت و خوشبختى است و سعادت بزرگ و كامل، عبارت از اجتماع همه اين‏ها است و آن چه در برابر و ضد آن‏ها است، كه شقاوت باشد، عبارت است از امراض و آفات بدنى فقر و عدم بهره‏بردارى از لذات مادى و نيز آن كه در خواهش‏ها و اميال و هواهاى نفسانى خود آزاد نباشند و مكرم و معظم نباشند.»1

در «الملّة» تعريف نظام سياسى جاهله چنين آمده است: «المدينة او الامة المنقادة لما تمكن فيها الرئاسة الجاهلية من الافعال و الملكات تسمى المدينة اوالامة الجاهليه»؛2 يعنى نظام سياسى مدينه يا امت، اگر پيرو افعال و ملكاتى كه رياست جاهله در آن‏ها ايجاد كرده، باشند، موسوم به مدينه يا امت جاهله هستند. در مواردى فارابى مدينه جاهله را از منظر دين و آيين تعريف مي‏كند و مي‏گويد: «المدن الجاهله انما تحدث متى كانت الملّة مبنية على بعض الآراء القديمة الفاسدة»؛3 يعنى مدينه‏هاى جاهله هنگامى به وجود مي‏آيند كه اساس وجودى دين بر پاره‏اى از آراى فاسده قديمى مبتنى و استوار باشد. به عبارت ديگر، مدينه جاهله عبارت از مدينه‏اى است كه پيرو دين فاسد باشد.

سرانجام همان‏طور كه در مبانى و اصول آراى غير فاضله بيان شد، مدينه جاهله، از ديدگاه فارابى، از چند منظر قابل تعريف است:

1. تعريف مدينه جاهله از منظر سعادت: «مدينه‏اى است كه مردم آن، نه سعادت را مي‏شناسند و نه به دل آنان خطور مي‏كند و به دليل همين جهل، آن را مدينه جاهله ناميده‏اند».4

2. تعريف مدينه جاهله، از منظر رياست: «مدينه‏اى است كه پيرو اعمال و

1. آراء اهل المدينة الفاضله، پيشين، ص 131 - 132.

2. الملّه، پيشين، ص 55.

3. آراء اهل المدينة الفاضله، پيشين، ص 151.

4. همان، ص 131.