تفسیر نمونه جلد 26

‌
(بنا بر اينكه منظور مردگان مدفون در زمين باشد كه يكى از تفسيرهاى مشهور اين آيه است) و يا شبيه چيزى كه در سوره" نازعات" آيه 13 و 14 آمده است:

فَإِنَّما هِيَ زَجْرَةٌ واحِدَةٌ فَإِذا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ:" تنها يك صيحه خواهد بود و به دنبال آن ناگهان همگى بر صفحه زمين ظاهر مى‏شوند.

همه اين تعبيرات نشان مى‏دهد كه زنده شدن و خارج گشتن مردگان از قبرها سريع و ناگهانى صورت مى‏گيرد.

و بعد از ذكر اين نشانه‏ها كه قبل از رستاخيز و بعد از آن صورت مى‏گيرد، سخن نهايى را چنين بيان مى‏كند:" در آن روز هر كس مى‏داند آنچه را كه از قبل فرستاده و آنچه را براى بعد گذاشته است" (عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ).

آرى آن روز حجابها كنار مى‏رود، پرده‏هاى غرور و غفلت دريده مى‏شود، و حقايق جهان عريان و آشكار مى‏گردد، و از آنجا كه آن روز" يوم البروز" است همه چيز بارز و ظاهر مى‏شود، و در آنجا است كه انسان تمامى اعمال خود را مى‏بيند و از نيك و بد آن آگاه مى‏شود، چه اعمالى را كه از قبل فرستاده، و چه كارهايى كه آثارش بعد از او در دنيا باقيمانده، و نتائجش به او رسيده است، مانند خيرات و صدقات جاريه، و بناها و آثارى كه براى مقاصد رحمانى يا شيطانى ساخته، و از خود بجا نهاده است، و يا كتابها و آثار علمى و غير علمى كه براى مقاصد نيك و بد تحرير يافته، و بعد از او مورد بهره‏بردارى ديگران قرار گرفته است، همچنين سنتهاى نيك و بد كه اقوامى را به دنبال خود كشانيده.

اينها است نمونه‏هايى كه از كارهايى كه نتائجش بعد از انسان به او مى‏رسد و مصداق" اخرت" در آيه فوق است.

درست كه انسان در اين دنيا نيز اجمالا از اعمال خود با خبر است، ولى‏