4. مركز علمى رها - اندیشه سیاسی فارابی نسخه متنی

رياست تعليم آن به شخصى رسيد كه دو شاگرد داشت: يكى از اهالى حران و ديگرى اهل مرو بود كه هر دو، بعد از فراغت از تحصيل، از انطاكيه خارج شدند و با خود كتاب‏هايى را نيز بردند.1 و اما در مورد خود فارابى، شارحان بالاتفاق معتقدند كه ايشان مكتب حران را درك كرده است، گرچه برخى آن را قبل از ورود به بغداد و برخى بعد از ورود به بغداد دانسته‏اند.

4. مركز علمى رها

رها شهرى است بين موصل و شام، كه با عنوان «ادسا» يا «اورفا»2 هم خوانده مي‏شود. اين شهر در طول سه قرن و نيم، پايتخت سلسله مشهورى از سلاطين بود كه با قبول آيين مسيح، مركز مهم تبليغ مسيحيت تا قلب شاهنشاهى ايران شد و با توجه به اهميت آن، مركز علوم دينى و عقلى مسيحيان اين نواحى بود. كتب مقدس، در اين شهر ترجمه و منتشر مي‏شدند و لهجه سريانى، كه يكى از شعبه‏هاى زبان آرامى است، در اين منطقه رايج بود. مدرسه معروف به «دبستان ايرانيان»3 در حدود قرن چهارم ميلادى در اين شهر تأسيس شد. بخشى از آثار ارسطو در شهر رها به زبان سريانى ترجمه شد. كتاب «ايسا غوجي» فرفوريوس، كه مكرراً مورد استناد فارابى قرار مي‏گرفت، سه بار از اواسط قرن پنجم تا اواسط قرن هفتم ترجمه شد. تعليم «ريطوريقا» خطابه، جغرافيا، طبيعيات و نجوم، هم در دبستان ايرانيان و هم در ديگر مدارس، معمول بود و به همين علت، مركز علمى رها از مراكزى بود كه واسطه انتقال علوم يونانى به شرق، به ويژه جهان اسلام محسوب مي‏شود.

1. ابن ابى اصيبعه، پيشين، ص 135.

2. دليسى، اوليرى، انتقال علوم يونانى به عالم اسلامى،ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1342، ص 80؛ ج.ت. ديور تاريخ فلسفه در اسلام، پيشين، ص 15.

3. در وجه تسميه آن گفته شده كه بدان سبب است كه غالب شاگردانش ايرانى بوده و يا آن‏كه بيش‏تر فارغ التحصيلان آن براى خدمت در كليساهاى ايران مي‏رفتند.