راهیان کوی دوست نسخه متنی

عارف، نويافته و مستحدث است والا براساس اين روايت (حديث معراج)، زاهد شامل عارف نيز مى شود؛ به عبارت ديگر زهد مراتبى دارد كه عارف به بالاترين مراتب آن دست يافته است.

در اين بخش از روايت بيان مى گردد كه زاهدان بر اثر عبادت و شب زنده دارى، صورتشان زرد گشته است، چرا كه كم خوابى رنگ صورت انسان را دگرگون و زرد مى سازد. از طرفى شبها تا به صبح به عبادت مى پردازند و روزها روزه مى گيرند و از بس ذكر خدا بر زبان جارى ساخته اند، زبانشان خسته گرديده است. در نسخه ديگر آمده است: «وَ اَلْسِنَتُهُمْ كَلالٌ اِلاّ مِنْ ذِكْرِ اللّهِ» يعنى سخن گفتن براى آنان دشوار است و ميل و رغبتى به حرف زدن ندارند؛ ولى از ياد و ذكر خدا خسته نمى شوند.

زاهدان از بس سكوت مى كنند، سينه هايشان مجروح مى گردد؛ يعنى آن قدر به خود فشار مى آورند كه گويى با نيزه دلشان را مجروح ساخته اند، تا سخنى از آن خارج نگردد و به مانند كسى كه در ميدان كارزار با دشمن مبارزه مى كند، به مبارزه با دشمن نفس برخاسته اند و هواى نفس را سركوب مى سازند.

«قَدْ اَعْطَوُا الْمَجْهُودَ مِنَ اَنْفُسِهِمْ لا مِنْ خَوْفِ نار وَ لا مِنْ شَوْقِ جَنَّة»

چنانكه اشاره شد، زاهد در اين روايت شامل عارف نيز مى شود و عارفان، اصطلاح «عارف» را در برابر زاهد به كار مى برند و اينكه در اشعار حافظ و ديگر عرفا زاهد را مذمت كرده اند و به او طعن زده اند، بدين جهت است كه زاهد از نعمتهاى دنيا چشم پوشيده، به نعمتهاى اخروى دل بسته است، ولى عارف به لذتهاى اخروى نيز دل نبسته است و تنها رضاى محبوب را مى جويد. در اين روايت بيان مى گردد كه عبادت از شب تا به صبح زاهد، روزه دارى، تحمل رنج، خود دارى از گناه و پايمال ساختن هواى نفس، از ترس عذاب الهى و به هواى رسيدن به لذتهاى بهشتى نيست؛ بلكه بدين جهت است كه زاهد خدا را شايسته عبادت يافته است:

«وَ لكِنْ يَنْظُرُونَ فى مَلَكُوتِ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ فَيَعْلَمُونَ اَنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ اَهْلٌ لِلْعِبادَةِ»