بيان حضرت صادق عليه السّلام در «توحيد مفضّل» در شگفتى خلقت بوزينه - نگرشی بر مقاله بسط و قبض تئوریک شریعت نسخه متنی

بيان حضرت صادق عليه السّلام در «توحيد مفضّل» در شگفتى خلقت بوزينه

در كتاب توحيدى كه حضرت جعفر بن محمّد الصّادق عليه السّلام به مُفَضَّل بن عُمَر جُعْفى إملاء نموده اند اينطور وارد است: تَأَمَّلْ خَلْقَ الْقِرْد(385) وَ شَبَهَهُ بِالاْنْسَانِ فِى كَثِيرٍ مِنْ أَعْضَآئِهِ أَعْنِى الرَّأْسَ وَ الْوَجْهَ وَ الْمِنْكَبَيْنِ وَ الصَّدْرَ. وَ كَذَلِكَ أَحْشَآؤُهُ شَبِيهَةٌ أَيْضًا بِأَحْشَآءِ الاْنْسَانِ. وَ خُصَّ مَعَ ذَلِكَ بِالذِّهْنِ وَ الْفِطْنَةِ الَّتِى بِهَا يَفْهَمُ عَنْ سَآئِسِهِ مَا يُؤْمِى إلَيْهِ.

وَ يَحْكِى كَثِيرًا مِمَّا يَرَى الاْنْسَانَ يَفْعَلُهُ حَتَّى أَنَّهُ يَقْرُبُ مِنْ خَلْقِ الاْنْسَانِ وَ شَمَا´ئِلِهِ فِى التَّدْبِيرِ فِى خِلْقَتِهِ عَلَى مَا هِى عَلَيْهِ؛ أَنْ يَكُونَ عِبْرَةً لِلاْنْسَانِ فِى نَفْسِهِ فَيَعْلَمَ أَنَّهُ مِنْ طِينَةِ الْبَهَآئِمِ وَ سِنْخِهَا إذْ كَانَ يَقْرُبُ مِنْ خَلْقِهَا هَذَا الْقُرْبَ. وَ لَوْلاَ أَنَّهُ فَضِيلَةٌ فَضَّلَهُ بِهَا فِى الذِّهْنِ وَ الْعَقْلِ وَ النُّطْقِ كَانَ كَبَعْضِ الْبَهَآئِمِ.

عَلَى أَنَّ فِى جِسْمِ الْقِرْدِ فُضُولاً أُخْرَى يُفَرِّقُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ الاْنْسَانِ كَالْخَطْمِ وَ الذَّنَبِ الْمُسْدَلِ وَ الشَّعْرِ الْمُجَلِّلِ لِلْجِسْمِ كُلِّهِ.

وَ هَذَا لَمْ يَكُنْ مَانِعًا لِلْقِرْدِ أَنْ يُلْحَقَ بالاْنْسَانِ لَوْ أُعْطِى مِثْلَ ذِهْنِ الاْنْسَانِ وَ عَقْلِهِ وَ نُطْقِهِ. وَ الْفَصْلُ الْفَاصِلُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ الاَْنسانِ بِالصِّحَّةِ هُوَ النَّقْصُ فِى الْعَقْلِ وَ الذِّهْنِ وَ النُّطْقِ. (386)

«( اى مفضّل! ) تأمّل و تفكّر كن در آفرينش بوزينه و شباهت او با انسان در اعضاى وى كه مراد من سر و صورت و دو شانه و سينه اوست. و همچنين امعاء و احشاى او شبيه به احشاء آدمى است. و علاوه بر اينها، خداوند به او چنان هوش و زيركى را عنايت نموده است كه هر اشاره اى را كه صاحبش و تربيت كنندهاش كند ميفهمد.

و بسيارى از كارهائى كه انسان بجا ميآورد، او تقليد نموده و مثلش را انجام ميدهد، تا بجائى كه به خلقت انسان و شمائلش نزديك است. و عبرت براى او ميگردد كه چگونه خداوند او را در تدبير، با خلقت بوزينه بر آنگونه كه آفريده شده است مشابهت داده است؟ و بنابراين بداند كه: خداوند او را نيز از طينت و سنخ بهائم خلق فرموده است. چرا كه با خلقت بهائم، تا اين درجه خلقتش نزديك است. و اگر فضيلتى كه خداوند به انسان در ذهن و عقل و منطق داده است و آنرا موجب افضليّت وى قرار داده است نبود، انسان هم مثل بعضى از بهائم بود.

علاوه بر اين، در بوزينگان بعضى از زياديهاى ديگرى است كه موجب فرق ميان آنها و آدميان شده است، كه عبارت است از پوزه، و دُم آويزان، و موئى كه سراپاى بدنشان را پوشانيده است.

وليكن اينها مانع از الحاق بوزينگان به بنيآدم نميشد اگر به آنها ذهن انسان و عقل و نطق او داده شده بود. و در حقيقت و به درستى آنچه موجب جدائى و فرق ميان انسان و آنهاست اينست كه: آنها در عقل و ذهن و منطق نقصان دارند.»-