از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام منقول است كه هر كه خواهد حضرت رسول صلّى الله عليه وآله را در خواب ببيند، بعد از نماز خفتن غسل نيكوئى بعمل آورد، چهار ركعت نماز بگذارد و در هر ركعتى بعد از حمد صد مرتبه آية الكرسى بخواند، بعد از نماز هزار مرتبه صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد، بر جامه پاكيزه بخوابد كه بر روى آن جامه با حلال و حرام جماع نكرده باشد، دست راست را در زير جانب راست رو بگذارد و صد مرتبه بگويد سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُللّهِ وَ لا اِله اِلاّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلّا بِاللّهِ پس صد مرتبه بگويد ماشاءاللّه، چون چنين كند حضرت رسول صلّى الله عليه وآله را در خواب ببيند.در روايت ديگر منقول است كه اگر بخواهد امير المؤمنين عليه السلام را در خواب ببيند، چون بخوابد اين دعا بخواند اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْألُكَ يامَنْ لَهُ لُطْفُ خَفِىُ وَ اَيادِيْهِ باسِطَةُ لا تُقْبَضْ اَسْألُكَ بِلُطْفِكَ الْخَفِىّ ما لَطُفتَ بِهِ لِعَبْدٍ اِلاّ كَفى اَنْ تُرِيَنى مَوْلاىَ اَميرُ الْمُؤمِنينَ عَلِىّ بْنَ اَبى طالِبٍ فى مَنامى.در روايت ديگر منقول است كه اگر كسى خواهد يكى از مردگان را بخواب ببيند، با وضو بر جانب راست بخوابد، تسبيح حضرت فاطمه را بخواند، پس بگويد اَللهُمَّ اَنْتَ الْحَىُّ الَّذى لا يُوْصَفُ وَ الايْمانُ يُعْرَفُ منه، مِنْكَ بَدَأتِ اْلاشْياءُ وَ الَيْكَ تَعُودُ فَما اَقْبَلَ مِنْها كُنْتَ مَلْجَأهُ وَ ما اَدْبَرَ مِنْها لَمْ يَكُنْ لَهُ مَلْجَأُ وَ لا مَنْجا مِنْكَ اَلاّ اِليْكَ فَاَسْألُكَ بِلا اِله اِلاّ اَنْتَ وَ اَسْألُكَ بِبِسْمِ اللّهِالرَّحْمنِ الرَّحيم وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ حَبيبِكَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ سَيّدِ النَّبيّينَ وَ بَحَقِ عَلىٍ خَيْرَ الْوَصِيّينَ وَ بِحَقِّ فاطِمَة سَيّدةِ نِساءِ العالَمين وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ الَّذينَ جَعَلْتَهُما سَيِّدىْ شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلامُ اَجْمَعينَ اَنَّ تُصَّلِىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تُرِيَنى مَيِتّى فى الْحالِ الّتى هُوَ فيها و منقول است كه چون حضرت رسول صلّى الله عليه وآله برختخواب ميرفتند، مىفرمودند بِاسْمِكَ الّلهُمَّ الَّذى اَحْيانى بَعْدَ ما اَماتَنى وَ اَليْهِ النَّشُوُرُ.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه چون كسى از خواب بر مىخيزد بگويد سُبْحانِ اللّهِ رَبِّ النَّبيينَ وَ الِهِ الْمُرْسَلينَ وَ ربِّ الْمُستَضْعَفينَ وَ الحَمْدُ للّهِ الَّذى يُحْيى الْمَوْتى وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْىء قَديرُ و چون اين آيه را بگويد، حقتعالى مىفرمايد كه راست گفت بنده من و شكر كرد مرا.در حديث ديگر منقول است كه چون آن حضرت در آخر شب برميخاستند، به صداى بلند مىگفتند، اَلّلهُمَّ الْمَلائِكَةِ وَ الُّروحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ ظَلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْلى وَ ارْحمْنى اِنَّكَ اَنْتَ التَّواب الرَّحيمُ الْغَفُورُ.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه هر كه هر وقت از پهلو به پهلوى ديگر بگردد، بگويد اَلْحَمْدُللّهِ وَ اللّهُ اَكْبَرُ.از حضرت امام على نقى عليه السلام منقول است كه چون در ميان شب بيدار شود، و از پهلو به پهلوى ديگر بگردد، بگويد لا اِلهَ اَلاّ اللّهُ الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىء قَديرُ سُبْحانَ اللّهِ رَبّ الْعالَمينَ وَ اِلهِ الْمُرْسَلينَ وَ سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ السَّمواتِ السَّيْعِ وَ ما فيهِنَّ وَ رَبِّ اْلَارضينَ السَّيْعِ وَ ما فيهِنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ وَ سَلامُ عَلَى الْمُرسَلينَ وَ الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعالَمينَ.در روايت ديگر وارد شده است، كه چون از خواب برخيزد بگويد اَلْحَمْدُلِلِّهِ الَّذى رَدَّ عَلىَّ رُوحى لِاحْمَدَهُ وَ اَعْبُدَهُ و دعاى نظر كردن در عقيق در آداب انگشتر بدست كردن گذشت، و ساير دعاهاى اين باب، چون از مقدمات نماز شب است، انشاء اللّه در كتاب عبادات بيان خواهد شد با ساير دعاهاى وقت خواب، و اين رساله گنجايش زياده از اين نداشت.
فصل نهم
در سبب خواب راست و دروغ و تعبير خواب
در حديث معتبر منقول است كه از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام پرسيدند، كه چه سبب دارد مؤمن گاهى خواب مىبيند و اثر از آن ظاهر نمىشود، فرمود كه چون مؤمن بخواب مىرود روحش به جانب آسمان حركت مىكند، پس آنچه روح مؤمن در ملكوت آسمان مىبيند، درمحل تقدير و تدبير آن حق و اثرش ظاهر مىشود، آنچه در زمين و هوا مىبيند، خواب پريشان است، راوى پرسيد كه آيا روحش هم بآسمان مىرود و هيچ در بدن نمىماند، فرمود كه اگر چنين باشد، خواهد مرد، بلكه از بابت آفتابست كه در آسمان است و روشنى و شعاعش در زمين است، همچنين روح اصلش در بدن است و پرتوى از او بآسمان حركت مىكند.در روايت ديگر از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه هر مؤمنى كه بخواب مىرود، روح او را به نزد عرض پروردگار او مىبرند، پس آنچه در آنجا ببيند، حق است، آنچه در وقت برگردانيدن در هوا مىبيند، خواب پريشان است، بر اين مضمون احاديث بسيار است.در حديث معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه شيطانى هست كه او را هزغ مىگويند، در هر شب از مشرق تا مغرب را پر مىكند از بدن خود و بخواب مردم ميآيد و باين سبب خواب پريشان مىبينند.در روايت ديگر مروى است كه دو نصرانى نزد ابىبكر آمدند، از او مسئله چند سؤال كردند، او عاجز شد، پس حضرت امير المؤمنين عليه السلام ايشان را جواب گفت، از جمله آنها، آن بود كه پرسيدند كه خواب راست و دروغ چه سبب دارد، فرمود كه حقتعالى روح را خلق كرده است و براى آن سلطانى مقرر ساخته است و سلطان او نفس است، چون آدمى بخواب مىرود، روح بيرون مىرود و سلطانش در بدن مىماند، پس روح مىگذرد بگروهى چند از ملائكه و گروهى چند از جن، پس هر چه خواب راست است از ملائكه است، هر چه خواب دروغ است از جن است.در روايت ديگر منقول است كه خوابهاى مؤمن صحيح مىباشد، زيرا كه نفسش پاكيزه و يقينش درست است و چون روحش بدر مىرود، با ملائكه ملاقات مىكند، پس خواب او به منزله وحى است.در حديث ديگر منقول است كه وحى بعد از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله قطع شد، اما خوابهاى بشارت دهنده هست.در حديث ديگر وارد است كه خوابهاى راست، يك جزو از هفتاد جزو است از پيغمبرى.در حديث حسن از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه رأى مؤمن و خواب او، در آخر الزمان بر هفتاد جزو از اجزاى پيغمبريست.در حديث صحيح از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه چون صبح مىشد حضرت رسول صلّى الله عليه وآله با اصحاب خود مىگفت كه آيا كسى خواب بشارت دهنده ديده است.در حديث معتبر ديگر از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه شخصى از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله سؤال كرد از تفسير اين آيه كريمه اَلّلذينَ آمَنوُا وَ كانُو يَتَّقُونَ لَهُمْ الْبُشْرى فى الْحَيوة الدُّنْيا و فى الاخِرَةِ يعنى آن كسانى كه ايمان آوردند و پرهيزگار بودند ايشان را بشارت هست در زندگانى دنيا و در آخرت، حضرت فرمود كه بشارت زندگانى دنيا خوابهاى نيكوست كه مؤمن در دنيا مىبيند و بآن بشارت مىيابد و شاد مىشود.در حديث حسن از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه خواب بر سه قسم است، اول بشارت خدا از براى مؤمن، دويم ترسانيدن شيطان، سيم خوابهاى پريشان.در حديث معتبر ديگر فرمود كه خوابهاى دروغ كه اثرش ظاهر نمىشود، آن خوابهائى است كه در اول شب ديده مىشود كه وقت سلطنت و استيلاى شياطين متمرد است و آنها خيالى چند است كه نزد او صورت مىدهند شياطين و اصلى ندارد و اما خوبهاى راست، آن خوابى چند است كه در ثلث آخر شب ديده مىشود، كه آن وقت نزول ملائكه است وقت سحر و آن خواب راست مىباشد و تخلف نمىكند، مگر آنكه جنب خوابيده باشد، يا بىوضو، يا آنچه سزاوار است از ذكر و ياد خدا به جا نياورده باشد پيش از خواب كه اگر با اين حالات خوابيده باشد، خوابش يا به عمل نمىآيد، يا دير به عمل مىآيد.از حضرت على بن موسى الرضا عليه السلام منقول است كه رسول خدا صلّى الله عليه وآله فرمود كه هر كه مرا در خواب ببيند چنانست كه مرا ديده است در بيدارى، زيرا كه شيطان متمثل نمىتواند شد بصورت من و نه بصورت يكى از شيعيان خالص ايشان و بدرستيكه خوابهاى راست، يك جزؤ از هفتاد جزؤ از پيغمبريست.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه در آخر الزمان خواب مؤمن دروغ نمىشود و هر كه راستگوتر است، خوابش درستتر است و به تحقيق اين مقام آن است كه چون حق سبحانه و تعالى روح مؤمن را از عالم قدس خلق كرده است و او را ارتباطى بارواح انبياء و اوصيا داده است و در عالم ارواح با ايشان محشور بوده است چنانچه در احاديث بسيار وارد شده است كه ارواح، لشكرهاى مجتمع بودند فوج فوج در عالم ارواح، پس ارواحى كه در آن عالم آشناى يكديگر بودند در عالم بدن هم آشنا مىشوند و آنچه در عالم جدائى و نفرت داشتند در اين عالم نيز يكديگر را نمىشناسند و از يكديگر نفرت مىنمايند و چون به حسب مصالح غير متناهيه آن ارواح مقدسه را در زندان بدنهاى كثيف ظلمانى محبوس گردانيدهاند و به انواع تعلقات جسمانى و شهوات نفسانى و خيالات شيطانى مبتلا ساختهاند، باين سبب او را از عالم قدس بُعدى و غفلتى رو داده، اما اشخاص را در اين باب اختلاف بسيار است، جمعى كه مقربان درگاه الهىاند، ارواح ايشان به ملاء اعلى در آويخته و اين تعلقات جسمانى ايشان را از آن عالم دور نينداخته است، بلكه به بدن با مردم محشورند و ارواح ايشان را از آن عالم دور نينداخته است، بلكه به بدن با مردم محشورند و ارواح ايشان پيوسته با قدسيان ملا أعلى مشغول مكالمه و محادثهاند و پيوسته روح القدس با ايشان مشغول راز و نياز است و افاضات ربانى على الدوام بر ارواح ايشان فايض است و جمعى هستند از اشقيا كه بلكه آن عالم را فراموش كردهاند، بغير اين نشأه فانيه و لذات دنيه چيزى به خاطر نمىگذرانند، حتى جمعى از ايشان از كثرت شقاوت و ضلالت نشأه ديگر غير اين نشأه را به اور نمىكنند و پيغمبران را در امر معاد تكذيب مىنمايند، ايشان را مهر بر ديده و گوش و دل ايشان زدهاند و راههاى خير و سعادت را بر ايشان بستهاند و جمعى ديگر هستند كه با وجود تشبث باين علايق دنيه دست از تحصيل مراتب عليه برنداشتند و در مقام نفس لوامه خود را داشتهاند، گاهى گوش و دل به شيطان مىدهند و گاهى از ملك نصيحت مىشنوند، زمانى با واعظان و راهنمايان بشر محشورند و زمانى با شياطين انس مشغول فسق و فجورند، گاه بلوث گناه خود را ميآلايند و گاه بآب تضرع و توبه خود را تطهير مىنمايند و اين جماعت چون روح ايشان را باعتبار اشغال و تعلقات و خطا و سيئات بعدى عظيم از جناب قاضى الحاجات و انبياء و ائمه و ملائكه سموات بهم رسيده، در وقت خواب كه نفس را اشغال بدنى فى الجمله فراغى حاصل شد و خيالات فاسده كه از راه روزنههاى مشاعر بدنى بر او داخل مىشد مسدود گرديد، فى الجمله او را آشنايان قديم به ياد ميآى و با دوستان روحانى طرح اختلاف مىاندازد و بآسمان صورت و معنى عروج مينمايد و با روحانيان و قدسيان همزبان مىگردد، اما چون در اول شب پاره از صور خيالات بيدارى در ضميرش حاضر است، هنوز در هواى تعلقات خود پرواز مىكند و ربطش بآن عالم ناقص است، پس باين علت، شياطين بر او مستولى مىشوند و خيالات و علايق باطله او را به صورتهاى گوناگون در نظر او ميآورند و هر چه از اول شب دورتر مىشود و نقش خيالات بيدارى بيشتر محو مىشود، پرواز او به عالم بالا رساتر مىشود تا آنكه چون وقت سحر مىشود از ما بين آسمان و زمين و هواها و خواهشها و زينتهاى رنگين بدر رفته و بزير عرش الهى به صحبت مقربان فايق گرديده، استيلاى شياطين ضعيف مىشود و لطف ربانى ملائكه آسمانى را براى تنبيه غافلان و بيدار كردن خواب غفلت ربودگان و دور كردن عساكر شياطين و جنيان فرو مىفرستد، لهذا در آنوقت، خوابهاى رحمانى و افاضات سبحانى، بر ارواح مؤمنان فائض مىشود و ايشان را براى نماز و تضرع و زارى و توبه و پشيمانى آنچه در روز به غفلت كردهاند، بيدار ميكنند و باين سبب نماز شب را در آنوقت مقرر ساختهاند، و آيه كريمه اِنَّ ناشِئَةَ اللّيْل هِىَ أشَدُّ وَطْأ وَ اَقْوَمُ قيلاً در شأنش فرستادهاند كه حاصل مضمونش آن است كه عبادتيكه در شب كرده مىشود موافقت دل با زبان در آن بيشتر است و گفتار در آن درستتر است، پس زهى سعادتمندى كه قدر آنوقت را بداند و اندازه آن نعمتهاى بى اندازه را بشناسد و ملائكه روحانى را بر دفع وساوس شيطانى يار و ياور خود گرداند و روح مقدس خود را از آلودگى تعلقات دنيه پاك گردانيده، به ساحت پروردگار خود رساند و در آنوقت مبارك كه هنگام راز و نياز مقربان است با خداوند بىنياز، خود را هم آواز ايشان گرداند و قدرى قدر خود را بداند و اندكى اصل خود را بياد آورد و آن جوهر قدس را به بهاى كم نفروشند و آن طاير عرشى را در قفس علايق محبوس نگرداند وَ فَقَّنَا اللّهُ تَعالى وَ سائِرَ الْمُؤمِنينَ لِسُلُوك مَسالِكب الْمُقَّربينَ وَ لِتَنْبيهِ نِوْم الْغافِلينَ.بدان كه چون اين پردههاى رنگارنگ تعلقهاى جسمانى و شيشههاى الوان و زينتهاى دنيوى و در وقت خواب در پيش ديده دل آويخته است، و با وجود عروج به مراتب عليه باز بصيرتش با اين خيالات آميخته است لهذا در خواب چيزها بصورتهاى ديگر ديده مىشود، و هر چيزى را باعتبار مناسبات شكلها و صورتها هست كه در كلام الهى و سخنان انبيا و اوصيا براى عقلهاى ضعيف و بصيرتهاى مؤف محبوسان سراى غرور بآنها مثل زدهاند، چون ايشان خود را از معقولات معزول ساختهاند مدار ايشان بر محسوسات است لهذا معقولات را در لباس محسوسات بايشان مىنماياند، چنانچه فرمودهاند كه دنيا مانند مار است كه خط و خال نيكو دارد و طفل نادان بآن فريفته مىشود و در ميانش زهر كشنده است، چنانچه علم كه باعث حيات دلهاست تشبيه كردهاند بآب كه باعث حيوة بدنهاست و چنانچه سبزى زمين بآب است سر سبزى دلها بعلم است، و چنانچه علم را بار ديگر بنور آفتاب و چراغ تشبيه كردهاند زيرا كه نور تاريكيهاى ظاهر را برطرف مىكند و علم ظلمتهاى شكوك و شبهات و حيرتهاى جهالات و ضلالات را زايل مىكند، كلام حقتعالى و انبياء و اوصياء باين امثال مشحون است و سرّش همانست كه مذكور شد لهذا در عالم خواب نيز باعتبار ضعف بصيرت ايشان هر چيز بصورت نموده مىشود باين سبب خواب محتاج بتعبير ميباشد و كار تعبير كننده آن است كه از آن صورتها بذى صوت منتقل ميشود چناچه كسى در خواب مىبيند كه در ميان فضله افتاده است، يا دستش بفضله آلوده شده است، معبر ميداند كه اين صورت دنياست كه در پيش مردم آگاه از فضله و جيفه گنديدهتر است، ميداند كه مالى بدست او ميآيد يا مىبيند كه مارى متوجه او شد مالى رو به او ميكند يا مىبيند كه در ميان آبست، علمى او را رو ميدهد و اين علمى است عظيم و مخصوص انبياء اوصياء است و معجزه حضرت يوسف تعبر خواب بود، تحقيق اين مقام محتاج ببسطى هست كه اين رساله گنجايش اين ندارد انشاء اللّه در كتب ديگر كه در خاطر است اگر خدا خواهد بر وجه كامل مذكور شود.در حديث صحيح از حضرت امام رضا منقول است كه فرمود بسيار است كه خوابى مىبينم و تعبير خواب براى خود ميكنم و خواب بهمان نحو كه تعبير ميكنم واقع ميشود.در حديث معتبر ديگر فرمود كه زنى در زمان حضرت رسول صلّى الله عليه وآله شوهرش در سفر بود خواب ديد كه ستون خانهاش شكست، بحضرت عرض كرد حضضرت فرمود، كه شوهرت ميآيد بسلامت پس چنان شد، بار ديگر شوهرش بسفر رفت و او چون خوابى ديد حضرت چنين تعبير فرمود، و شوهرش آمد، باز مرتبه ديگر شوهرش بسفر رفت او چنين خوابى ديد، بمرد شومى برخود و اين خواب را نقل كرد، و او گفت كه شوهرت ميميرد چنان شد اين خبر بآنحضرت رسيد فرمود كه چرا تعبير خواب براى او نكرد.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه حضرت رسول ميفرمود كه خواب مؤمن در ميان زمين و آسمان بر بالاى سرش پرواز ميكند، تا آنكه خود آن براى خود تعبير كند يا ديگرى براى او تعبير كند، پس بآن نحو كه تعبير كردند واقع ميشود پس خواب خود را نقل مكنيد مگر براى شخصى كه عاقل باشد. در حديث معتبر ديگر از آنحضرت منقول است كه خواب را نقل نميبايد كرد مگر براى مؤمنى كه خالى باشد از حسد و عداوت و طغيان.در حديث حسن منقول است كه شخصى بخدمت حضرت صادق آمد، گفت خواب ديدم كه آفتاب بر سرم تابيده بود نه بر بدنم حضرت فرمود، كه نور ساطعى و دين شاملى بتو خواهد رسد، اگر همه ترا فرا ميگرفت در دين حق غوطه ميخوردى آنشخص گفت كه ديگران بپادشاهى تاًويل ميكنند، حضرت فرمود كه كدام يك از پدران تو پادشاه بودند كه تو اين خيال ميكنى و كدام پادشاهى بهتر است از دين حق كه بآن اميد بهشت بهم ميرسانى.در روايت معتبر ديگر منقول است كه محمّد بن مسلم به خدمت آنحضرت عرض كرد، كه خواب ديدم كه داخل خانه شدم زنم آمد و گردكان بسيارى شكست بر سر من ريخت حضرت فرمود كه متعه خواهى كرد، زنت مطلع خواهد شد و رختهاى نو كه پوشيده باشى بر بدنت پاره پاره خواهد كرد، زيرا كه پوست گردكان به منزله جامه است، محمّد بن مسلم گفت كه چون صبح جمعه شد رختهاى نو كه در عيدها مىپوشيدم در بر كردم، بر در خانه نشستم دخترى گذشت او را طلبيدم و به خانه بردم و متعه كردم زنم مطلع شد، آمد بر سر ما و آن دختر گريخت و من در خانه ماندم رختهاى نوام را پاره پاره كرد.منقول است كه شخص ديگر بآنحضرت عرض كرد كه خوابى ديدم و بسيار مىترسم، دامادى داشتم كه مرده است خواب ديدم كه دست در گردن من كرد و مىترسم بميرم حضرت فرمود، كه انتظار مرگ بكش هر صبح و شام و از مرگ گريزان مباش اما معانقه مردگان با زندگان علامت طول عمر است، بگو كه داماد تو چه نام داشت گفت حسين فرمود زيارت امام حسين ترا نصيب خواهد شد زيرا كه هر كه معانقه با همنام آنحضرت در خواب مىكند توفيق زيارت آنحضرت مييابد.در حديث صحيح از آنحضرت منقول است كه هر كه در خواب ببيند كه در حرم است اگر ترسان باشد ايمن گردد و شخص ديگر عرض كرد كه خواب ديدم كه چوب نيزه در دست داشتم فرمود كه آهن بر سرش بود، گفت نه، فرمود كه اگر آهن مىداشت خدا ترا پسرى مىداد چون آهن نداشت خدا به تو دخترى خواهد داد پس ساعتى صبر كردند بعد از آن پرسيدند كه آن نيزه چند بند داشت گفتم دوازده بند فرمود دوازده دختر بهم خواهى رساند، محمّد بن يحيى مىگويد كه من اين حديث را به شخصى نقل كردم او گفت كه من فرزند يكى از آن دخترهايم و يازده خاله دارم.در حديث صحيح منقول است كه حضرت امام رضا عليه السلام فرمود كه ديشب مولاى على بن يقطين را در خواب ديدم، كه در ميان دو چشمش سفيدى بود، چنين تعبير كردم كه بدين حق در خواهد آمد.در حديث ديگر منقول است كه ياسر خادم به خدمت حضرت امام رضا عليه السلامعرض كرد، كه در خواب ديدم كه هفده شيشه در ميان قفسى بود ناگاه آن قفس افتاد و شيشهها شكست، حضرت فرمود، كه اگر خوابت راستست مىبايد شخصى از اهلبيت و خويشان من هفده روز پادشاه شود، بعد از آن بميرد، پس محمّد بن ابراهيم در كوفه با ابوالسرايا خروج كرد و بعد از هفده روز مرد.در روايت ديگر منقول است كه حضرت رسول صلّى الله عليه وآله فرمود، كه در خواب ديدم كه قدحى از شير بدست من دادند و آنقدر خوردم كه ديدم از ميان ناخنهايم بيرون مىآمد، پرسيدند كه به چه چيز تعبير كرديد فرمود كه به علم.در حديث ديگر منقول است كه شخصى به خدمت حضرت صادق عليه السلام عرض كرد، كه خواب ديدم كه از شهر كوفه بيرون رفتم به موضع معروفى و در آنجا شخصى ديدم كه بر اسب چوبى سوار بود و شمشيرى در دست داشت و حركت مىداد و من او را مشاهده مىكردم و مىترسيدم، حضرت فرمود كه دلالت بر اين مىكند، كه تو مىخواهى به فريب شخصى را از روزى خود برآورى، از خدا بترس و مرگ را به ياد آور چنين مكن، آنشخص گفت كه گواهى مىدهم كه خدا علم عظيم به تو داده است و علم را از معدنش اخذ كرده بدرستيكه شخصى از همسايگان من به نزد من آمد، گفت مزرعه دارم به تو مىخواهم بفروشم من چون ديدم كه مشترى ديگر غير من ندارد در خاطر گذرانيدم و عرض كردم كه به قيمت بسيار ارزانى از او بخرم.
فصل دهم
در آداب بيدارى و مذمت خواب بسيار
از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه سخن گفتن و صحبت داشتن بعد از نماز خفتن مكروه است.در حديث معتبر ديگر از آنحضرت منقول است كه شب بيدارى داشتن خوب نيست مگر در سه چيز در نماز شب كردن، قرآن خواندن در آن و در طلب علم و براى عروسى كه به خانه شوهرش برند.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه پنج كسند كه به خواب نمىروند، كسى كه قصد كشتن كسى داشته باشد، كسى كه مال بسيار داشته باشد و امينى نداشته باشد كه بر او اعتماد كند و كسى كه در ميان مردم دروغ و بهتان بسيار گفته باشد و كسى كه مال بسيارى از او خواهند و مال نداشته باشد و كسى كه محبوب را خواهد و ترسد كه از او جدا شود و پدرم عليه الرحمة و الرضوان مىفرمود كه ممكن است كه اين تنبهى باشد مردمى را كه خواب غفلت بسيار مىكنند، زيرا كه همه كس بايد در پى كشتن نفس اماره خود باشد كه دشمن اندرونى است و پيوسته در پى كشتن اين كس است، سرمايه ايمان و طاعات كه اين كس دارد امينى ندارد، نفس و شيطان و هواها و شهوات همه اتفاق كردهاند بر غارت آنها و دروغ و بهتان بسيار گفته است، هر كس از همه كس طاعات و بندگى بسيار مىخواهند و آنچه بايد تحصيل نكردهاند و چون خدا محبوبى دارند و به خواب غفلت قرب او را از دست مىدهند، پس كسى كه اين همه اسباب بيدارى در او باشد چگونه خواب كند.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه عجب دارم از كسى كه دعواى محبت الهى مىكند، شبها خواب مىكند.از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه هر كه از شبيخون عذاب خدا ترسد، بايد كه كم خواب بكند.منقول است كه چهار چيز است كه كمش بسيار است، آتش و خواب و دشمنى و بيمارى.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه مادر حضرت سليمان به او مىگفت زينهار كه در شب خواب بسيار مكن كه بسيارى خواب شب آدمى را در قيامت فقير مىكند.حضرت صادق عليه السلام فرمود كه سه چيز را خدا دشمن مىدارد، خواب كردن بى آنكه بيدارى كشيده باشد، خنده كردن بى تعجبى و با سيرى چيزى خوردن، فرمود كه اول معصيتى كه خدا را كردند به شش چيز بود، به محبت دنيا و محبت رياست و محبت طعام و محبت زنان و محبت خواب و محبت راحت.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه شيطان را سرمه هست كه در ديدههاى مردم مىكشد، لعوقى هست كه در حلق مردم ميكند، سعوطى هست كه در بينى مردم مىچكاند، سرمهاش پينكى است و لعوقش دروغ است و سعوطش تكبر است.حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرمود كه مستى چهار است، مستى شراب و مستى مال و مستى خواب و مستى پادشاهى.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه حضرت موسى مناجات كرد، كه پروردگارا كدام يك از بندگان خود را دشمن مىدارى، خطاب رسيد آنكسى كه شب تا صباح مانند مردار افتاده است و روز را به بطالت به شب مىرساند.از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه ديده خود را به خواب عادت مده كه هيچ عضوى در بدن شكر خدا كمتر از ديده نمىكند.حضرت صادق عليه السلام فرمود كه خدا دشمن ميدارد، بسيارى خواب كردن و بسيارى فارغ بودن را، فرمود كه بسيارى خواب دنيا و آخرت را ميبرد و بدان كه بسيارى بيدارى كشيدن هم مذموم است و در غير شبهائى كه مخصوص احياى آنها وارد شده است، تمام شب بيدار بودن كراهت دارد، در اخبار وارد شده است كه ديده را بر آدمى حقى هست بسيارى بيدارى حق آنرا ضايع نبايد كرد. بدان كه در خواب و بيدارى رو بآفتاب خوابيدن و نشستن كراهت دارد. چنانچه از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه كسى كه در آفتاب نشيند پشت را بآفتاب كند، كه رو به آفتاب نشستن دردهاى پنهانى را ظاهر مىكند.در حديث ديگر فرمود، رو به آفتاب مكنيد كه مورث هيجان بخار است و رو را متغير مىكند، و جامه را كهنه مىكند، دردهاى اندرونى را به ظهور مىآورد.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله به سند معتبر منقول است كه در آفتاب چهار خصلت هست، رنگ را متغير مىكند، آنكس را بدبو مىكند، و جامه را كهنه مىكند، باعث دردها مىشود.
فصل يازدهم
در آداب بيت الخلاء
چون خواهد كه داخل بيت الخلاء شود سر را بپوشاند و اگر در بالاى عمامه چيزى بر سر گيرد بهتر است، و بسم اللّه بگويد و اين دعا بخواند باين عنوان بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ اَلّلهُمَّ اِنّى اَعُوذُبِكَ مِنَ الْخَبيثِ الْمُخْبِثِ الرِّجْسِ النَّجِسِ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ و ديگر بگويد بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ لا اِلهَ اِلّا اللّهُ رَبِّ اَخْرِجْ عَنّى اْلاذْى سَرْحاً بَغَيْرِ حِسابِوَ اجْعَلْنى لَكَ مِنَ الشَّاكِرينَ فيما تَصْرِفُهُ عَنّى مِنَ اْلاذى اَوِ الْغَمِّ الَّذى لَوْحَبَسْتَهُ عَنّى هَلَكْتُ لَكَ الْحَمْدُ اَعْصِمْنى مِنْ شَرِّما فى هذِهِ الْبُقْعَةِ وَ اَخْرِجْنى مِنْها سالِماً وَ حُلْ بَيْنى وَ بَيْنَ طاعَةِ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ و چون داخل شوى پاى چپ را مقدم دارد، بنا بر مشهور و حديثش به نظر نرسيده است، چون عورتش باز شود بِسْمِ اللّه بگويد تا شيطان چشم برهم نهد و نظرش به عورت او نيفتد و چون درست بنشيند بگويد اَلّلهُمَّ اذْهَبْ عَنّى الْغَذى وَ اْلاذى وَاجْعَلْنى مِنَ الْمُتِطَهِّرينَ و جمعى گفتهاند كه سنّت است كه تكيه بر پاى چپ كند و پاى راست را گشاده گذارد، و مستندش به نظر نرسيده است و چون غايط يا بول بدشوارى بيرون آيد، و بعضى گفتهاند مطلقاً اين دعا بخواند اَلّلهُمَّ كَما اَطْعَمْتَنيِه طَيّباً فى عافيَةٍ فَأخْرِجْهُ مِنّى خَبيثاً فى عافِيَةٍ.در حديث است كه بر هر بنده فرشته موكل است كه سر او را بزير مىاندازد در بيت الخلاء كه نظر به حدث خود كند، پس آن فرشته مىگويد كه اين فرزند آدم، اين عاقبت خورشهاى تست كه سعى بسيار در خوبى و پاكيزگى آنها مىكردى، پس فكر كن كه از كجا بهم رساندى و عاقبت به كجا رسيد، پس سزاوار آن است كه در اين حال بنده اين دعا بخواند اَلّلهُمَّ ارْزُقْنىَ الْحَلالَ وَ جَنَّبْنى الْحَرامَ چون نظرش بآب استنجا افتد بگويد اَلْحَمْدُلِلِّهِ الَّذى جَعَلَ الْماء طَهُوراً وَ لَمْ يَجْعَلْهُ نَجِساً و چون خواهد استنجا كند بگويد اَلّلهُمَّ حَصِّنْ فَرْجى وَ اسْتُرْ عَوْرَتى وَ حَرِّمْنى عَلَى النَّارِ وَ وَفِّقْنى لِما يُقَّرِبُنى مِنْكَ يا ذَالْجَلالِ وَ الاِكْرامِ و چون برخيزد دست بر شكمش بمالد و بگويد اَلْحَمْدُلِلِّهِ الَّذى هَنانى طَعامى وَ شَرابى وَ عافانى مِنَ الْبَلْوى و چون خواهد بيرون آيد پاى راست را مقدم دارد، بنا بر مشهور و دست بر شكمش بمالد و بگويد اَلْحَمْدُلِلِّهِ الَّذى عَرَّفَنى لَدّتَهُ وَ أبْقى فى جَسَدى قُوَّتَهُ وَ اَخْرَجَ عَنّى اَذاهُ يالَها مِنْ نِعْمَةٍ لا يِقْدِرُ الْقادِرونَ قَدْرَها و در بعضى از كتب حديث يالَها نِعْمَةٍ سه مرتبه وارد شده است، سنّت است كه بعد از انقطاع قطرات بول استبرا كند، بعضى استبرا را واجب مىدانند، طريق استبرا آن است كه انگشت ميان دست چپ را نزديك مقعد گذاشته بقوت بكشد تا زير خصيتين سه مرتبه پس انگشت شهادت را بزير ذَكَر گذارد، انگشت مهين را بر بالاى آن بقوت بكشد تا سر ذَكَر سه مرتبه، اكثر علما گفتهاند، كه سر ذَكَر را سه مرتبه بفشارد و اين مستندى ندارى و سنّت است استنجا بآب سرد كردن، كه دفع بواسير مىكند، بسيار نشستن در بيت الخلاء مكروهست.منقول است كه حضرت لقمان فرمود كه در بيت الخلاها نوشتند كه بسيار نشستن در بيت الخلاء باعث بواسير مىشود، استنجا باستخوان و سرگين كردن مكروه است، زيرا كه اجنه به خدمت حضرت رسول صلّى الله عليه وآله آمدند، از براى خود و حيوانات خوط طعامى طلبيدند حضرت استخوان را براى ايشان و سرگين را براى حيوانات ايشان قرار داد، باين سبب استخوان را پاك كردن خوب نيست و همچنين استنجا به ساير مطعومات كردن خصوصاً نان كراهت شديد دارد، استنجا به چيزهاى محترم مثل تربت حضرت امام حسين عليه السلام و نوشته كه در آن قرآن يا نام خدا يا نام پيغمبران يا ائمه «عليهم السلام» يا حديث يا فقه بوده باشد، حرام است و اگر بر وجه استخفاف كند كافر مىشود، استنجا به دست راست كردن مطلقاً مكروه است، و به دست چپ هم مكروه است در صورتى كه در آن انگشترى باشد كه در آن اسم خدا باشد و الحاق كردهاند علماء اسماء انبيا وائمه معصومين صلوات اللّه عليهم را هرگاه به قصد نام ايشان كنده باشند و مكروه است با خود بردن قرآن و تعويذ و دعا و همچنين با خود بردن نقره سكهدار مگر آنكه در كيسه باشد و مكروه است مسواك كردن در بيت الخلاء كه باعث گند دهان مىشود، مكروهست حرف گفتن در آنحال مگر به ذكر خدا و دعاهاى مقرره و آيةالكرسى و حمد الهى كردن و آنچه مؤذن مىگويد از پى آن گفتن چنانچه منقول است كه حضرت موسى در مناجات با خداوند خود گفت كه حالتى چند بر من مىگذرد، كه تو را از آن بزرگتر مىدانم كه در آن احوال تو را ياد كنم، فرمود كه اى موسى در همه حال مرا ياد كن كه ياد من در همه حال نيكوست و واجب است، ردّ سلام يا اگر اسم از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله را بشنود صلوات بفرستد بنابر قول جمعى و سنّت است كه اگر عطسه كند، حمد بگويد، صلوات بفرستد، جايز است كه اگر كارى با كسى داشته باشد و ترسد كه تا بيرون آمدن فوت شود، باشاره و دست زدن اعلام نتواند كرد، سخن بگويد و منقول است كه هر كه در بيت الخلاء سخن بگويد حاجتش برآورده نشود و مكروه است خوردن و آشاميدن در حال بول و غايط و استنجا بآبى كردن كه بويش متغير شده باشد بغير نجاست مگر آنكه آب ديگر يافت نشود.
فصل دوازدهم
در بيان احوال و اوضاع و مكانهائى كه نهىازآنهاواردشده است
واجبست كه عورت خود را از ناظر محترم بپوشاند نه از زن و متعه خود و نه از كنيزيكه وطى او تواند كرد، نه اطفالى كه تميز نداشته باشند و ساير حيوانات، و عورت ذَكَر و خصيتين و دبر و فرج زن است، سنّت است كه تمام بدن را بپوشاند يا آنكه پنهان شود در خانه يا كوى و اگر در صحرا باشد، دور شود كه كسى جثه او را نبيند و اكثر علماء برآنند كه حرام است رو به قبله كردن و پشت بقبله كردن در حالت بول و غايط خواه در صحرا باشد، خواه در بنا و احوط اجتنابست چنانچه از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه هر كه برابر قبله بول كند از روى فراموشى پس بخاطرش آيد و از براى تعظيم و اجلال قبله بگردد به جانب ديگر از آنجا برنخيزد، مگر آنكه حقتعالى او را بيامرزد، احوط آن است كه در حالت استنجا نيز رو و پشت به قبله نكند، سنّت است كه رو به مشرق يا مغرب بكند و احوط آن است كه از مابين مشرق و مغرب نيز اجتناب كند، احوط آن است كه اگر قبله را نداند سعى كند، در معرفت قبله تا خاطر جمع كند، كه رو و پشت به قبله نكرده است و اگر متعذر باشد باكى نيست و در اين صورت اگر پشت به قبله كند بهتر است، سنّت است كه از جهة بول بر جاى بلندى يا جائى كه خاك بسيار داشته باشد برود تا خاطر جمع باشد كه به او ترشح نمىكند چنانچه منقول است كه حضرت رسول صلّى الله عليه وآله از همه كس بيشتر احتراز بول مىكردند تا آنگاه هرگاه اراده بول مىكردند به جاى بلندى مىرفتند يا جائيكه خاك نرم بسيار بود كه مبادا بول ترشح كند.در احاديث بسيار وارد شده است كه بيشتر عذاب قبر از سهل شمردن بول و از كج خلقى است و در آب بول كردن مكروه است، در آب ايستاده بول كردن بدتر است.در احاديث معتبره وارد شده است تجويز بول كردن در آب روان و وارد شده است كه در آب ايستاده بول كردن باعث تسلط اجنه و شياطين مىشود، مورث ديوانگى و غلبه فراموشى است، بهتر آن است كه غايط را هم در ميان آب نكند و ايستاده بول كردن مكروه است، بلكه غايط را هم ايستاده كردن مكروه است.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه هر كه ايستاده بول كند، بيم آن هست كه ديوانه شود و از جاى بسيار بلند بزير بول كردن مكروه است. مكروه است بول كردن در سوراخ جانوران و بول كردن و غايط كردن در مجراى آب هر چند آب نداشته باشد، همچنين در ميان راهها و كنار آبها و در مسجدها و نزديك بديوارهاى مسجد و در خانهها و در جاهائيكه مردم به سبب آن دشنام دهند و لعنت كنند، در زير درختان ميوهدار در وقتى كه ميوه داشته باشد زيرا كه ملائكه در آنوقت بآن درختان مىباشند كه نگاه مىدارند ميوه را از ضرر جانوران و بعضى گفتهاند كه در غير وقت ميوه هم مكروهه است، در جاهائيكه مردم قافله فرود آيند و جائى كه مردمان از آن متأذى مىشوند حتى از بوى آن.در حديث معتبر از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه حقتعالى لعنت كرده است، كسى را كه غايط كند در سايه كه قافله در آنجا منزل كند، كسى كه منع كند مردم را از آب مباحى كه در چاهها و چشمهها مردم به نوبت بر آن وارد مىشوند، يا آبى كه ملك جماعتى باشد، هر روز يا هر شب نوبت شخصى باشد صاحب نوبت را منع كنند، و كسى كه راه شارع مردم را سد كند به ديوار كشيدن يا راهزنى كردن يا عشور گرفتن.در آداب حجامت كردن و تنقيه و بعضى از ادويه و معالجه بعضى از امراض و ذكر بعضى از ادعيه و احراز
باب نهم
فصل اول
در ثواب بيمارى و صبر كردن بر آن
و بيان شدت ابتلاى مؤمنان
در حديث صحيح از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام منقول است كه روزى حضرت رسول صلّى الله عليه وآله سر به جانب آسمان كردند، تبسم فرمودند صحابه از سبب آن سؤال كردند، حضرت فرمود كه تعجب كردم از دو ملك كه به زمين فرود آمدند، بنده مؤمن صالحى را در جاى نمازش نيافتند، بآسمان رفتند و گفتند پروردگارا فلان بنده تو را در جاى نمازش نيافتند، بآسمان رفتند و گفتند پروردگارا فلان بنده تو را در جاى نمازش طلب كرديم نيافتيم او را، و او در بند بيماريست، حقتعالى فرمود كه بنويسيد براى بنده من مثل آنچه در حال صحت از افعال خير در شب و روز مىكرده است مادام كه در بند من است.در حديث معتبر ديگر از حضرت صلّى الله عليه وآله منقول است كه چون بر مؤمن ضعف پيرى غالب شود حقتعالى امر مىفرمايد كه آنچه در جوانى و قوت مىكرده است، براى او بنويسند و همچنين ملكى را موكل مىگرداند، كه براى مؤمن بيمار بنويسد آنچه در حال صحت مىكرده است از كارهاى خير و از براى كافر بيمار بنويسد آنچه در حال صحت مىكرده است از كارهاى بد.در حديث حسن و غير آن از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه بيدارى يك شب از بيمارى و درد بهتر است از عبادت يكساله و در حديث ديگر منقول است كه حقتعالى ملك دست چپ را امر مىفرمايد كه در ايام بيمارى گناه بر مؤمن ننويسد.در حديث معتبر از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه بدنى كه بيمارى نكشد طغيان بهم مىرساند، خيرى نيست در چنين بدنى.در حديث ديگر فرمود، كه يك شب تب برابر است با عبادت يكساله و دو شب تب برابر است با عبادت دو ساله و سه شب تب برابر است با عبادت هفتاد ساله.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه يكشب تب كفاره گناهان گذشته و آينده است.در حديث معتبر از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه حقتعالى مىفرمايد كه هر كه سه شب بيمارى بكشد، با حدى از عيادت كنندگانش شكايت نكند، بدل مىكنم از براى او گوشتى بهتر از گوشت او و خونى بهتر از خون او پس اگر او را عافيت دهم از گناهان پاك مىكنم او را و اگر بميرانم بسوى رحمت خود مىبرم او را.در احاديث معتبره از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه هر كه يكشب بيمارى بكشد و قبول كند او را آنچه شرط قبول كردن است بآنكه كسى را خبر ندهد از آنچه كشيده و چون صبح شود خدا را شكر كند، حقتعالى بفضل خود ثواب عبادت شصت ساله به او عطا فرمايد.در حديث حسن از آنحضرت منقول است كه حد شكايت نه آن است كه بگويد ديشب مرا خواب نبرد و تب داشتم بلكه آن است كه بگويد كه ببلائى مبتلا شدهام كه هيچكس بآن مبتلا نشده است، آنچه به من رسيده به هيچكس نرسيده است، مثل اينها.در حديث ديگر فرمود، كه تب رسول مرگ است، و زندان خداست در زمين و گرميش از جهنّم است، بهره مؤمن از جهنّم همين است.از حضرت على بن الحسين عليه السلام منقول است كه نيكو درديست تب بهر عضوى بهره مىرساند او از بلا و خيرى نيست در كسى كه به بلا مبتلا نشود.در روايت ديگر وارد شده است كه مؤمن چون تب مىكند گناهان از او مىريزد، مانند برگ از درخت و اگر بر رختخواب بيفتد نالهاش ثواب سبحان اللّه دارد، فريادش ثواب لا اله الا اللّه دارد، از پهلو به پهلو كه ميگردد، مانند كسى است كه در راه خدا شمشير مىزند.از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه بيمارى براى مؤمن پاك كننده است او را از گناهان و رحمت الهى است نسبت به او از براى كافران عذاب و لعنت است، فرمود كه يكشب دردسر هر گناهى را برطرف ميكند، مگر گناهان كبيره. از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه چون حقتعالى بنده را دوست دارد از سه تحفه از براى او مىفرستد، يا تب يا درد چشم يا دردسر. در احاديث معتبره بسيار وارد شده است كه بلاى پيغمبران از همه شديدتر است، پس بعد از ايشان اوصياء ايشان بعد از اوصياء هر كه نيكوتر و فاضلتر است بلايش عظيمتر است، مؤمن را بقدر ايمان و اعمال نيكش به او بلا ميرساند، پس هر كه ايمانش ضعيفتر و عمل نيكش كمتر است بلايش كمتر است. در احاديث معتبره از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه ثواب عظيم با بلاى عظيم ميباشد،هيچ گروهى را خدا دوست نميدارد مگر آنكه ايشانرا مبتلا ميگرداند،فرمود كه حقتعالى را بندگان خالص هست كه از آسمان هيچ تحفه برزمين نمىفرستد مگر آنكه از ايشان ميگرداند بسوى غير ايشان و هيچ بلايى نمىفرستد مگر آنكه ميگرداند از ديگران بسوى ايشان. بروايت معتبر ديگر از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه چون حقتعالى بنده را دوست داشت غوطه ميدهد او را در بلا غوطهدانى، مىرايزد بر او بلا را ريختى پس اگر خدا را براى دفع آن بلا بخواند حقتعالى مىفرمايد، لبيك اى بنده من اگر زود بتو بدهم آنچه طلبيدى قادرم بر آن و اگر ذخيره كنم براى روز جزا بهتر است، از براى تو. در حديث حسن از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه مؤمن چهل شب بر او نمىگذرد، مگر آنكه او را امرى رو ميدهد، كه اندوهگين شود و بسبب آن متذكر و آگاه گردد. در حديث صحيح از آنحضرت منقول است كه در بهشت منزلتى هست كه هيچكس بآن منزلت نميرسد، مگر آنكه بلائى ببدن او برسد، فرمود كه اگر مؤمن بداند كه در مصيبتها چه ثواب براى او هست هر آينه آرزو كند كه بدنش را از مقراض پاره پاره كنند.حضرت امام محمّد باقر عليه السلام فرمود، كه خداوند عالميان ياد ميكند مؤمن را بتحفه بلا چنانچه كسى از سفر تحفه براى اهل خود بفرستد، او را پرهيز مىفرمايد از دنيا چنانچه طبيب بيمار را پرهيز مىفرمايد از چيزهايى كه به او ضرر مىرساند. از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه شخصى حضرت رسول صلّى الله عليه وآله را بخانه خود طلبيد، چون داخل خانه او شدند، ديدند كه مرغى بر بالاى ديوار تخم كرد و آن افتاد و بر روى ميخى كه در ميان ديوار بود بند شد و نيفتاد و نشكست حضرت صلّى الله عليه وآله تعجب فرمود، آن شخص گفت كه از اين تعجب مىفرمائيد؟ بحق آن خداوندى كه ترا براستى فرستاده است هرگز نقصانى بمن نرسيده است، حضرت صلّى الله عليه وآله برخاستند طعام او را تناول نفرمودند و گفتند هر كه نقصانى به او نرسد اميد خير در او نيست. در حديث ديگر فرمود، خدا مؤمن را بهر بلائى مبتلا ميكند، بهر مرگى او را مىميراند، اما عقلش را برطرف نمىكند، نمىبينى كه شيطان بر مال و فرزندان اهل ايوب مسلط شد، و بر عقلش مسلط نشد، كه بآن عقل خدا را به يگانگى بشناسد، در حديث حسن ديگر فرمود، كه حقتعالى مىفرمايد كه اگر نه آن بود كه مؤمن در دل خود چيزى مىيافت هر آينه عصا به بر سر كافر مىبستم كه هرگز دردسر به او نرسد.
فصل دوم
در فضيلت و آداب حجامت
به سند صحيح از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه دوا چهار چيز است، حجامت و دوا در بينى چكانيدن و حقنه كردن و قى كردن.در حديث ديگر منقول است كه آنحضرت گذشتند بر جماعتى كه حجامت مىكردند، فرمودند كه چه مىشد شما را اگر تأخير مىكرديد تا پسين روز يكشنبه كه درد را بيشتر از بدن مىكشد.در حديث ديگر فرمود كه حضرت رسول صلّى الله عليه وآله در روز دوشنبه بعد از عصر حجامت كردند، باجرت حجام گندم دادند.در حديث ديگر فرمود كه: حضرت رسول صلّى الله عليه وآله روز دوشنبه بعد از عصر حجامت مىكردند، و فرمود كه حجامت كردن در آخر روز دوشنبه درد را از بدن مىكشد كشيدنى.در روايت ديگر منقول است كه: شخصى ديد كه حضرت امام موسى عليه السلام در روز جمعه حجامت مىكردند، گفت فداى تو شوم در روز جمعه حجامت مىكنى؟ حضرت فرمود كه هرگاه خون زيادتى كند بر تو خواه در شب و خواه در روز آيةالكرسى بخوان و حجامت بكن.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه: هر كه حجامت كند در روز سهشنبه هفدهم يا چهاردهم يا بيست و يكم ماه او را شفا دهد از دردهاى همه سال، شفا بخشد او را از دردسر و درد دندان و ديوانگى و خوره و پيسى.در روايت ديگر منقول است كه: شخصى ديد كه حضرت امام على نقى عليه السلام در روز چهارشنبه حجامت مىكردند، گفت كه اهل مكه و مدينه از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله روايت مىكنند كه هر كه در روز چهارشنبه حجامت كند، پيس شود ملامت نكند مگر خود را فرمود كه دروغ مىگويند، كسى پيس مىشود كه مادرش در حيض به او حامله شده باشد.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: هر كه خواهد حجامت كند بايد كه در روز پنجشنبه حجامت كند، بدرستى كه در هر پسين جمعه خون از جاى خود حركت مىكند، از ترس قيامت و بجاى خود بر نمىگردد تا صبح روز پنجشنبه، فرمود كه هر كه حجامت كند در روز پنجشنبه از آخر ماه در اول روز دردها را از بدنش مىكشد.در حديث ديگر فرمود كه چون حجامت كنى و خون از محل حجامت بيرون آيد، پس بگو پيش از آنكه حجمه را بريزند بِسْم اللّهِ اَعُوذُ بِاللّهِ الْكَريمِ فى حَجامَتى هذِهِ مَنَ الْعَيْنِ فى الدَّمِ وَ مِنْ كُلّ سُوءٍ.در حديث ديگر فرمود كه: حضرت رسول حجامت در سر و در ميان هر دو كتف و در پشت گردن مىكردند، يكى را نافعه مىناميدند، ديگرى را مغيثه يعنى به فرياد رسنده و سيم را منقذه يعنى خلاص كننده از بلاها.در روايت ديگر فرمود كه: منقذه آنستكه از سر بينى شبر كنى به جانب بالا و به هر جاى سر كه برسد در آنجا حجامت كنى.در روايت معتبر منقول است كه: حضرت امام موسى عليه السلام در روز چهارشنبه حجامت مىكردند، تب برطرف نشد، پس در روز جمعه حجامت كردند و تب برطرف شد.از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه: هر كه در چهارشنبه آخر ماه حجامت بكند، براى رد بر اهل طيره عافيت يابد از هر بلائى و محفوظ ماند از هر دردى و محل حجامتش سبز نشود.در روايت ديگر منقول است كه: حضرت امام جعفر صادق عليه السلام بعد از عصر حجامت كردند، از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه: حجامت كردن بدن را صحيح مىكند، عقل را محكم مىكند، فرمود كه حجامت مكنيد در روز چهارشنبه كه روز جمعه ساعتى هست كه هر كه در آن ساعت حجامت كند، بميرد.در حديث ديگر فرمود كه: روز سهشنبه روز خون گرفتن است.در روايت ديگر از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله نهى وارد شده است از حجامت كردن در روز چهارشنبه و از حضرت امام موسى منقول است كه: در روز پنجشنبه حجامت بكند.به سند معتبر از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه اگر در چيزى شفا هست در شيشه حجام و در خوردن عسل است، فرمود كه نيكو عادتى است حجامت ديده را جلا مىدهد و دردها را مىبرد.منقول است كه حضرت صادق عليه السلام فرمود كه: جبرئيل براى حضرت رسول صلّى الله عليه وآله مسواك و حجامت را آورد. در فقه الرضا مذكور است، كه چون اراده حجامت كنى چهار زانو در پيش حجام بنشين و بگو بِسْمِ اللّهِ الَّحْمنِ الرَّحيمِ اَعُوذُ بِاللّهِ الْكَريمِ فى حَجامَتى مِنَ الْعَيْنِ فى الدَّمِ وَ مِنْ كُلّ سُوءٍ وَ اَعْلالٍ وَ اَمْراضٍ وَ اَسْقامٍ وَ اَوُجاعٍ وَ اَسْألُكَ الْعافِيَةَ وَ الْمُعافاةَ وَ الشَّفاءَ مِنْ كُلِّ داءٍ.در حديث ديگر منقول است: به حضرت صادق عرض كردند، كه مردم بد مىدانند حجامت را در روز شنبه و چهارشنبه فرمود كه حضرت رسول فرمود، كه هرگاه كسى زيادتى خون در خود يابد البته حجامت كند كه مبادا او را بكشد، فرمود، هر كه اول سهشنبهايكه آدرماه رومى است كه اول بهار است، حجامت كند باعث صحت بدن او مىشود.حضرت امام محمّد باقر عليه السلام فرمود كه: حضرت رسول را هيچ آزارى بهم نمىرسيد مگر آنكه پناه به حجامت مىبردند.در حديث ديگر فرمود كه: حجامت سر شفاى همه دردهاست بغير از مرگ.در حديث ديگر فرمود كه: هر كه نظر كند به اول حجمه كه از خون او بريزند امان مىيابد از درد چشم تا حجامت ديگر.در روايتى از حضرت صادق منقول است كه: چون حضرت رسول حجامت مىكردند، بآب سرد غسل مىكردند تا حرارت خون را فرو نشاند.در حديث ديگر فرمود كه حضرت رسول صلّى الله عليه وآله اول در پشت گردن حجامت مىكردند، پس جبرئيل آمد و امر كرد آنحضرت را به حجامت ميان دو كتف.در حديث ديگر مروى است كه: حضرت صادق عليه السلام حجامت كردند و بعد از حجامت سه پارچه قند با نبات طلبيدند و تناول نمودند، فرمودند كه خون صافى را متولد مىكند، حرارت را قطع مىكند.از حضرت امام على نقى عليه السلام منقول است كه: انار شيرين بعد از حجامت خون را ساكن مىكند، خون اندرون را صاف مىكند.از حضرت صادق منقول است كه: حجامت روز شنبه باعث ضعف مىشود.در روايت ديگر منقول است كه: بسيار بود حضرت امام رضا عليه السلام در ميان شب زيادتى خون مىيافتند، در آنوقت حجامت مىكردند.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: در ماه مبارك رمضان بهتر آن است كه حجامت را در شب بكنند، فرمود كه حجامت ما در روز يكشنبه است، حجامت شيعيان ما در روز دوشنبه است، فرمود كه زينهار كه ناشتا حجامت مكن تا اندك چيزى بخورى كه بيشتر باعث بيرون آمدن خون و قوت بدن مىشود، فرمود كه چون بعد از اكل حجامت كنند خون جمع مىشود و خون فاسد را بيرون مىكند، اگر پيش از اكل باشد خون صالح بيرون مىرود و خون فاسد در بدن مىماند. زيد شحام مىگويد كه به خدمت حضرت صادق عليه السلام بودم، كه حجام را طلبيدند و فرمودند كه محجمه خود را بشو و بند كن پس انارى طلبيدند و تناول فرمودند، چون از حجامت فارغ شدند انار ديگر طلبيدند و تناول فرمودند، گفتند كه خوردن انار در اين وقت صفرا را فرو مىنشاند.حضرت امام محمّد باقر عليه السلام از ابوبصير پرسيدند، كه مردم بعد از حجامت چه چيز مىخورند؟ گفت برگ كاسنى و سركه، فرمود كه باكى نيست.از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه: كسى خواهد حجامت كند در روز شنبه حجامت بكند، فرمود كه حجامت كردن در روز يكشنبه شفاى هر درد است.در روايتى وارد شده كه نبايد حجامت كرد، در روز چهارشنبه هرگاه قمر در عقرب باشد.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: روز پنجشنبه خون در موضع حجامت جمع مىشود. پس چون ظهر شد در بدن متفرق مىشود، پس حجامت را پيش از ظهر بكنيد.در حديث ديگر نهى فرموده از حجامت كردن در وقت ظهر روز جمعه.از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه: در هفتم ماه حزيران رومى كه در اوايل تابستان است، حجامت بكن، اگر نشود در چهاردهم بكن.حضرت صادق عليه السلام فرمود كه حجامت را در آخر روز بجا آوريد.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول اس كه حجامت در گودى پشت سر موجب غلبه فراموشى است.حضرت صادق فرمود كه: حجامت سر به فرياد رسنده است و براى هر دردى نافع است، غير از مرگ پس از هر دو طرف ابرو شبر كردند بجانب پشت و باآنجا كه انگشتها مىرسيد نشان داد، كه آنجا حجامت مىبايد كرد.در روايت ديگر منقول است كه: در روز سهشنبه ساعتى هست كه اگر حجامت در آن ساعت اتفاق افتد، خون بند نمىشود تا بميرد، فرمود كه هر كه در وقت ظهر روز جمعه حجامت كند و بلائى به او برسد ملامت نكند مگر خود را.در حديث ديگر فرمود كه آيةالكرسى بخوان و در هر روز كه خواهى حجامت كن و فرمود كه حجامت سر نافع است، براى ديوانگى و خوره و پيسى و درد دندان.در حديث ديگر تاريكى چشم و دردسر و غلبه خواب. و فرمود كه چون طفل چهارماهه شود هر ماه يك مرتبه او را حجامت كنيد در گودى پشت سر كه لعابش را خشك مىكند، حرارت را از سر و بدنش مىكشد. منقول است كه حضرت امام محمّد تقى عليه السلام طبيبى طلبيدند، فرمودند كه رگ كف دست را بگشايد.منقول است كه: شخصى به حضرت صادق عليه السلام شكايت كرد از درد جگر حضرت او را فصد پا فرمود، شخصى ديگر شكايت كرد از خارش بدن فرمود كه سه مرتبه هر دو پا را حجامت كن در پشت پا يا در ميان كعب و بند پا.شخصى به حضرت موسى عليه السلام شكايت كرد از جرب فرمود كه فصد پاى راست بكن و بقدر دو درهم روغن بادام شيرين بر روى آب كشك بريز و بخور و ماهى و سركه مخور، شخصى ديگر به حضرت صادق شكايت كرد از جرب فرمود كه رگ اكحل را بگشا.
فصل سوم
در بيان انواع تداوى كه از ائمه عليهم السلام وارد شده است
و بيان جواز رجوع باطباء
از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه درد سه است و دوا سه است، پس درد مره است يعنى صفرا و سودا و بلغم و خون و دواى خون حجامت و دواى مره مسهل و دواى بلغم حمام است.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: از دواى پيغمبرانست حجامت كردن، نوره كشيدن، دوا در دماغ چكانيدن.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه: بهترين دواهاى شما حقنه و دوا در بينى چكانيدن و حجامت كردن و حمام رفتن است.در حديث ديگر فرمود: كه طب عرب در حجامت و حقنه است، آخر دواى ايشان داغ كردن است.در حديث ديگر فرمود كه طبابت در هفت چيز است، حجامت و حقنه و دوا در بينى كردن و حمام رفتن و قى كردن و خوردن عسل و آخر دواى ايشان داغ است.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: حقنه از جمله دواهاى عظيم است، شكم را بزرگ مىكند، فرمود كه دوا چهار چيز است، حجامت و دارو ماليدن و قى كردن و حقنه كردن و فرمود كه طب عربان حجامت و حقنه و حمام رفتن و قى كردن و دوا در بينى كردن است، آخر دوا داغ سوختن است.از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه: حضرت رسول صلّى الله عليه وآله فرمود كه بهتر چيزى كه بآن مداوا كنيد حقنه است شكم را فربه مىكند، دردهاى اندرون را پاك مىكند، بدن را قوت مىدهد و فرمود كه روغن بنفشه در بينى بچكانيد. در فقه الرضا مذكور است، كه حميه و امساك سر همه دواهاست و معده خانه دردهاست و هر بدنى را بده آنچه او را عادت فرموده، فرمود كه اجتناب كن از دوا خوردن تا بدنت تاب دارد و فرمود كه هرگاه گرسنه شوى طعام بخور، هرگاه تشنه شوى آب بخور، هرگاه كه بول آمد بكن، تا ضرور نشود جماع مكن، هرگاه كه ترا خواب گيرد خواب بكن، چون چنين كنى بدنت صحيح مىباشد هميشه. و فرمود كه حقتعالى دوا را مانع مىشود از تأثير كردن تا وقتى كه مقدر شده است كه آن مرض تا آنوقت باشد، چون آن مدت منقضى شد دوا را رخصت اثر مىدهد و بآن دوا شفا مىيابد، مگر آنكه پيش از آن مدت دعا يا تصدق يا كارهاى خير بكند كه خدا پيشتر از آن مدت دوا را رخصت تأثير دهد. فرمود كه در عسل شفاى هر دردى هست، هر كه يك انگشت عسل ناشتا بخورد بلغم را دفع مىكند، سودا را برطرف مىكند، ذهن را صاف مىكند هرگاه با كندر خورده شود. و آب سرد حرارت صفرا را فرو مىنشاند، طعام را هضم مىكند، اخلاطيكه در فم معده است مىگدازد، تب را برطرف مىكند، فرمود كه اگر چيزى بدن را فربه مىكند ماليدن بدن است، جامههاى نرم پوشيدن و بوى خوش كردن و حمام رفتن، اگر مرده را مالندگى كنند زنده شود بعيد نيست و تصدق بلاهاى آسمانى را دفع مىكند، قضاى محكم را برطرف مىكند، فرمود كه بيمارى را نمىبرد چيزى مانند دعا و تصدق و آب سرد، فرمود كه منتهاى پرهيز و امساك چهارده روز است، پرهيز نه آنستكه چيزى نخورد، بلكه آن است كه كمتر بخورد، كه صحت و مرض در بدن آدمى با يكديگر در مقام معارضه و مقاتلهاند، پس هر وقت كه صحت غالب آمد، بيمار به شعور ميآيد، اشتهاى طعام بهم مىرساند، پس هرگاه كه طعام بطلبد بدهيد كه شايد شفايش در آن باشد، فرمود كه شفاى هر درد در قرآن است، پس بيماران خود را مداوا كنيد، بتصدق و طلب شفا كنيد به قرآن كه هر كه را قرآن شفا ندهد، هيچ چيز سبب شفاى او نيست.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه: هر كه دردها در بدن خود يابد، حرارت را بر مزاج خود غالب يابد، با زنان جماع كند كه حرارت را فرو مىنشاند.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: عامه دردها و بيماريها از غلبه صفرا و سودا و خون سوخته شده و بلغم زياد مىباشد، بس بايد كه آدمى تعهد احوال خود بكند، پيش از آنكه اينها بر او غالب شود و او را هلاك كند.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله باسانيد معتبره منقول است كه: دوا كنيد بيماران خود را بتصدق، فرمود كه تصدق بلاهاى محكم را دفع مىكند، فرمود كه تصدق مرگهاى بد را از صاحبش دفع مىكند.در روايت ديگر منقول است كه: شخصى به حضرت امام موسى عليه السلام عرض كرد، كه با ده نفر از عيالم همه بيماريم فرمود كه ايشان را دوا كنيد بتصدق و هيچ چيز بيشتر و زودتر از تصدق نفع نمىكند.به سند معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: شخصى بيمار شد و حضرت امير المؤمنين عليه السلام به او فرمود كه از زن خود يك درهم از مهرى كه به او داده بطلب كه بتو ببخشد و عسل بخر و بآب باران بخور، آنشخص چنين كرد، شفا يافت، از سبب اين پرسيدند از آنحضرت، فرمود كه حقتعالى مىفرمايد كه اگر زنان از مهر خود به شما بطيب خاطر چيزى ببخشند، بخوريد گوارا با عاقبت نيك. و در باب عسل مىفرمايد كه در آن شفاست از براى مردمان و در باب باران مىفرمايد كه فرستاديم از آسمان آبى مبارك پس در اينجا گوارائى و حسن عاقبت و بركت و شفا همه جمع شد.در حديث ديگر منقول است كه: مرد پيرى به خدمت حضرت صادق عليه السلام آمد و عرض كرد كه دردى دارم براى آن درد اطبا شراب گفتهاند، مىخورم؟ حضرت فرمود كه: چرا دواى خود نمىكنى آبى را كه خدا فرموده است كه همه چيز بآن زنده است، گفت با من موافقت نمىكند، فرمود كه چرا عسل نمىخورى كه شفاى مردمان گردانيده است؟ گفت بدستم نمىآيد فرمود كه چرا شير نمىخورى كه گوشت و استخوان بدنت از شير پرورده است؟ گفت با طبعم موافقت نمىكند فرمود كه مىخواهى تو را رخصت بدهم كه شراب بخورى و اللّه هرگز نكنم.در حديث معتبر ديگر از آنحضرت منقول است كه: راه رفتن بيمار باعث نكس مرض و زيادتى آن مىشود.در حديث معتبر ديگر منقول است كه: شخصى بآنحضرت عرض كرد، بيماران كه نزد ما بيمار مىشوند، اطبا ايشان را امر بامساك و پرهيز مىكنند، فرمود كه ما اهلبيت امساك نمىكنيم مگر از خرما و خود را مداوا مىكنيم بسيب و آب سرد، پرسيد كه چرا از خرما امساك مىكنيد؟ فرمود براى آنكه حضرت پيغمبر صلّى الله عليه وآله حضرت امير المؤمنين عليه السلام را در بيمارى از آن امساك فرمود.در روايت ديگر از آنحضرت پرسيدند، كه تا چند روز مىباشد پرهيز و امساك بيمار، فرمود تا ده روز.در حديث صحيح ديگر فرمود كه پرهيز و امساك بعد از هفت روز ديگر نفعى ندارد.از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه: پرهيز آن نيست كه در اصل چيزى نخورى، بلكه آنستكه بخورى و كمتر بخورى.در حديث معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: حضرت موسى بن عمران مناجات كرد كه پروردگارا درد را كه مىدهد؟ خطاب رسيد كه من، پرسيد كه دوا از كيست؟ خطاب رسيد از من، پرسيد پس چه مىكنند مردم اين حكيمان را؟ خطاب رسيد كه دلهاى مردم را خوش مىكنند.در حديث صحيح منقول است كه: على بن جعفر از حضرت امام موسى عليه السلام سؤال كرد، از داغ كردن بيماران و عوذها و افسونها برايشان خواندن، فرمود كه باكى نيست در داغ كردن و افسونيكه معنيش را دانى.در حديث صحيح ديگر منقول است كه: شخصى از آنحضرت پرسيد كه من محتاج مىشوم بطبيب نصرانى و به نزد او معالجه مىروم و بر او سلام مىكنم و او را دعا مىكنم، فرمود باكى نيست، از دعا و سلام تو به او نفعى نمىرسد.در حديث ديگر فرمود كه تا ممكن هست رجوع به معالجه طبيبان مكنيد، كه اين مانند عمارت كردنست كه اندكش به بسيار مىكشد.از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه: مسلمانان بايد دوا نكنند، تا غالب نشود بيمارى او بر صحتش.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: هر كه صحتش بر بيماريش غالب باشد و معالجه كند، و بميرد من از او بيزارم.در حديث ديگر فرمود كه هر كه با اينحال دوا بخورد، اعانت بر كشتن خود كرده است.در حديث ديگر منقول است كه: از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام پرسيدند كه به معالجها طبيب يهودى و نصرانى عمل مىتوان كرد، فرمود كه باكى نيست، شفا بدست خداست.در روايت ديگر از حضرت صادق عليه السلام پرسيدند كه شخصى دوا مىخورد و گاهست كه او را مىكشد و گاه شفا مىيابد، اما بيشتر آن است كه شفا مىيابد، فرمود كه حقتعالى دوا را فرستاده است و شفا را مىفرستد، هيچ دردى را خلق نكرده است مگر آنكه دوائى براى آن آفريده است، بخور و نام خدا ببر در وقت خوردن.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام پرسيدند كه زنى يا مردى چشمش آب سياه مىآورد، اطباء مىگويند كه چشم ترا ميل مىزنيم مىبايد يكماه يا چهل روز بر پشت بخوابى و حركت نكنى و بآنحال نماز بايماء بكند، حضرت فرمود چون مضطر است باكى نيست.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه: پيغمبرى از پيغمبران بيمار شد، پس گفت كه دوا نمىكنم تا آنكسى كه مرا درد داده است شفا بدهد، حقتعالى به او وحى فرستاد كه تا دوا نكنى من شفا ندهم.در حديث ديگر منقول است كه: شخصى بآنحضرت عرض كرد كه من جراحتها را مىبرم و داغ مىكنم بآتش، فرمود كه باكى نيست، گفت كه دواهاى تلخ كه سميت دارد بمردم مىدهم مثل غاريقون فرمود باكى نيست، گفت كه گاه هست كه بميرد، فرمود كه هر چند بميرد باكى نيست و گفت گاهست كه شراب و بره مىدهم كه بخورند، فرمود كه در حرام شفا نمىباشد. در حديث معتبر ديگر منقول است كه: شخصى بآنحضرت عرض كرد، كه شخصى دوا مىخورد و رگهاى بدنش را مىبرند و گاه منقطع مىشود و بسيار است كه او را مىكشد، فرمود كه بكند.در حديث ديگر عرض كردند كه شخصى داغ مىسوزاند بر بدن و گاه هست كه مىكشد، فرمود كه شخصى در زمان حضرت پيغمبر صلّى الله عليه وآله داغ سوزاند و حضرت بر بالاى سرش ايستاده بودند.در حديث معتبر از حضرت موسى بن جعفر صلّى الله عليه وآله منقول است كه: هيچ دوائى نيست مگر آنكه درد را بر مىانگيزد، هيچ چيز در بدن نافعتر از اين نيست كه تا محتاج نشوى تصرف در بدن نكنى.
فصل چهارم
در معالجه انواع تب
در احاديث بسيار وارد شده است كه ما مداوا نمىكنيم تب را مگر بريختن آب سرد بر بدن و خوردن سيب.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه تب از بوى جهنّم است، فرو نشانيد حرارت آن را بآب سرد.در حديث ديگر فرمود كه براى دفع تب هيچ چيز نافعتر از دعا و آب سرد نيست.از مفضل منقول است كه به خدمت آنحضرت رفت در ايام تابستان و آنحضرت تب داشتند، ديد كه طبقى گذاشته است پر از سيب سبز عرض كردم كه مردم سيب را براى تب خوب نمىدانند، فرمود كه اين تب را برطرف مىكند، حرارت را فرو مىنشاند.در حديث ديگر فرمود كه مقدار ده درهم قند بآب سرد ناشتا خوردن براى دفع تب نافع است.از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه روزى رسول خدا صلّى الله عليه وآله به نزد حضرت امير المؤمنين عليه السلام آمدند، آنحضرت تب داشتند، فرمود كه سنجد تناول فرمايند.از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه خاريدن بدن و غلبه خواب و دوار در سر و ثبورها و دملها علامت زيادتى خون است.از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه بشكنيد گرمى تب را به بنفشه و آب سرد. و در تابستان بر بدن صاحب تب آب سرد بريزيد، و فرمود كه ياد ما اهلبيت كردن شفاست از تب و جميع دردها و وساوس شيطان و فرمود كه بخوريد آب باران كه بدن شما را پاك مىكند، دردها را دفع مىكند.در حديث معتبر منقول است كه حضرت امام جعفر صادق عليه السلام از شخصى پرسيدند، كه شما بيماران خود را به چه چيز دوا مىكنيد، گفت باين دواهاى تلخ فرمود كه هرگاه كسى از شما بيمار شود قند سفيد را بكوبيد و آب سرد بر او بريزيد و به او بخورانيد، كه آن خداوندى كه به تلخ شفا مىدهد قادر است كه بشيرين شفا بدهد.در حديث ديگر فرمود كه كباب دفع تب مىكند.در حديث ديگر فرمود، كه دو ماه بيمارى كشيدم، خدا مرا الهام كرد كه برنج را، گفتم شستند و اندكى بر روى آتش بو دادند، در آسيا خورد كردند و پاره را سفوف كردند، پاره را در ميان آب كردم و خوردم، فرمود كه تب بر اولاد پيغمبران دو برابر ديگران مىباشد.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه علاج تب به سه چيز مىباشد: به قى و عرق و مسهل.از ابراهيم بن جعفى منقول است كه به خدمت حضرت صادق رفت و شكايت كرد از تب ربع فرمود كه نبات يا قند را بساى و در ميان آب بريز و ناشتا و هر وقت كه احتياج بآب خوردن شود بخور، چنان كرد بزودى شفا يافت.حضرت امام موسى عليه السلام فرمود كه در معالجه تب غب كهنه عسل و سياهدانه را با هم ممزوج كن سه انگشت از آن بخور، كه اين هر دو مباركست و خدا عسل را فرموده كه شفاست، حضرت پيغمبر فرمود كه در سياه دانه شفاى هر درد هست مگر مرگ.از حضرت امام على نقى عليه السلام منقول است كه بهترين چيزها براى تب ربع آن است كه در روز نوبه پالوده با عسل بسازى و زعفران بسيار در آن بكنى و در آن روز غير آن چيزى نخورى.از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه اين تعويذيست براى شيعيان از سل يا اَللّهُ يا رَبَّ الارْبابِ وَ يا سَيِّدَ السَّاداتِ يا اِلهَ الا اْلالَهةِ وَ يا مَلِكَ الْمُلوكِ وَ يا جَبّارَ السَّمواتِ وَ الارْضِ اِشْفِنى وَ عافِنى مِنْ دائى هذا فَانّى عَبْدُكَ انْقَلَبَ فى قَبْضَتِكَ وَ ناصِيَتى بِيَدِكَ سه مرتبه اين دعا را مىخوانى تا خدايتعالى شفا دهد، بحول و قوه خود.در روايت معتبر وارد شده است كه حضرت رسول صلّى الله عليه وآله را تب شديدى عارض شد جبرئيل آمد و اين عوذه را بر آنحضرت خواند، در ساعت، تب زايل شد بِسْمِ اللّهِ اَرْقيكَ بِسْمِ اللهِ مِنْ كُلّ داءٍ يُغنيكَ بِسْم اللّهِ وَ اللّهُ شافيك بِسْمِ اللّه خُذَهْا فَتَهْنِئُكَ بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ فَلا اُقْسِمُ بِمَواقِعِ النَّجُوُمِ لتَبْرَآنِ بِاِذْنِ اللّهِ.در چند حديث معتبر منقول است كه بر هيچ بيمارى و صاحب دردى هفتاد مرتبه حمد خوانده نمىشود، مگر آنكه درد ساكن مىشود.در روايت ديگر منقول است كه شخصى به خدمت حضرت صادق عليه السلام عرض كرد كه يكماه است كه تب مىكنم، آنچه اطباء گفتهاند بعمل آوردم، برطرف نشد حضرت فرمود كه بندهاى پيراهن خود را بگشا و سر را در گريبان پيراهن داخل كن و اذان و اقامه بگو و هفت مرتبه سوره حمد بخوان، آنشخص گفت كه چنان كردم گويا از بندى رها شدم.در حديث ديگر منقول است كه يكى از فرزندان آنحضرت بيمار شد، فرمود كه ده مرتبه يا اللّه بگو كه هيچ مؤمنى نمىگويد مگر آنكه حقتعالى مىفرمايد، كه لبيك حاجت خود را بگو.در حديث ديگر فرمود، كه هر كه را علتى عارض شود، هفت مرتبه سوره حمد بخواند اگر برطرف نشود هفتاد مرتبه بخواند من ضامنم كه آن علت برطرف شود.در حديث معتبر منقول است از داود بن زربى كه گفت بيمار شدم در مدينه بيمارى شديد بهم رسيد، چون اين خبر به حضرت امام جعفر صادق عليه السلام رسيد به من نوشتند كه يك صاع گندم بخر و بر پشت بخواب و آن گندم را بر سينه خود بريز و بگو اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْئلُكَ بِاسْمِكَ الَّذى اِذا سَاَلَكَ بِهِ الْمُضْطَرُّ كَشَفْتَ ما بِهِ مِنْ ضُرِّ وَ مَكَّنْتَ لَهُ فى الارْضِ وَ جَعَلْتَهُ خَليفَتَكَ عَلى خَلْقِكَ اَنْ تَصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلى اَهْلِ بَيْتِهِ وَ اَنْ تُعافِيَنى مِنْ عَلَّتى پس درست بنشين و گندم را جمع كن، باز آن دعا را بخوان، و آن گندم را چهار حصه كن و هر حصه را به يك فقير بده، باز دعا بخوان، داود گفت كه من چنان كردم گويا از بندى رها شدم و بسيار كسى كردند شفا يافتند.در حديث صحيح از آن حضرت منقول است كه چون به نزد بيمار روى هفت مرتبه بگو اُعيذُكَ بِاللّهِ الْعَظيمِ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ مِنْ شَرِّ كُلِّ عِرْقٍ نعار وَ مِنْ شَرِّ حَرِّ النَّارِ.در حديث ديگر فرمود، كه سوره حمد و قل هو اللّه احد و انا انزلناه فى ليلة القدر و آيةالكرسى بخوان پس به انگشت شهادت بر پهلوى بيمار بنويس اَلّلهُمَّ ارْحَمْ جِلْدَهُ الرَّقيقُ وَ عَظْمَهُ الدَّقيقُ مِنْ سُورَةِ الْحَريقِ يا اُمَّ مُلْدَمٍ اِنْ كُنْتِ آمَنْتِ بِاللّهِ وَ الْيَومِ الاخِر فَلا تُأكُلى الْلَحْمَ وَ لا تَشْرِبِى الدَّمَ وَ لا تُهْلِكي الْجِسْمَ وَ لا تُصَدَّعي الَّاْسَ وَ انْتَقِلى عَنْ فُلانِ بْنِ فُلانَة نام او و مادرش را بنويسد الى مَن يَجْعَلُ مَعَ اللّهِ اِلهاً آخَرَ لا اِلَه اِلاّ اللّهُ تَعالى اللّهُ عَما يُشْرِكُونَ عُلُوّاً كَبيراً.در روايت ديگر فرمود كه بيمار سر در گريبان خود داخل كند، اذان و اقامه بگويد، سوره حمد و قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس و سه مرتبه قل هو اللّه احد بخواند، و بگويد اُعيذُ نَفْسى بِعِزَّةِ اللّهِ وَ قُدْرَةِ اللّهِ وَ عَظَمَة اللّهِ وَ سُلْطانِ اللّهِ وَ بِجَمالِ اللّهِ وَ بِجَمَع اللّهِ وَ بِعَتْرَتِهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ وَ بِوُلاةِ اَمْرِ اللّهِ مِنْ شَرِّ ما اَخافُ اللّهَ وَ اَحْذَرُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ اللّهَ عَلى كُلِّ شَيْىءٍ قَديرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلىِّ الْعَظيمِ وَ صَلّى اللّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَلّلهُمَّ اشْفِنى بِشَفائِكَ وَ داوِنى بِدَوائِكَ وَ عافِنى مِنْ بلائِكَ.در روايت ديگر منقول است كه شخصى بآنحضرت شكايت كرد، كه تبش بسيار به طول انجاميده است، فرمود كه آية الكرسى را در ظرفى بنويس و بآب حل كن و بخور.در بعضى از كتب معتبره منقول است كه براى تب اين تعويذ را بنويسد و بر بازوى راست بندد سوره حمد را تا آخر بنويسد و بعد از آن بنويسد بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ اَعُوذُ بِكَلِماتِ اللّهِ التَّامَّاتِ كُلِّها الَّتى لا يُجاوِزُ هُنَّ بِرُ وَ لا فاجِرُ مِنْ شَرّ ما خَلَقَ وَ ذَرَأ وَ بَرَأ وَ مِنْ شَرِّ الْهامَّةِ وَ السَّامَةِ وَ السَّامَةِ وَ الْلامَةِ وَ مِنْ شَرِّ طَوارِقِ الَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ مِنْ شَرِّ فُسَّاقِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ مِنْ شَرّ فَسَقَهِ الْجِنِّ وَ الانْسِ وَ مِنْ شَرِّ الشَيْطانِ وَ شَرَكِهِ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ ذى شَرِّ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دابَةٍ هُوَ آخِذُ بِناصَيَتها اِنَّ رَبّى عَلى صِراط مُسْتَقيم رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ الَيْكَ اَنَبْنا وَ اَلَيْكَ الْمَصيرُ يا نازُ كُونى بَرْداً وَ سَلاماً عَلى اِبْراهِيمَ وَ اَرادُو بِهِ كَيْداً فَجَعَلْناهُمُ الاخْسَرينَ بَرْداً وَ سَلاماً عَلى فُلانِ ابْنِ فُلانَةَ و نام بيمار و مادرش نوشته شود رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا اِنْ نَسِيْنا اَوْ اَخْطانا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا اِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الدَّينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْلَنا وَ ارْحَمْنا اَنْتَ مَوْلانا فانْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرينَ حسْبِىَ اللّهُ لا اِلهَ اِلّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكيلاً وَ تَوَكَّلْ عَلَى الْحَىِّ الَّذى لا يَمُوتَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ كَفى بِهِ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبيراً بَصيراً لا اِلهَ اِلاّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ صَدَقَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الاحْزابَ وَحْدَهُ ماشاءاللّهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ كَتَبَ اللّهُ لَاغْلِبَنَّ اَنَا وَ رُسُلى اِنَّ اللّهَ قَوِىُ عَزيزُ اِنَّ حِزْبَ اللّهِ هُمُ الْغالِبُونَ وَ مَنْ يَعْتَصِمْ بِاللّهِ فَقَدْ هُدِىَ اِلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ وَ صَلَّى اللّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرينَ.از سلمان فارسى منقول است كه گفت بعد از وفات حضرت رسالت پناه صلّى الله عليه وآلهبعد از ده روز از خانه بيرون آمدم، در راه حضرت امير المؤمنين عليه السلام را ملاقات كردم، فرمود كه برو به نزد حضرت فاطمه عليهما السلام كه تحفه از بهشت براى او آمده مىخواهد به تو عطا فرمايد، به تعجيل به خدمت آن حضرت شتافتم فرمود كه ديروز در همين موضع نشسته بودم، در خانه بسته و غمگين بودم، فكر مىكردم در منقطع شدن وحى الهى از ما و نيامدن ملائكه بسوى ما، ناگهان ديدم كه در گشوده شد و سه دختر باندرون آمدند، كه كسى به حسن و جمال و طراوت و نزاكت و خوشبوئى ايشان هرگز نديده است، چون ايشان را ديدم برخاستم و سؤال كردم كه شما از اهل مدينهايد؟ گفتند دختر حضرت رسول صلّى الله عليه وآله ما از اهل زمين نيستيم، ما را پروردگار عزت از بهشت جاويد بسوى تو فرستاده و بسيار مشتاق تو بودهايم. از يكى كه بزرگتر ايشان مىنمود پرسيدم كه چه نام دارى، گفت مقدوده گفتم به چه سبب تو را نام اين كردهاند، گفت به جهت آنكه از براى مقداد بن اسود خلق شدهام. پس از ديگر پرسيدم كه تو چه نام دارى گفت: ذره نام دارم از سبب نام پرسيدم، گفت زيرا كه از براى ابوذر غفارى خلق شدهام. از سيم ايشان پرسيدم كه چه نام دارى گفت سلمى، از سبب آن پرسيدم، گفت زيرا كه از براى سلمان فارسى آزاد كرده پدر تو خلق شدهام، حضرت فاطمه عليهما السلام فرمود كه پس از براى من چه آورديد؟ رطبى چند بيرون آوردند، مانند گردهاى نان بزرگ از برف سفيدتر و از مشك خوشبوتر، پس سلمان گفت حضرت فاطمه يكى از آن رطبها به من داد، و فرمودند كه امشب باين رطب افطار كن و فردا هسته آنرا براى من بياور پس آن رطب را گرفتم، بيرون آمدم، بهر جمعى از اصحاب رسول صلّى الله عليه وآله كه مىگذشتم، مىپرسيدند، كه اى سلمان مگر مشگ همراه دارى مىگفتم بلى پس چون وقت افطار شد تناول كردم، هيچ هسته نداشت روز ديگر به خدمت حضرت فاطمه رفتم و عرض كردم كه هسته نداشت، فرمود كه چون هسته داشته باشد و حال آنكه اين رطب از درختى بهم رسيده است كه حقتعالى آنرا در بهشت غرس فرموده است، بسبب دعائى كه پدرم به من تعليم كرده است و هر صبح و شام مىخوانم، سلمان گفت اى سيده من آن دعا را تعليم من فرما فرمود كه اگر خواهى در دنيا باشى و آزار تب نيابى بر اين دعا مواظبت كن، اين است دعا:بِسْمِ اللّهِ الرَحْمن الرَحيمِ بِسْمِ اللّهِ النُّور بِسْمِ اللّهِ نُور النُّورِ بِسْمِ اللّهِ نُرُ عَلَى نُورٍ بِسْمِ اللّهِ الَّذى هُوَ مُدَبِّرُ الامُوِرِ بِسْمِ اللّهِ الذى خَلَقَ النُّورِ مِنَ النُّورِ الْحَمْدُ لِلِّهِ الَّذى خَلَق النُّورَ مِنَ النُّورِ وَ اَنْزَلَ النُّوَ عَلى الطُّور فى كِتابِ مَسْطُورٍ فى رِقٍ مَنْشُورٍ بِقَدَرٍ مَقْدُورٍ عَلى نَبِىّ مَحْبُورٍ اَلْحَمْدُلِلِّهِ الَّذى هُوَ بِالْعِزِّ مَذْكُورُ وَ بِالْفَخْرِ مَشْهُورُ عَلْى السَّرّآءِ وَ الضَّرّآءِ مَشْكُورُ وَ صَلَّى اللّهُ عَلى سَيِّدَنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرينَ سلمان گفت كه اين دعا را بزياده از هزار نفر از اهل مكه و مدينه كه تب داشتند، تعليم كردم و همه از تب نجات پيدا كردند.در حديث حسن منقول است كه بعضى از فرزندان حضرت امام جعفر صادق عليه السلام بيمار شدند، حضرت فرمود كه اين دعا را بخوان اَلّلهُمَّ اشْفِنى بِشَفائِكَ وَ داوِنى بِدَوائِكَ وَ عافِنى مِنْ بَلائِكَ فَانِّى عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ.از براى تب ربع منقول است كه اين را بنويسند و بر او ببندند يا ناُ كُونى بَرْداً وَ سَلاماً عَلى اِبراهيمَ.در روايت ديگر اين دعا را بر بازوى راستش ببندند بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ وَ لَوُ اَنَّ قُرْاناً سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ اَوْ قُطِّعَتُ بِهِ اَلارضُ اَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتى بِلْ للّهِ الامْرُ جَميعاً يا شافى يا كافى يا مُعافى وَ بِالْحَقِّ اَنْزَلْناهُ وَ بِالْحَقِّ نَزَلَ بِاسْمِ فُلانِ بْنِ فُلانٍ و نام او و پدرش را بنويسد بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ عَنِ اللّهِ وَالَى اللّهِ وَ لا غالِبَ اِلا اللّهُ و از براى تب و لرز اين آيات را بنويسند، و بر بازوى بيمار ببندند بِسْمِ اللّهِ مَرَجَ الْبَحرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخُ لايَبْغِيانِ وَ جَعَلَ بَيْنَهُما بَرْزَخاً وَحِجْراً مَحْجُوراً يا نارُ كُونى بَرْداً وَ سَلاماً عَلى اِبْراهيمَ اَلا اِنَّ حِزْبَ اللّهِ هُمُ الغالِبوُنَ وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلينَ اِنَّهُمْ لَهُمْ الْمَنْصُورُنَ وَ انَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبوُنَ.
فصل پنجم
در ادعيه جامعه و ادويه مركبه نافعه
در حديث معتبر از حضرت صادق منقول است كه هر دردى كه داشته باشى دست را بر موضع درد بگذار و سه مرتبه بگو اَللّهُ اَللّهُ اَللّهُ رَبّى حَقاً لا اُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً اَلّلهُمَّ اَنْتَ لَها وَ لِكُلِّ عَظيمَةٍ فَفَرّجْها عَنّى و در روايت معتبر ديگر فرمود كه بگو بسم اللّه و بمال دست بر آن موضع كه درد ميكند بگو اَعوُذُ بِعِزَّةِ اللّهِ وَ اَعوذُ بِقُدْرَةِ اللّهِ وَ اَعُوذُ بِجَلالِ اللّهِ وَ اَعوذُ بِعَظَمَةِ اللّهِ وَ اَعوُذُ بِجَمع اللّهِ وَ اَعُوذُ بِرَسوُلِ اللّهِ وَ اَعُوذ بِعِزّةِ اللّهِ مِنْ شَرِّ مْا اَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ ما اَخافُ عَلى نَفْسى هفت مرتبه مىگوئى.در روايت ديگر فرمود كه دست را بر موضع درد بگذار و بگو بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّه وَ مُحَمَّدُ رَسوُلُ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَةَ اِلاّ بِاللّه اَلّلهُمَّ امْسَحْ عنّى ما اَجِدُ و سه مرتبه دست بر آنموضع مىكشى.در روايت ديگر فرمود كه ديگرى دست بر محل درد بگذارد، هفت نوبت و اقلش سه نوبت بگويد اَيُّهَا الوَجَعُ أسْكُنْ بِسَكينَةِ اللّهِ وَ قِرْ بوِقار اللّهِ وَ أحْجزْ بِحاجِز اللّهِ وَ أهْدَاً بِهَدأ اللّهِ أعيذُكَ أيُّها الانْسانُ بِما اَعاذَ اللّه بِهِ عَرْشَهُ وَ مَلائِكَتَهُ يَوْم الرَّجْفَةِ وَ الزَّلازل.در روايت معتبر فرمود كه براى هر آزار اين دعا بخوان يا مُنْزِلَ الشِّفاءَ وَ مُذْهِبُ الدَّاءَ اَنْزِلْ عَلَى ما بِى مِنْ داءٍ شِفاءُ.از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه هر كه برسد بر او المى در بدنش اين دعا بخواند تا هيچ المى و دردى به او نرسد اَعُوذُ بِعِزَّة اللّهِ وَ قُدْرَتِهِ عَلَى اْلاشْياءِ اُعيذُ نَفْسى بِجَبَّارِ السَّماءِ اُعيذُ نَفْسى بِمَنْ لا يِضُرُّ مَعَ اِسْمِهِ دَاءُ اُعيذُ نَفْسى بِالَّدى اِسْمُهُ بَرَكَةُ وَ شِفاعُ.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه هر دردى بهم رساند، دست را بر موضع درد گذارد، و باخلاص بگويد وَ تُنَزَّلُ مِنَ الْقُرآنِ ما هُوَ شِفاءُ وَ رَحْمَةُ لِلْمُومِنينَ وَ لا يَزيدُ الظّالِمينَ اِلاّ خَساراً البته عافيت يابد، از هر علتى كه باشد.در حديث ديگر فرمود كه هر كه را سوره حمد و قل هو اللّه احد شفا ندهد هيچ چيز او را شفا نمىدهد.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه هرگاه كسى آزارى در خود بيابد بگويد بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ صَلَّى اللّهُ عَلى رَسوُلِ اللّهِ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ وَ اَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّ وَ قُدْرَتِهِ عَلى ما يَشاءُ مِنْ شَرِّ ما أجِدْ.در حديث ديگر منقول است كه شخصى به خدمت آنحضرت رفت، شكايت كرد از بسيارى بيمارى و پريشانى، فرمود كه اين دعا بخوان لا حَوْلَ وَ لا قُوَّة الاّ بِاللّهِ الْعَّلِىّ الْعَظيم تَوَكَّلْتُ عَلَىِ الْحَىِّ الَّذى لا يَموُتُ وَ الْحَمْدُللّهِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شريكُ فى المُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىُ مِنَ الذُّلِ وَ كَبِّرْهُ تَكْبيراً.در حديث معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه حضرت موسى بن عمران به حقتعالى شكايت كرد، از غلبه رطوبت، حقتعالى او را امر فرمود، كه هليله و بليله و آمله را بسايد و با عسل خمير كند و بخورد، حضرت فرمود اين است كه شما اطريفل مىگوئيد.در طب الائمه روايت كرده است كه شخصى به خدمت حضرت امام على نقى عليه السلام آمد و عرض كرد كه در همسايگى ما شخصى را عقرب گزيده است، بيم آن است كه هلاك شود فرمود كه بخورانند به او دواى جامع را كه از حضرت امام رضا عليه السلام بما رسيده است، پس فرمود كه سنبل و زعفران و قاقله و عاقر قرحا و خريق سفيد و بذر البنج و فلفل سفيد همه مساوى يكديگر و فرفيون در برابر هر يك از آنها بسيار نرم بكوبند، از حرير بيرون كنند، به عسلى كه كفش را گرفته باشند خمير كنند، كسى را كه مار يا عقرب گزيده باشد يك حب آنرا با آب حلتيت به او بخورانند كه در ساعت شفا يابد.از حضرت امام رضا عليه السلام روايت كرده است كه از براى فالج و لقوه يك حب آن را با آب مرزنگوش در بينى بچكانند.از حضرت امام محمّد تقى عليه السلام نقل كرده است كه از براى سردى معده و خفقان قلب نافع است كه يك حب آنرا بآب زيره كه پخته باشند بخورند.در حديث ديگر از حضرت امام رضا عليه السلام منقول است كه از براى آزار سپرز يكحب آنرا بآب سرد و اندك سركه بخورند.در روايت ديگر از حضرت امام رضا عليه السلام نقل كرده است كه از براى درد پهلوى راست يك حب آن را بآب زيره پخته بخورند، و از براى درد پهلوى چپ يكحب آن را بآب ريشه كرفس كه پخته باشند بخورند.در حديث ديگر فرمود كه از براى اسهال يكحبش را بآب مورد پخته بخورند.از حضرت امام محمّد تقى عليه السلام روايت كرده است كه يك حبش را با آب سداب يا بآب ترب پخته بخورند.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه اگر مردم بدانند كه در سنا چه منفعتها هست، هر آينه قيمت هر مثقالى دو مثقال طلا شود و بدرستيكه امان مىبخشد از بهق و پيسى و خوره و ديوانگى و فالج و لقوه. اگر با مويز سرخ بىدانه و هليله سياه همه اجزاء مساوى بعمل آورند، هر روز ناشتا به قدر سه درهم بخورند، در هنگام خواب نيز همين مقدار بخورند، اين فوائد مىبخشد و بهترين دواهاست.در طب الائمه روايت كرده است از مغز خيار شنبر پاك كرده يك رطل بگيرند، در ميان يك رطل آب يكشبانه روز بخيسانند، پس صاف كنند و با يك رطل عسل صافى و يك رطل آب بِه و چهل مثقال روغن گل سرخ ممزوج گردانند، و بآتش نرم بقوام آورند، از روى آتش بردارند و بگذارند تا سرد شود پس در آن فلفل و دار فلفل و قرفه و قرنفل و قاقله و زنجبيل و دارچينى و جوزوبوا از هر يك سه مثقال گرفته و كوفته و پخته در آنچه سابق مذكور شد ممزوج كنند، در سبوى سبزى يا شيشه بكنند، در وقت حاجت در سه روز هر روز دو مثقال از آن ناشتا بخورند، از براى غلبه صفرا و سودا و بلغم در معده و قى و تب و تركيدن دست و پا و زحير و درد شكم و درد جگر و حرارت سر و يرقان و تبهاى شديد و درد شانه و ذكر نافع باشد، با روغن كنجد و دواى ديگر نقل كرده است، كه از هليله سياه و هليله زرد و سقمونيا از هر يك شش مثقال و از فلفل و دارفلفل و زنجبيل خشك و زنيان و خشخاش سرخ و نمك هندى از هر يك چهار مثقال و از نار مشك و قاقله و شقاقل و چوب بلسان و دانه بلسان و سليخه مقشر و علك رومى و عاقرقرحا و دار چينى از هر يك دو مثقال مجموع دواها را با يكديگر بكوبند، بپزند و سقمونيا را جدا بكوبند، بپزند و هشتاد و پنج مثقال شكر پنير را در پاتيل آب كنند، قدرى از عسل نيز در آن بريزند و آن اجزاء را با اينها معجون سازند، در وقت حاجت دو مثقال از آن را ناشتا و دو مثقال در وقت خواب بخورند نافع است، براى قوت جماع و سردى را از مفاصل و سلس البول و طپيدن دل و تواتر نفس و امتلاى معده و كرم معده و دل را جلا مىدهد، اشتهاى طعام مىآورد، درد سينه و زردى چشم و زردى رنگ و برقان و غلبه تشنگى را مىبرد، براى تب و لرز و دردهاى كهنه و دردسر و بى دماغى نافع است.به سند ديگر روايت كرده است روزى فرعون بنى اسرائيل را همگى ضيافت كرد و زهر در طعام ايشان داخل كرد كه ايشان را هلاك كند، حقتعالى اين دوا را به حضرت موسى عليه السلام فرستاد و چون خوردند از هر بايشان آسيبى نرسيد جبرئيل گفت كه قدرى سير مقشر بگير و بشكن و نرم بكوب و در پاتيل بينداز و از روغن گاو آن قدر بر آن سيرها بريز كه بپوشاند آنها را و آتش نرم آنقدر در زير پاتيل بسوزان كه آن سيرها آن روغن را بخورد و از روغن چيزى نماند پس همان مقدار شير گاو تازه زائيده بر آن بريز و آتش نرم آنقدر برافروز كه از آن شير هم چيزى نماند پس همانقدر عسل مصفى كه مومش را گرفته باشند در پاتيل بريز آنقدر بسوزان كه آن را هم بخورد پس از سياه دانه ده درهم و از فلفل و مرزنگوش هر يك پنج درهم بگير و نرم بكوب و در پاتيل بريز و بر هم بزن تا مخلوط شود بآن سير پس ظرفى را بگير و اندرون آن را بروغن گاو چرب كن و اين دوا را در آن بريز و در ميان جو يا خاكستر چهل روز پنهان كن و هر چند كهنهتر شود نيكوتر مىشود و فرمود كه نافع است براى دفع لغوه كهنه و تازه، كسى را كه سرما زده باشد و براى سبل چشم و درد پا و ضعف معده صرع و غش اطفال و ترسيدن زنان در خواب و زرداب و خوره و زيادتى بلغم و دفع سم گزيدن مار و عقرب و فرمود كه: چون يكماه بر اين دوا بگذرد، براى درد دندان و امراض بلغمى بقدر نصف گردكان ناشتا بخورد، چون دو ماه بر او بگذرد براى تب و لرز و آزارهاى چشم نافع است، چون سه ماه بر آن بگذرد براى صفرا و بلغم سوخته و جميع مرضهاى صفرا و ناشتا خوردن نافع است، چون چهار ماه بگذرد براى تاريكى چشم و تنگى نفس نافع است، چون پنج ماه بر آن بگذرد، كسى كه درد سر داشته باشد بقدر نيم عدس از اين دوا را با روغن بنفشه ممزوج گردانيده در بينى بچكاند، چون شش ماه بر آن بگذرد كسى كه درد شقيقه داشته باشد بقدر يك عدس از آن با روغن بنفشه مخلوط گردانيده در بينى بچكاند، از آن جانبى كه درد مىكند در اول روز و چون هفت ماه بر آن بگذرد براى دفع بادى كه در گوش بهم مىرسد به قدر يك عدس با روغن گل سرخ ممزوج ساخته در گوش چكاند، در اول روز و در هنگام خواب و چون هشت ماه بگذرد آنرا با آب خوردن براى دفع خوره نافع است، چون نه ماه بگذرد نافع است براى غلبه خوبا و هذيان گفتن در خواب و ترس و بيم يابد كه با روغن ترب ناشتا و در وقت خواب به قدر يك عدس خورده شود، چون ده ماه بگذارد براى غلبه صفرا و تبهاى اندرونى و اختلال عقل به قدر يك عدس با سركه بخورند، براى سفيدى چشم ناشتا در وقت خواب بخورند، چون يازده ماه بر آن گذشت از براى سودائى كه اين كس را بترس و وسواس مىاندازد، به قدر يك نخود با روغن گل سرخ ناشتا و به قدر يك نخود بى روغن در هنگام خوابيدن بخورد، چون دوازده ماه بگذرد از براى فالج كهنه و تازه بآب مرزنگوش به قد يك نخود بخورد و با روغ زيت نمك بر پا بمالد در وقت خواب و از سركه و شير و ماست و سبزيها و ماهى اجتناب نمايد، چون سيزده ماه بگذرد به قدر يك نخود از آن با آب سداب حل كند و در اول شب بخورد نافع است، براى درد اندرون و خنديدن بى سبب و با ريش بازى كردن و اگر چهارده ماه بگذرد، براى دفع ضرر زهرها نافع است، اگر زهرى به او خورانيده باشند تخم بادنجان را بكوبند و بجوشانند و صاف كنند، با يك نخود از اين دوا در سحر بخورند و آب نيم گرم از عقبش بخورند، سه شب يا چهار شب. چون پانزده ماه بگذرد براى دفع سحر و بادها نافع است، چون شانزده ماه بگذرد به قدر نيم عدس آن را به آب باران تازه حل كرده بديده كسى بكشد كه نور بينائى چشمش كم شده باشد، در بامداد و شام و وقت خواب تا چهار روز، اگر برطرف نشود، تا هشت روز، چون هفده ماه بگذرد، براى دفع خوره يك گلوله از آن با روغن پاچه گاو ناشتا و در وقت خواب بخورند و به قدر يك حبهاش را بر بدن بمالند و اندكى را با روغن زيت يا روغن گل سرخ در بينى بچكانند، در آخر روز در حمام. چون هيجده ماه بگذرد، براى دفع به حق آنجا را سوزن بزنند، كه خون درآيد و به قدر يك نخود با روغن بادام تلخ يا روغن صنوبر بخورند اندكى را در بينى بچكانند، با نمك در آن محل بمالند. چون نوزده ماه بگذرد اگر آب انار شيرين را گرفته به قدر يك دانه جواز حنظل و با يك نخود از اين دوا ناشتا بخورند، براى دفع سهو و فراموشى و بلغم سوخته و تب كهنه نافع است.چون بيست ماه بگذرد به قدر يك عدس از آن گرفته با آب حل كند، براى سنگينى گوش در گوش بچكانند، اگر نفعى ظاهر نشود، در روز ديگر باز بچكاند و اندكى بر كله سرش بريزند و از براى صاحب مرض سرسام با آب انار ترش نافع است.در حديث ديگر روايت كرده است از حضرت صادق عليه السلام مثل اين دوا را جبرئيل براى حضرت رسول صلّى الله عليه وآله آورد، و فرمود كه چهار رطل از سير مقشر بگيرند، در پاتيل كنند، چهار رطل شير گاو بر آن بريزند بپزند آنقدر كه شير نماند باز چهار رطل روغن گاو بر آن بريزند، آنقدر بجوشانند كه روغن نماند، پس به قدر دو درهم بابونه بر آن بپاشند و بر هم بزند تا خوب بقوام آيد و در كوزه كرده سرش را ببندند، در ميان جو يا خاك پنهان كنند، در مدت ايام تابستان و در زمستان بيرون آورند، در بامداد به قدر يك گردكان بخورند، براى هر دردى منفعت داشته باشد.كلينى در حديث معتبر روايت كرده است كه اسمعيل بن الفضل شكايت كرد به خدمت حضرت صادق عليه السلام از قراقر معده و اينكه طعام در معده هضم نمىشود، حضرت فرمود كه چرا نمىگيرى آن نبذيرا كه ما مىخوريم و باعث هضم طعام مىشود و قراقر و بادهاى شكم را دفع مىكند؟ پس فرمود كه يك صاع از مويز بگير و دانهاش را بيرون كن و پاك بشوى و در ظرف كن و آنقدر آب بر آن بريز كه همه را بپوشاند، و در زمستان سه شبانه روز بگذرد و در تابستان يك شبانه روز پس صاف كن و آب صافش را در ديگ كن و آنقدر بجوشان كه آنقدر شود كه پيش از عسل ريختن شده بود، پس زنجبيل و خولنجان و دارچينى و زعفران و قرنفل و مصطكى را بگير و همه را بكوب و در ميان ديگ بينداز كه چند جوشى بزند، پس ديگ را پائين گذار تا سرد شود، صاف كن و هر صبح و پسين قدرى از آن بخور، راوى گفت چنان كردم و آزارم برطرف شد.
فصل ششم
در معالجه دردسر و شقيقه و زكام و صرع و اختلال دماغ
و تصرف جن
از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه براى دفع درد سر و نصف سر ايندعا را بنويسد و بر آنجانب كه درد ميكند بياويزد اَلّلهُمَّ اَنْتَ لَسْتَ بِأَلِهِ اِسْتَحْدَثْناهُ وَ لا بِرَبِّ يَبيدُ ذِكْرُهُ وَ لا مَعَكَ شُرَكاءُ يَقْضُونَ مَعَكَ وَ لا كانَ قَبْلَكَ اِلهُ نَدْعُوهُ وَ نَتَعَوَّذُ بِهِ وَ نَتَضَرَّعُ اِلَيْهِ وَ نَدَعُكَ وَ لا اَعانَكَ عَلَى خَلْقنا مِنْ اَحَدٍ فَنَشُّكُ فيكَ لا اِله اِلاّ اَنْتَ وَ حْدَكَ لا شَريكَ لَكَ عافِ فُلانِ بْنِ فلانَةِ وَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ.در روايت معتبر از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه هر كه درد سر داشته باشد، يا بولش بند شده باشد دست بر جاى درد بگذارد و بگويد اُسْكُنْ سَكَّنْتُكَ بِالَدّى سَكَنَ لَهُ ما فى الَّيلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ.از حضرت امام على نقى عليه السلام منقول است كه براى درد سر اين آيه را بر قدح آبى بخواند و بخورد اَوَلَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَروُا اَنَّ السَّمواتَ وَ اْلارْضَ كانَتا رَتْقَاً فَفَتَقْنا هُما وَ جَعَلْنا مِنْ الْماءِ كُلِّ شَىء حَىّ اَفَلا يُؤمِنوُنَ.در حديث معتبر منقول است كه حبيب سيستانى شكايت كرد، به حضرت باقر عليه السلام كه هفته دو مرتبه مرا درد شقيقه مىگيرد، فرمود كه بگذار دست را بر آنجانب كه درد مىكند و سه مرتبه بگو يا ظاهِراً مَوجُوداً وَ يا باطِناً غَيْرَ مَفْقُودٍ اَرْدُدْ عَلى عَبْدِكَ الضَّعيفِ اَباديكَ الْجَميلَةَ عِنْدَهُ وَ اَذْهِبْ عَنْهُ ما بِهِ مِنْ اَذَىً اِنَّكَ رَحيمُ وَدُود.در حديث ديگر فرمود كه براى دفع درد سر بر سر بمالد و هفت نوبت بگويد اَعُوذُ بِاللّهِ اَلّذي سَكَنَ لَهُ ما فى البَّرِ وَ الْبَحْرِ وَ ما فى السَّمواتِ وَ الارضِ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ.در روايت ديگر منقول است كه براى دفع درد گوش دست بر گوش بمالد و هفت مرتبه اين دعا بخواند.در روايت ديگر فرمود براى دفع درد سر دست را بر بالاى سر بگذارد، بگويد لَوْ كانَ مَعَهُ كَما يَقُولُونَ اَذاً لابْتَغوا اِلى ذى العَرْشِ سَبيلاً وَ اِذا قيلَ لَهُمْ تَعالَوا اَلى ما اَنْزَلَ اللّهُ وَ الَى الرَّسوُلِ رَأيْتَ الْمُنافِقينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً.در حديث معتبر منقول است كه شخصى به خدمت حضرت صادق عليه السلام آمد و گفت من سفر بسيار مىكنم و در جاى هولناك بسر مىبرم چيزى به من تعليم فرما كه نترسم حضرت فرمود كه چون چنين جائى وارد شوى دست را بالاى سر بگذار بآواز بلند بگو، اَفَغَيْر دين اللّهِ تَبْغُونَ وَ لَهَ اَسْلَمَ مَنْ فى السَّمواتِ وَ اْلارْضِ طَوْعاً وَ كُرْهاً وَ الَيْهر تُرْجِعوُنَ آن شخص گفت كه در بيابانى وارد شدم كه مىگفتند جن در آنجا بسيار است، شنيدم كه كسى مىگفت كه بگيريدش اين آيه را من خواندم كه ديگرى جواب گفت كه چگونه بگيريمش و حا آنكه پناه بآيه كريمه طيبه برده است.در حديث ديگر منقول است كه شخصى بآن حضرت شكايت كرد، كه پسرى دارم و گاهى او را باد جن و ام الصبيان مىگيرد. بحدّيكه از او نا اميد مىشوم، فرمود كه هفت مرتبه سوره حمد را با مشك و زعفران بر ظرفى بنويس و بآب بشوى و تا يكماه از آن آب بده بخورد، شفا يابد راوى گفت كه يكمرتبه كه خورد برطرف شد.در حديث ديگر فرمود كه كسى را كه صرع بگيرد بر او بخوانيد اين دعا را عَزَمْتُ عَلَيْكَ يا ريحُ بِالْعَزيمَةِ الَّتى عَزَمَ بِها عَلِىِّ بْنِ اَبيطالِبٍ رَسوُ اللّهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلى جِنّ وادِىَ الْصَبْرَةِ فَاَجابوُا وَ أطاعوُا لِما اَجَبْتَ وَ اَطَعْتَ وَ خَرَجْتَ عَنْ فُلانِ بْنِ فُلانَةِ السَّاعَةَ.در روايت ديگر منقول است كه شخصى را اختلال دماع بهم رسيده بود، حضرت فرمود هر شب در هنگام خواب اين دعا بخوان بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ امَنْتُ بِاللّهِ وَ كَفَرْتُ بِالطّاغوتِ اَلّلهُمَّ احْفَظنى فى مَنامى وَ فى يَقَظَتي اَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّهِ وَ جَلالِهِ مِمَّا اَجِدُ وَ احْذَرُ.از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام منقول است كه كسى را باد جن گيرد، بر او سوره حمد و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق هر يك را ده مرتبه بخوانند، اين سوره را در جامى با مشك و زعفران بنويسند و به او بخورانند، در آب وضو و غسلش داخل كنند.در حديث ديگر منقول است كه حضرت امام رضا عليه السلام شخصى را ديدند كه صرعش گرفته است قدح آبى طلبيدند و سوره حمد و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق بر آن آب خواندند، بر سر و روى او پاشيدند بهوش آمد.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه در خانه كه جنيان سنگ مياندازند صاحب خانه آن سنگ را بردارد، بگويد: حَسْبِىَ اللّهُ وَ كَفى سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ دَعا لَيْسَ وَراءَ اللّهِ مُنْتَهى.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه براى درد سر روغن گشنيز را در بينى بچكاند، خوب شود و شخصى به خدمت حضرت صادق عليه السلام شكايت كرد، از دردسر فرمود كه به حمام برو و پيش از آنكه داخل آب شوى هفت جام آب گرم بر سر بريز و در هر مرتبه بِسْمِ اللّهِ بگو.منقول است كه شخصى به حضرت امام رضا عليه السلام شكايت كرد كه سردى عظيم در سر خود مييابم، بحديكه اگر باد بر آن بوزد بيم آن است كه غش كنم، فرمود كه روغن عنبر و روغن زنبق بعد از اطعام خوردن به دماغ بچكان.در حديث صحيح از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه هيچيك از فرزندان آدم نيست مگر آنكه در او دو رگ هست يك رگ بر سرش كه خوره را بحركت ميآورد، ديگرى در بدنش كه پيسى را به حركت مىآورد، پس چون آن رگ سركه به حركت ميآيد خدايتعالى زكام را بر او مسلط مىگرداند، كه دردهاى سر را مىكشد و اگر آن رگ بدن به حركت ميآيد، حقتعالى دمل را بر آن مسلط مىگرداند كه دردهاى بدن را مىكشد، پس كسى كه دمل و زكام بهم رساند خدا را شكر كند.در روايت ديگر فرموده است كه زكام لشكرى است از لشكرهاى خدا مىفرستد كه دردهاى بدن را برطرف كند.در چند روايت ديگر فرموده است كه زكام لشكرى است از لشكرهاى خدا مىفرستد كه دردهاى بدن را برطرف كند.در چند روايت ديگر وارد شده است كه زكام را علاج نبايد كرد.در روايت ديگر از آنحضرت وارد شده است، در معالجه زكام كه پنبه را بروغن بنفشه آلوده كند، در وقت خواب بر مقعد خود گذارد، در روايت ديگر فرمود، كه يك دانك سياه و نيم دانك دانه كندس را نرم بكوبند، در دماغ بدمند زكام را برطرف مىكند.
فصل هفتم
در معالجه ساير امراض و دردسر و گلو
در حديث معتبر از حضرت امير المؤمنين منقول است كه هرگاه چشم كسى آزرده باشد بايد كه آيةالكرسى بخواند، باعتقاد درست كه البته شفا مييابد.در روايت معتبر ديگر منقول است كه حضرت صادق عليه السلام به شخصى فرمود كه مىخواهى دعائى به تو تعليم نمايم كه براى دنيا و آخرت تو نافع باشد و درد چشم تو را زايل كند؟ گفت بلى فرمود كه بعد از نماز صبح و نماز شام مداومت كن بر اين دعا اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْألُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْكَ اَنْ تُصَّلِىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فى بَصَرى وَ الْبَصيرَةَ فى دينى وَ الْيَقينَ فى قَلْبى وَ الاخْلاصَ فى عَمَلى وَ السَّلامَةَ فى نَفْسى وَ السَّعَةَ فى رِزْقى وَ الشُكْرَ لَكَ اَبَداً ما اَبْقَيْتَنى.در حديث ديگر منقول است كه حضرت رسول صلّى الله عليه وآله براى درد چشم اين دعا مىفرمودند، كه بخوانند اَلّلهُمَّ مَتِّعْنى بِسَمْعى وَ بَصَرى وَاجْعَلْهُما الْوارِثين مِنّى وَ انْصُرْنى عَلى مَنْ ظَلَمَنى وَارِنى فيهِ ثارى.در روايت ديگر منقول است كه شخصى به خدمت حضرت صادق عليه السلام آمد ديد كه چشم آن حضرت آزار عظيم دارد، روز ديگر به خدمت آنحضرت رفت ديد كه هيچ آزار نمانده است از سبب آن پرسيد، فرمود كه اين تعويذ را خواندم اَعُوذُ بِعِزَّةِ اللّهِ اَعوذُ بِقُدْرَةِ اللّهِ اَعُوذُ بَعَظَمِةِ اللّهِ اَعُوذُ بِجَلالِ اللّهِ اَعُوذُ بِجَمالِ اللّهِ اَعُوذُ بِكَرَمِ اللّهِ اَعُوذُ بِبَهاء اللّهِ اَعْوذُ بِغُفرانِ اللّهِ اَعُوذُ بِحُكْمِ اللّهِ اَعُوذُ بِذِكْرِ اللّهِ اَعُوذُ بِرَسولِ اللّهِ اَعُوذُ بَآلِ رَسوُلِ اللّهِ صَلّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ ما اَجِدُ فى عَيْنى وَ ما اَخافُ وَ اَحْذَرُ اَلّلهُمَّ رَبَّ الطَّيّبينَ اَذْهِبْ ذلِكَ عَنّى بِحَوْلِكَ وَ قُدْرَتِكَ.اين شهر آشوب روايت كرده است كه مرد كورى شنيد كه حضرت امير المؤمنين اين دعا را ميخواندند آن شخص به خانه رفت و وضو ساخت و نماز كرد و بعد از نماز اين دعا را خواند، چون باين موضوع رسيد اَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فى بَصَرى ديدهاش بينا شد دعا اين است اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْاَلُكَ يا رَبَّ الارْواحِ الْفانِيَةِ وَ رَبَّ الاجْسادَ الْبالِيَةِ اَسْاَلُكَ بِطاعَةِ الارْواحِ الرَّاجِعَةِ اِلى اَجْسادِها وَ بِطاعَةِ الاجْسادِ المُلْتَئمَةِ اِلى اَعْضائِها وَ بِانْشِقاقِ الْقُبُورِ عَنْ اَهْلِها وَ بِدَعْوَتكَ الصّادِقَةِ فيهِمْ وَ اَخْذُكَ بِالْحَقِ بَيْنَهُمْ اِذا بَرزَ الْخَلائقَ يَنْظَرونَ قَضاءَكَ وَ يَرَوْنَ سُلْطانَكَ وَ يَحافُونَ بَطْشَكَ وَ يَرْجوُنَ رَحْمَتَكَ يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالُ و لا بنُونُ و يَوْمَ لا يُغْنى مَوْلىً عَنْ شَيْئاً وَ لا هُمْ يُنْصَرونَ اَلاّ مَنْ رَحِمَ اللّهُ هُوَ الْعَزيزُ الرَّحيمُ اسْاَلُكَ يا رَحْمنُ اَنْ تَجْعَلَ النُورَ فى بَصَرى وَ الْيَقينَ فى قَلْبى وَ ذِكْرَكَ بِاللَيْلِ وَ النَّهارِ عَلى لِسانى اَبَداً ما اَبْقَيْتَنى اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىء قَديرُ.در روايت ديگر از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه شخصى بآنحضرت شكايت كرد از ضعف باصره گفت به مرتبه رسيده است كه شب كور شدهام، فرمود كه آيه اللّهُ نُورُ السَّمواتِ وَ اْلارْضِ تا آخر مكرر در جامى بنويس و بآب محو كن و آبرا در شيشه كن و از ميل بچشم بكش راوى گفت، كه كمتر از سه ميل كشيدم بينائى من برگشت.در حديث معتبر منقول است از حضرت امام رضا عليه السلام كه شفاى چشم در خواندن سوره حمد و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق و آيةالكرسى و كشيدن قسط و مرو كندر است و دعاى درد گوش در دعاهاى درد سر گذشت.در حديث ديگر منقول است كه شخصى به حضرت امام جعفر صادق عليه السلام شكايت كرد از سنگينى گوش فرمود، كه دست بر گوش بكش و اين آيات را بخوان لَوْ اَنْزَلْنا هَذَا الْقُرآنَ عَلى جَبَل لَرَايْتَهُ خاشِعاً مُتَصّدّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللّهِ وَ تِلْكَ الامْثالُ نَضْرِبُها لِلنّاسِ لَعَلَهّمَّ يَتَفَكروُنَ هُوَ اللّهُ الَّذى لا اِله اِلاّ هُوَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشّهادةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحيمُ هُوَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْمَلَكَ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَّبِرُ سُبْحانَ اللّهِ عَما يُشْرِكونَ هُوَ اللّهُ الْخالِقُ الْبارِىءُ الْمُصَّوِرُ لَهُ الاسْماءُ الْحُسْنى يُسَّبحُ لَهُ ما فى السَّمواتِ وَ الارْضِ وَ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ.در روايت ديگر وارد شده است كه براى درد گوش بروغن ياسمن يا روغن بنفشه هفت مرتبه بخواند كَاَنْ لَمْ يَسْمَعْها كَاَنَّ اُذُنَيهِ وَقْراً اِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ اُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْئولاً پس آن روغن را در گوش بچكاند از براى قطع رعاف منقول است كه بر پيشانى او بنويسد وَ قيلَ يا اَرْضَ ابْعلُعى مائكِ وَ يا سَماءُ اَقْلِعى وَ غيضَ الْماءُ وَ قُضِىَ اْلامْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودى وَ قيل بُعْداً لِلِقَوْمِ الظّالِمينَ.در روايت ديگر وارد شده است كه اين آيات را بخواند مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فيها نُعيدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً اُخرى يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعونَ الّداعِىَ لا عِوَجِ لَهُ وَ خُشِّعَتِ الاصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ اَلاّ هَمْساً يا اَرْضُ ابْلعى مائكِ وَ قيلَ بُعْداً لِلقَوْمِ الظّالِمينَ وَ مَنْ يَتَّقِ اللّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ اِنَّ اللّهَ بالِغُ اَمْرهٍ قَدْ جَعَلَ اللّهُ لِكُلِّ شَىء قَدْراً وَ جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ اَيْديهِمْ سَداً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَداً فَاَغْشَيْناهُمْ فَهُمْ لا يَبْصِروُنَ.منقول است كه شخصى به حضرت صادق عليه السلام شكايت كرد از درد دهان فرمود كه دست بر دهان بگذار و بگو بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ بِسْمِ اللّهِ الَّذى لا يَضُرُّ مَعَ اِسْمِهِ دآءُ اَعوُذُ بِكَلِماتِ اللّهِ الَّتى لا يَضُرُّ مَعَها شَيْىُ قُدُوسّاً قُدُوسّاً قُدُوسّاً بِاسْمِكَ يا رَبَ الظّاهِرِ المُقَدَسِ الْمُبارِكَ الَّى مَنْ سَئلكَ بِهِ اَعْطَيْتَهُ وَ مَنْ دَعاكَ بِهِ اَجَبْتَهَ اَسْالُكَ يا اَللّهُ يا اَللّهُ يا اَللّهُ اَنْ تُصَّلِىَ عَلى مُحَمَّدِ النَّبِىِّ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ وَ اَنْ تُعافِيَنى مِمّا اَجِدُ فى فمى وَ فى رَأسى وَ فى سَمْعى وَ فى بَصَرى و فى بَطْنى وَ فى ظَهْرى وَ فى يَدى وَ فى رِجْلى وَ فى جَميعِ جَوارِحى كُلِها.ابو بصير شكايت كرد به حضرت امام محمّد باقر عليه السلام از درد دندان، گفت شبها از اين درد بيدارم، فرمود كه هرگاه اثرش ظاهر شود دست را بر جاى درد بگذار و سوره حمد و سوره قل هو اللّه احد بخوان پس اين آيه را بخوان وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسِبُها جامِدَةً وَ هِىَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ صُنْعِ اللّهِ الَّذى اَتْقَنَ كُلَّ شَيْىٍء اِنَّهُ خَبيرً بِما تَعْمَلونَ.از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه اينها را بخوان با سوره انا انزلناه فى ليلة القدر.از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه براى دفع درد دندان دست بر موضع سجود بمالد، بر موضعى كه درد مىكند بمالد، و بگويد بِسْمِ اللّهِ الشَّافى وَ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظيمِ.در روايت ديگر منقول است كه براى دفع درد دندان سوره حمد و «قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق و قل هو اللّه احد» بخواند پس بگويد بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنُ الرَّحيم وَ لَهُ ما سَكَنَ فى اللَّيلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ قُلْنا يا نارُ كُونى بَرْداً وَ سَلاماً عَلى اِبْراهيمَ وَ اَرادُوا بِهِ كَيْداً فَجَعَلْنا هُمُ الاخْسَرينَ نُودِىَ اَنْ بُورِكَ مَنْ فى النّارِ وَ مَنْ حَوْلَها وَ سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ العالَمينَ اَلّلهُمَّ يا كافى مِنْ كُلِّ شَيْئىٍ وَ لا يَكْفى منْكَ شى اكْفِ عَبْدِكَ وَ ابْنَ اَمَتِكَ مِنْ شَرِّ ما يَخافُ وَ يَحْذَرُ مِنْ شَرِّ الْوَجيعِ الَّذى يَشْكُوهُ اِلَيْكَ.در روايت ديگر منقول است كه جبرئيل اين تعويذ را براى حضرت امام حسين عليه السلام آورد بجهة دفع درد دندان كه دست بر آن دندان كه كرم خورده است، بگذارند و هفت نوبت بخوانند اَلْعَجَبُ كُلُ الْعَجَبِ لِدابَّةٍ تَكُونُ فى الْفَمِّ تَأكُلُ الْعَظْمَ وَ تَتْرُكُ اللَّحْمَ اَنَا اَرْقى وَ اللّهُ الشَّافى الْكافى لا اِله اِلاّ اللّهُ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبّ الْعالَمينَ وَ اذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادّارَاتُم فيها وَ اللّهُ مُخْرِجُ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها كَذلِكَ يُحْيِى اللّهُ الْمُوْتى وَ يُريكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلوُنَ.در روايت ديگر ميخى بگيرد و سوره حمد و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق هر يك را سه مرتبه بخواند پس بگويد مَنْ يُحْيِى الْعِظامَ وَ هِىَ رَميمُ ياضِرْسُ فلان بن فلان و نام صاحب درد و پدرش را بگويد اَكَلْتِ الْحارَّ وَ الْبارِدَ اَفْبِالْحارِّ تَسْكُنينَ اَمْ بِالْبارِدِ تَسْكُنينَ وَ لَهُ ما سَكَنَ فِى اللّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ شَدَدْتُ داءَ هَذا الْضِّرْسِ فلان بن فلان بِسْمِ اللّهِ الْعَظيم پس ميخ را در ديوار بكوبد و بگويد اللّه اللّه اللّه.در روايت ديگر منقول است كه شخصى به حضرت امام موسى عليه السلام شكايت كرد، از گند دهان حضرت فرمود كه در سجده بگو يا اللّهُ يا اللّهُ يا اللّهُ يا رَحْمنُ يارَبَّ اْلارْبابِ يا سَيِّدَ السّاداتِ يا اِلهَ اْلالِهَةَ يا مالِكَ الْمُلْكِ يا مَلِكَ الْمُلُوكِ اِشْفنى بَشَفائِكِ مِنْ هذَا الدّاءِ وَ اصْرِفُهُ عَنّى فَاِنّى عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ وَ اَنْقَلِبُ فى قَبْضَتِكَ راوى گفت يك مرتبه ايندعا را در سجود خواندم و شفا يافتم.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است دمبلان از گياه بهشت و آبش براى درد چشم نافع است.حضرت صادق عليه السلام فرمود كه مسواك كردن آب ريختن چش را زايل مىكند، چشم را جلا مىدهد.در حديث صحيح منقول است كه شخصى به حضرت صادق عليه السلام شكايت كرد از آزار چشم، فرمود كه داروئى بساز از جداور و كافور و اجزا را مساوى يكديگر بكن.در روايت ديگر فرمود كه ضعف چشم و خيالات را برطرف مىكند.در روايت ديگر فرمود كه دهنه فرنك براى دفع سفيدى كه بر روى باصره بهم رسد نافع است.در روايت معتبر از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه صبر سقوطرى و كافور رياحى را مساوى يكديگر بسايند، از حرير بيرون كنند، ماهى يك مرتبه در چشم بكشند دردهاى سر و چشم را مىكشد.از حضرت امام حسين عليه السلام منقول است كه شخصى از اصحاب خود را فرمود، كه هليه زرد با هفت دانه فلفل بساى و بپز و در ديده بكش.در روايت ديگر منقول است كه شخصى به خدمت حضرت امام جعفر صادق عليه السلام شكايت كرد از سفيدى كه در چشم بهم رسيده بود، از درد دندان و درد مفاصل، فرمود كه فلفل و دار فلفل از هر يك دو درهم و نشادر پاكيزه صاف يك درهم و هر سه را خوب بساى و از حرير بيرون كن و در هر چشمى سه ميل بكش و ساعتى صبر كن كه سفيدى روى ديده را قطع مىكند، گوشت چشم را پاك مىكند، درد را ساكن مىكند، پس چشم را بآب سرد بشوى بعد از آن سرمه سنگ بكش.در روايت ديگر وارد شده است، كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام به سلمان و ابوذر فرمود كه تا درد چشم داريد بر پهلوى چپ مخوابيد و خرما مخوريد.حضرت صادق عليه السلام فرمود كه ماهى خوردن براى درد چشم زيان دارد، دست بر چشم ماليدن بعد از دست شستن بعد از طعام خوردن امان مىدهد از درد چشم و در پنجشنبه و جمعه شارب و ناخن گرفتن از درد چشم امان مىبخشد.در روايت ديگر منقول است كه شخصى شكايت كرد از درد گوش و گفت كه چرك و خون از گوشم بسيار مىآيد، فرمودند كه پنير بسيار كهنه شده را يك قدرى بگير و نرم بكوب و با شير زن ممزوج كن، بر روى آتش نرم گرم كن و چند قطره در گوشى كه درد مىكند بريز.در روايت ديگر از براى درد گوش منقول است كه يك كف كنجد پوست نكنده و يك كف خردل هر يك را عليحده بكوبند، با يكديگر مخلوط كرده روغن بگيرند و روغن را در شيشه بكنند، سرش را بانگشتر آهن مهر كنند و هر وقت كه خواهند دو قطره از آن در گوش بچكانند، پنبه در گوش بگذارند و سه روز چنين كنند تا شفا يابد.در روايت ديگر وارد شده است كه سداب را با روغن زيت بپزند و چند قطره در گوش بچكانند.از حضرت رسول صلّى الله عليه وآله منقول است كه سداب براى درد گوش نافع است، و از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه براى درد گلو چيزى نافعتر از خوردن شير نيست.به سند معتبر از حضرت امير المؤمنين عليه السلام منقول است كه حضرت عيسى به شهرى گذشتند، ديدند كه مردم آن شهر روىهاى ايشان زرد و چشمهاى ايشان كبود است، از بسيارى مرض بآنحضرت شكايت كردند، حضرت فرمود كه شما گوشت را پيش از پختن نشسته مىپزيد و هيچ حيوانى از دنيا بدر نمىرود مگر آنكه جنابتى با او هست، بعد از آن گوشت را پيش از پختن شستند، بيمارى ايشان برطرف شد.حضرت عيسى عليه السلام به شهر ديگر گذشتند دندانهاى ايشان ريخته بود، و روهاى ايشان باد كرده بود، فرمود كه در وقت خواب دهانرا باز كنيد و بر هم مگذاريد چنان كردند، آن علتها از ايشان زايل شد.از حضرت امام موسى عليه السلام منقول است كه براى درد دندان سعد را بر آن بگذارند، و فرمود سركه كه از شراب بعمل آورده باشند بن دندان را محكم مىكند.در حديث معتبر منقول است كه حمزة بن الطيار به خدمت حضرت آمد، آه مىكشيد حضرت پرسيدند كه چه مىشود ترا گفت دندانم درد مىكند، فرمود كه حجامت بكن، حجامت كرد، ساكن شد، بعد آن حضرت فرمود كه دوائى به حجامت كردن و خوردن عسل نمىرسد.در حديث معتبر ديگر فرمود كه براى درد دندان حنظل را بگيرد، پوستش را بكند، پس روغنش را بگيرد اگر دندانش را كرم خالى كرده باشد در ميان آن دندان چند قطره از آن روغن بريزد و پنبه را بآن آلوده كرده در ميان آن دندان بگذارد، بر پشت بخوابد تا سه شب چنين كند و اگر بن دندان درد كند در آن گوشى كه در جانب آن دندان واقع است در چند شب هر شب دو قطره يا سه قطره بچكاند، باز فرمود هر كه درد دهان داشته باشد يا خون از بن دندانش آيد يا درد كند يا دهانش جوشيده باشد يا رنگ بسرخى گشته باشد يك حنظل تازه كه رسيده باشد و زرد شده باشد بگيرد، و تمامش را بگل بگيرد، و سرش را سوراخ كند، و كاردى از آن سوراخ داخل كند و مغزش را بتراشد به هموارى كه سوراخ نشود پس سركه بسيار تندى كه از شراب بعمل آورده باشند در آن سوراخ بريزد و بر روى آتش بگذارد كه بسيار بجوشد، پس بردارد و هر وقت كه احتياج شود به قدر ناخنى بگيرد، بر دندانها و دهان بمالد و بعد از آن بسركه مضمضه كند و اگر خواهد آنچه در ميان حنظل است در شيشه يا ظرف ديگر خالى كند و هر چند آبش برطرف شود سركه برويش بريزد و هر چند كهنهتر شود نفعش بيشتر است.در حديث معتبر منقول است كه از ابراهيم بن نظام كه گفت، دزدان مرا در راه گرفتند و پالوده گرم در دهانم ريختند، بعد از آن دهانم را پر از برف كردند، پس دندانهايم تمام ريخت پس حضرت امام رضا عليه السلام را در خواب ديدم كه فرمود سعد در دهان بكن تا دندانهايت برويد بعد از چند گام شنيدم كه حضرت رضا به محل ما وارد شده است و به خراسان مىرود به خدمت آنحضرت رفتم و حال خود را عرض كردم همانرا فرمود، كه در خواب فرموده بود چنان كردم دندانهايم روئيد.
لطفا منتظر باشید ...
