ترسيمى از زندگى برزخي
بدن برزخى و عذاب و نعمت هاى آن جا را مى توان به گونه اى به لذت و يا نعمت هاى هنگام خواب تشبيه كرد.انسان در عالم رؤيا واقعاً كارهاى شگفت انگيزى انجام مى دهد: راه مى رود، سخن مى گويد، مى انديشد و... هرگاه اين كارها را با زندگى عنصرى و مادى بسنجيم فاقد حقيقت خواهد بود، ولى اگر ازنسبت گيرى و مقايسه صرف نظركنيم، بايد گفت: اين كارهادر ظرف رؤيا براى خود حقيقتى دارند، زيرا خوشى ها، آرامش ها، آلام و دردهاى رؤيايى، براى خود خالى ازيك نوع واقعيت نيست. چه بسا حالات انسان در خواب بر بدن عنصرى نيز اثرمى گذارد.حالا اگريك چنين زندگى رؤيايى، واقعيت بيشتر و حقيقتى روشن ترپيدا كند، بايد نام آن را زندگى برزخى نهاد.در آن جا ماده و عنصريا مولكول و اتم وجود ندارد، ولى صورت تمام موجودات جهان بى آن كه ماده و وزنى در كار باشد موجود است.از اين جهت دانشمندان مى گويند: در جهان برزخ، آثارماده ازگرمى و سردى، شيرينى و تلخى، شادمانى و غمگينى هست، هر چند خودماده وجود ندارد. در آن جا خوردن و آشاميدن،سماع و استماع و رؤيت و ديدن وجود دارد، اگرچه ازماده اى كه زندگى ما بر آن توقف دارد خبرى نيست.پيامبر گرامى درجنگ بدر دستورداد كه كشته هاى قريش را به چاهى بريزند، سپس بر سرچاه ايستاد و به آنان خطاب كرد و گفت: آيا آن چه را كه خداى شما وعده كرد حقيقت داشت مسلمانان گفتند: آنان مردگانند و چگونه با آنان سخن مى گوييد پيامبر فرمود: شما ازآنان شنواترنيستيد، آنان مى شنوند، ولى اجازه سخن گفتن ندارند.(11).از اين بيان مى توان به حقيقت سخنى كه محدثان اسلامى از پيشوايان اسلام نقل كرده اند پى برد.اَلقَبرُ اِمّا رَوضَة مِن رياضِ الجَنَّةِ او حُفرَة مِن حُفَر النار؛(12).قبر يا باغى است از باغ هاى بهشت و يا گودالى از گودال هاى دوزخ..(1). ص (38) آيه 27.(2). همان، آيه 26.(3). ص (38) آيه 28.(4). آيات بينات، ص142 141.(5). همان، ص131.(6). همان، ص135.(7). در زمان تأليف كتاب استادعلامه طباطبايى (ره) در قيد حيات بود.(8). بقره (2) آيه 154.(9). آل عمران (3) آيه هاى 169و 170.(10). مومنون (23) آيه هاى 100ù99.(11). ابن هشام، سيره، ج2.(12). شيخ طوسى، امالى،ص18؛ بحارالانوار، ج6، ص218.