3. مركز علمى حرّان - اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

آسان مي‏نمود؛ اگر چه عوامل ديگرى نيز نظير كثرت دانشمندان انطاكيه، كه بسيارى از آنان دانش آموختگان مكتب اسكندريه بودند، در اين امر، مؤثر بوده‏اند.1 پيش از آن هم، در اين شهر، براى تعليمات مذهبى از دير زمان، مدرسه‏اى وجود داشته و زمينه مناسبى فراهم بوده است. بنابر شواهد تاريخى، انطاكيه مهم‏ترين پايگاه انتقال علوم يونانى به جهان اسلام بوده است.

3. مركز علمى حرّان

حران شهرى است واقع در نواحى شمالى عراق عرب، بين رها و رأس العين، كه هم اكنون نيز به صورت قريه كوچكى در ولايت حلب پا برجا است.2 شهر حران نزد روميان «كاره» ـ (Carrhae _ carre) ناميده مي‏شد و پس از تسلط اسكندر، يكى از مراكز مهم فرهنگ يونانى و ادبيات آرامى بوده است. بعد از ظهور و نفوذ دين مسيح عليه‏ السلام غالب اهالى اين شهر، بر آيين بت‏پرستى باقى ماندند و حتى پس از تسلط مسلمانان، بخشى از اهالى اين شهر، به آيين ستاره‏پرستى قديم هم‏چنان ادامه دادند. حرانيان از ديرباز، به رياضيات و نجوم و بعد از آن به فلسفه توجه داشته‏اند. انتقال مركز تعليم از انطاكيه به حران، بنابر آن‏چه مسعودى در «التنبيه والاشراف» آورده است، در دوران متوكل عباسى (232 ـ 247) صورت گرفته است.

از علماى مشهور اين حوزه، ثابت بن قروه (متولد 288ق) و محمد بن جابر البتانى (متولد 317 ق) را در تمدن اسلامى مي‏توان نام برد. حرانيان پس از غلبه ادبيات سريانى، آثار خود را به اين زبان نگاشتند. ابن ابى اصيبعه از فارابى نقل مي‏كند كه گفته است: حوزه انطاكيه مدت زمان طولانى برقرار بود تا آن‏كه

1. صفا، ذبيح الله، تاريخ علوم عقلى در تمدن اسلامى،، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1374، ص 9.

2. صفا، ذبيح الله، پيشين، ص 9 ـ 10 و ج.ت. دبور، تاريخ فلسفه در اسلام، ترجمه عباس شوقى، تهران مؤسسه مطبوعاتى عطايى، 1343، ص 9.