اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

آن و هم‏چنين شناخت منزلتى كه بازگشت نفوس آنان پس از مرگ، به آن است.

اصل نهم: شناخت امت‏هاى فاضله و امت‏هاى غير فاضله؛ يعنى شناخت حكومت‏هاى گسترده‏تر از مدينه، كه شامل امت و معموره ارض مي‏شود.

پس از بيان ارزش‏ها و اصول مشترك، نحوه اعتقاد و معرفت بدان‏ها را به دو صورت بيان مي‏كند:

1. معرفت برهانى.

2. معرفت تمثيلى.

و به اعتبار نوع معرفت، اهل مدينه فاضله را به سه دسته تقسيم مي‏كند:

الف) حكيمان اهل برهان.

ب) تابعين حكما.

ج) اكثريت مردم اهل اقناع.

سپس در مورد نوع اول معرفت و دو گروه صاحب معرفت برهانى مي‏گويد: «جاى شك و ترديد و عنادى در آن‏ها نيست»: «هذه الاشياء المشترك اذا كانت معلومة ببراهينها لم يكن فيها موضع عناد بقول اصلاً لا على جهة المغالطة و لا عند من يسوء فهمه»؛1 يعنى هر گاه اين امور و حقايق مشترك، به واسطه برهان معلوم شده باشد، مطلقا محل و موضعى براى خلاف و گفتار عناد آميز در آن‏ها وجود ندارد، نه به طريق مغالطه و نه نزد كسى كه در اثر سوء فهم، از درك آن ناتوان است.

بنابراين، فارابى نقطه انحراف در اصول مشترك را در نوع دوم معرفت، يعنى معرفت تمثيلى مي‏داند كه مربوط به گروه سوم اهل مدينه فاضله، يعنى اكثريت توده مردم، است: «فانّ مثالاتها قد تكون فيها موضع للعناد»؛2 يعنى در معرفت تمثيلى، جاى شبهه و عناد و انتقاد هست.

سپس معاندان و منتقدان معرفت تمثيلى را به سه گروه تقسيم مي‏كند:

گروه اوّل: مسترشدون هستند. اينان كساني‏اند كه خواهان هدايتند و با اشكال

1. آراء اهل المدينة الفاضله، پيشين، ص 148.

2. همان، ص 148.