پيش از آن كه درباره محكمه الهى سخن بگوييم لازم است براى آگاهى ازاوضاع پس ازمرگ، كمى در اين جا توقف كنيم و مراحل زندگى اخروى را قدم به قدم به گونه فشرده مورد بررسى قراردهيم.
1. لحظه مرگ
هنگامى كه لحظه احتضار انسان فرا مى رسد مأمورالهى براى قبض روح حاضر مى شود تا جان او را به فرمان خدا بازستاند. دراين لحظه انسان بينش ديگرى پيدا مى كند. پرده ها ازبرابر ديدگان او كنار مى رود و فراسوى ماده و فرشتگان را مشاهده مى كند و ستمگران دراين لحظه بيدار مى شوند و ازفرشتگان درخواست مى كنند كه آنان را مجدداًبه اين سو بازگردانند، تا توشه اى براى پس ازمرگ فراهم سازند، ولى پاسخ مى شنوند: ديگر وقت عمل گذشته است و بايد رهسپار سراى ديگر گرديد.برخورد مأموران الهى با افراد نيكوكار و بدكار، به دو گونه متمايز و مختلف انجام مى گيرد و همه اين حقايق از آيات زير، به روشنى استفاده مى شود و ازخوانندگان گرامى درخواست مى شود كه در مفاد آيات، دقت كافى به عمل آورند تا به نكات آيه ها واقف گردند.در اين كه خداوند جان انسان را به وسيله مأموران خود كه همان فرشتگانند مى گيرد، سخنى نيست و آيه زير،بر آن گواهى مى دهد.حَتّى اِذاجاءَ اَحَدَكُم المَوتُ تَوَفَّتهُ رُسُلُنا وَ هُم لايُفَرِّطُونَ؛(9).وقتى كه مرگ يكى ازشما فرا رسد فرشتگان ما جان او را مى گيرند و آنها (در كار خود) كوتاهى نمى كنند.اين گروه از مأموران، نيكوكار و بدكار را، به خوبى تشخيص مى دهند و با افراد نيكوكار خوش رفتارى مى كنند و با سلام و درود، آنان را به سراى ديگر منتقل مى سازند، در حالى كه با افراد بدكار با خشونت رفتار مى كنند. در اين باره به آيات زير توجه فرماييد:.اَلَّذينَ تَتَوَفّاهُمُ المَلائِكَةُ طَيّبينَ يَقُولُونَ سَلام عَلَيكُم؛(10).هنگامى كه فرشتگان جان آنان (پرهيزگاران) را مى گيرند در حالى كه پاك و پاكيزه اند به آنان مى گويند: درود بر شما.در حالى كه جان افراد كافر را به شيوه ديگر مى گيرند چنان كه مى فرمايد:.وَلَو تَرى اذ الظّالِمُونَ فى غَمَراتِ المَوتِ وَ المَلائكَةُ باسِطُوا اَيديهِم اَخرجوُا اَنفُسَكُم اَليَومَ تُجزَونَ عَذابَ الهُونِ بِمِا كُنتُم تَقوُلُونَ عَلَى اذ غَيرَ الحَقِّ وَ كُنتُم عَن آياتِه تَستَكبِرُون؛(11).و اگر ببينى كه ستمگران در گرداب هاى مرگند و فرشتگان دست هاى خويش را گشوده (كه جان آنان را بگيرند) به آنان مى گويند: جان هاى خويش را برآريد، امروز به خاطر اين كه درباره خدا به ناحق سخن مى گفتيد، در برابر آيات او كبر مى ورزيديد با عذاب خفّت، سزا داده مى شويد.در برخى آيات، اين عذاب خفّت كه مربوط به دوران احتضار است به روشنى تفسير شده است، آن جا كه مى فرمايد:.وَ لَو تَرى اِذ يَتَوَفّىَ الَّذينَ كَفَرُوا المَلائِكَةُ يَضرِبُونَ وُجُوهَهُم وَ اَدبارَهُم وَ ذُوقُوا عَذابَ الحَريق؛(12).و اگر ببينى كافران را هنگامى كه فرشتگان جانشان را مى گيرند و بر صورت و پشت آنها مى زنند (و مى گويند:) عذاب سوزان را بچشيد!.
2. سؤال قبر
سؤال در قبر، نزد علماى اسلام يكى ازمسلمات است. شيخ مفيد در كتاب اوائل المقالات(13) و محقق طوسى در كتاب تجريد و علامه حلى در كشف المراد(14) گفته اند: (سؤال در قبر مورد قبول همه علما مى باشد).(15).به طور مسلم مقصود از قبر، در اين مورد، عالم برزخ است كه افراد در آن جا پس ازمرگ به سر مى برند و هنگامى كه زندگى انسان در برزخ آغاز شد دو فرشته به نام (مُبَشِّر) و (بَشير) مأمور سؤال از افراد نيكوكارمى گردند و دو فرشته به نام (ناكر) و (نكير) مأمور سؤال ازافراد بدكار مى شوند.
3. جهان برزخ
جهان برزخ، دنياى ميان زندگى دنيوى و اخروى است و همان طور كه در گذشته خوانديم دلالت آيات قرآن بر وجود چنين جهان و زندگى افراد در اين مرحله، صريح و روشن است.
4. نفخ صور
آيات قرآن به روشنى گواهى مى دهد كه جز خدا كسى به وقت رستاخيز آگاه نيست و در اين باره آياتى وارد شده است كه به ذكر يك آيه اكتفا مى كنيم:.يَسئَلُونَكَ عَنِ الساعَة، اَيّانَ مُرسيِها قل اِنَّما عِلمُها عِندَ رَبّى؛(16).درباره رستاخيز ازتو سؤال مى كنند كى فرا مى رسد بگو اطلاع از وقت قيامت نزد پروردگار من است.وقتى جهان در آستانه رستاخيز قرار گرفت (نفخ صور) كه به معناى دميدن در شيپور است انجام مى گيرد و اين كار دوباره انجام مى پذيرد.در مرحله نخست آن چه كه در آسمان ها و زمين است بى هوش مى شوند و به اين نفخ، (صعق) مى گويند و در مرحله دوم از قبرها به سوى محشر مى شتابند و به آن نفخ (بعث) مى گويند و هر دو اصطلاح ازآيات قرآن اتخاذ شده است.در نفخ صور نخست به همه جهان و جهانيان خطاب مى شود كه حكومت امروز از آن كيست (لِمَن المُلكُ اليَوم) پاسخ گفته مى شود: (ذ الواحِدِ القَهّار).(17).در اين جا لازم است ياد آور شويم كه حقيقت اين دميدن در شيپور براى ما روشن نيست و اين يكى ازحقايق غيبى است كه بايد به آن ايمان آورد.پايه آگاهى ما ازآن جهان مانند آگاهى جنين ازجهان خارج از شكم مادر و به اندازه آگاهى و درك جوجه درون تخم مرغ از محيط بيرون آن است.اصولاً حقايق و عينيات آن جهان آن چنان عظيم و وسيع است كه الفاظ محدود بشر را ياراى تشريح آن حقايق نيست و چون الفاظ بشر نارساتر ازتفهيم اين حقايق بلند و عظيم است چاره اى جز اين نيست كه آن حقايق علمى در قالب محسوس بشر ريخته گردد و تفهيم شود.اكنون كه اين چهار مطلب را به طور خلاصه ياد كرديم نوبت آن مى رسد كه درباره گواهان اعمال انسان با اتكا به آيات قرآن بحث و گفتگو كنيم.
لطفا منتظر باشید ...
