فضائل و سیره چهارده معصوم علیهم السلام در آثار استاد علامه حسن زاده آملی نسخه متنی

806- كلبهم باسط يديه

بنده حدود سى سال پيش صحبتى با بك رياضيدان داشتم تا اين كه كلام كشيد به اين شكل هندسى (قطاع) من از او، به خاطر غرض الهى كه در نظر داشتم، سوال كردم: عزيز من! از اين شكل چند حكم هندسى مىتوان استفاده كرد؟

گفت: شايد هفت تا ده تا حكم.

گفتم: مثلا بيست تا چطور.

گفت: شايد ممكن است.

گفتم: دويست تا چطور؟

به من نگاه مىكرد كه آيا دويست حكم هندسى مىتوان از آن استنباط كرد و توقف كرد.

گفتم: دو هزار چطور؟ همين طور به من نگاه مىكرد. گفتم: دويست هزار تا چطور؟

خيال مىكرد كه من سر مطايبه و شوخى دارم و به مجاز حرف مىزنم. بعد به او گفتم: آقا اين خواجه نصيرالدين طوسى كتابى دارد به نام كشف القناع عن اسرار شكل القطاع (958) و جناب خواجه از اين يك شكل، چهار صد و نود و هفت هزار و ششصد و شصت و چهار حكم هندسى استنباط كرده، يعنى قريب نيم ميليون. بعد به او گفتم: اين خواجه نصير طوسى كه راجع به يك شكل هندسى، يك كتاب نوشته و قريب پانصد هزار حكم از آن استنباط كرده، شما آن كتاب و خود خواجه را مىشناسى؟

گفت: نخير.

بعد راجع به شخصيت خواجه مقدارى صحبت كرديم و به او گفتم: اين خواجه وقتى كه در بغداد حالش دگرگون شد و ديد دارد از اين نشاه به جوار الهى ارتحال مىكند، وصيت كرد: مرا از كنار امام هفتم، باب الحوائج الى الله، از اين معقل و پناهگاه بيرون نبريد و در عتبه به خاك بسپاريد و روى قبرم در پيشگاه امام هفتم؛ مثلا نوشته نشود آيت الله و علامه اين امام است، حجه الله، قرآن ناطق و امام ملك و ملكوت است؛ روى قبر من بنويسيد:

و كلبهم باسط ذراعيه بالوصيد.(959)

در اين عالمى است صاحب اين همه كتاب در حكم، فلسفه، عرفان، رياضيات، فقه و اصول، علوم غريبه، معمارى و هندسى؛ و بنا كننده رصد خانه مراغه و صاحب زيج ايلخانى، و بالاخره خواجه نصيرالدين طوسى و استاد بشر و استاد كل فى الكل. اما در پيشگاه امام هفتم اين طور وصيت مىكند كه روى قبرش بنويسند. او مىداند:

سها ستاره اى است خيلى كوچك، طرف قطب شمال، در كتابهاى نوشته اند كه نور چشم را به وسيله آن امتحان مىكنند. هر كس ستاره سها را ببيند، چشمش خيلى قوى است. حالا ستاره سها در پيش آفتاب عالمتاب بگويد: من هم نور دارد! جناب نظام الدين نيشابورى در شرح خود بر شرح مجسطى وقتى اين احكام را از خواجه نقل مىكند، مىنويسد: تعجب مدار از آيه قرآن كه: و لو ان ما فى الارض من شجره اقلام والبحر يمده من بعده سبعه ابحر مانفدت كلمات الله ان الله عزيز حكيم. وقتى از يك شكل هندسى مىشود قريب نيم ميليون حكم استنباط كرد، چه مىپندارد درباره كلمات قرآن. (960)