بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
منفعت باقى مانده از مدت به بايع بر مىگردد نه به مشترى. بلى، اگر بايع و مشترى اعتقاد كنند كه هنوز مدتى از مدت اجاره باقى است و عين مستأجره در آن مدت بى منفعت است و معلوم شود كه مدت آن منقضى بوده، آيا منفعت در آن مدت از بايع است به سبب آن كه به منزلهى آن است كه در ضمن العقد شرط كرده باشند كه عين در آن مدت مسلوب المنفعه باشد يا آن كه منفعت آن مدت از مشترى است به تبعيت عين؟ دو وجه است: و اقوى وجه دوم است. بلى، اگر به اعتقاد بقاء مدت در بيع شرط كنند كه تا فلان مدت مسلوب المنفعه باشد منفعت آن به مقتضاى شرط راجع به بايع است و در صورت سابقه كه بدون شرط فروخته و منفعت آن مدت بنا بر اقوى راجع به مشترى است آيا بايع خيار فسخ دارد يا نه؟ دو وجه است: و وجه اول كه داشتن خيار باشد خالى از قوّت نيست خصوصاً در صورتى كه تفاوت قيمت موجب غبن باشد و اين در صورتى است كه عين را به غير مستأجر بفروشد و هر گاه به مستأجر بفروشد آيا اجاره باطل مىشود يا نه؟ دو وجه است: و اقوى عدم بطلان آن است و بر آن، امور چندى مترتّب است: «اول» جمع شدن ثمن و اجرت براى بايع. «دوم» باقى ماندن منفعت آن مدت به ملك مشترى بر فرض آن كه بيع را به يكى از اسباب فسخ كنند به خلاف آن كه بگوئيم اجاره به خريدن عين باطل مىشود. «سوم» آن كه اگر مستأجر بعد از خريدن عين و پيش از انقضاء مدت اجاره بميرد زوجهاش از منفعت آن ارث مىبرد هر چند عين از عقار باشد كه زوجه از آن ارث نمىبرد به خلاف آن كه به بطلان اجاره قائل باشيم. «چهارم» آن كه اگر عين بعد از قبض و پيش از انقضاء مدت اجاره تلف شود، مشترى مىتواند رجوع كند به مؤجر نسبت به مقدار منفعت آن زمان اگر چه تلف عين بر مشترى باشد.
مسأله 2
اگر صيغه بيع و صيغه اجاره در يك زمان جارى شود مثل آن كه خودش عين را بفروشد و اتفاقاً همان وقت وكيل او عين را به ديگرى اجازه دهد، آيا هر دو صحيح است و مشترى عين را در آن مدت مسلوب المنفعه مالك مىشود؟ يا هر دو باطل مىباشد به سبب تزاحم در ملك منفعت؟ يا هر دو باطل باشند نسبت به تمليك منفعت و بيع نسبت به غير منفعت آن مدت صحيح باشد و مشترى مسلوب المنفعه مالك شود و منفعت مدت به ملك بايع باقى بماند؟ وجوهى است: اقوى صحت هر دو است زيرا كه مزاحمتى در تمليك منفعت نيست و مشترى منفعت عين را بالتبع مالك مىشود. بلى، مشترى خيار فسخ دارد به تفصيلى كه گذشت.
مسأله 3
اجاره باطل نمىشود به موت مؤجر و نه به موت مستأجر بنا بر اقوى. بلى، عين موقوفه را اگر بطن سابق اجاره دهد و بميرد، باطل مىشود زيرا كه منفعت آن مدت از بطن لاحق است زيرا كه بطن سابق ما دام الحياة مالك است نظير آن كه منفعت عينى