عوامل تحول در مدينه فاضله - اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

و انتقاد و ابطال مثالات و شبهه در آن‏ها مي‏خواهند به حق و حقيقت برسند.

گروه دوم: جاهلانند. اين‏ها دنبال اغراض جاهلانه هستند؛ نظير ثروت و كرامت و لذت. و قوانين و سنت‏ها و اصول مشترك مدينه فاضله را مانع از رسيدن به آن اغراض مي‏بينند. بدين سبب، با شبهه و انتقاد، قصد ابطال آن‏ها را دارند و از راه نقض و عناد و انتقاد و نيز از طريق مغالطه و حيله‏گرى، به دشمنى با آن‏ها بر مي‏خيزند. فارابى مي‏گويد: «و هولاء ليس ينبغى ان يجعلوا اجزاء المدينة الفاضله»؛1 يعنى اين‏گونه افراد را نبايد در زمره مردم مدينه فاضله محسوب كرد.

گروه سوم: كسانى هستند كه همه معارف تمثيلى را به جهت مواضع عنادى كه در آن‏ها وجود دارد، باطل مي‏دانند. اينان مردمى بدفهم و كج انديش هستند و نه تنها در معرفت تمثيلى، بلكه با مغالطه در براهين يقينى هم شبهه مي‏كنند. در واقع، كج فهمى آنان سبب مي‏شود كه حق را غير از آن‏چه هست، تخيّل مي‏كنند و گمان مي‏كنند تصور آنان همان مدعاى پيروان حق است. و چون تخيّل خود را باطل مي‏دانند، همه حقيقت را انكار مي‏كنند و طرفداران حق را به مكرو خدعه و نيرنگ متهم مي‏سازند.

فارابى با طرح اين مقدمات، به اين نتيجه مي‏رسد كه دو گروه فكرى اخير، منشأ انحراف از اصول و ارزش‏ها و آراى مشترك اهل مدينه فاضله هستند و در نهايت، اين تفكرات، منجر به استحاله تمام يا بخشى از مدينه فاضله شده و اساس «مدينه مبدّله» را به وجود مي‏آورد.

عوامل تحول در مدينه فاضله

تبيين عوامل زوال مدينه فاضله در واقع مي‏تواند عوامل تشكيل مدينه مبدّله را روشن كند. به اختصار، عوامل عمده، بيان مي‏شود:

1. همان، ص 149.