كتاب الحواله و آن عبارت است از آن كه مديون، طلبكار خود را احاله به ديگرى كند كه طلب خود را از او بگيرد پس حواله كننده را «محيل» گويند و ديگرى كه بر او حواله شده «محال عليه» و طلبكار كه براى او حواله شده «محتال» گويند و در آن چند باب است:
باب اول در شرايط حواله
علاوه از بلوغ و عقل و اختيار و سفيه نبودن در محيل و محال عليه و محتال و محجور نبودن به فلس در محتال و محال عليه، بلكه [اين شرط] در محيل نيز [لازم است] مگر در صورتى كه حواله كند بر كسى كه از او طلب ندارد زيرا كه حوالهى مفلس عيبى ندارد كه نظير قرض گرفتن است. و آن [شرايط] چند چيز است: «اول» عقد حواله به ايجاب محيل و قبول محتال كه اين دو از اركان عقد مىباشند اما قبول محال عليه جزء عقد نيست اگر چه رضاى او را مطلقا معتبر بدانيم يا در خصوص موردى كه مديون محيل نباشد رضاى او شرط باشد. و محتمل است كه قبول او را نيز جزء بدانيم كه عقد حواله مركب باشد از ايجاب و دو قبول و بنا بر مشهور، حواله را از عقود لازمه مىشمارند پس معتبر است در عقد آن، آن چه در ساير عقود لازمه معتبر است از موالات بين ايجاب و قبول و نحو آن پس بنا بر اين بايد هر سه نفر حاضر باشند و با غايب بودن يكى از آنها به آن كه براى محال عليه بنويسد كه فلان مبلغ به فلان بده صحيح نيست و لكن به نظر اين خادم شريعت مطهره قوّت دارد كه حواله از عقود نباشد بلكه از ايقاعات باشد كه محيل انشاء مىكند، نهايت آن كه رضاى محتال عَلَى أيّ حال و رضاى محال عليه در بعض احوال در صحت ايقاع او معتبر است پس حواله نوعى از وفاء دين است اگر چه موجب انتقال دين از ذمّهى او به ذمّهى محال عليه باشد و مجرد اعتبار رضاى آنها دليل عقد بودن آن نيست نظير وفاء دين به غير جنس كه بى اشكال از عقود نيست با آن كه رضاى طلبكار معتبر است در صحت آن و از اينجا ظاهر مىشود كه ضمان نيز از ايقاعات و نوعى از وفا است و بنا بر آن در هيچ يك از اين دو معتبر نيست آن چه در عقود لازمه اعتبار شده و هر دو [ى] آنها به مكاتبه و نحو آن نيز محقّق مىشود بلكه مىتوان گفت: وكالت و جعاله نيز از عقود نيستند هر چند رضاى طرف ديگر در آنها معتبر است و فرق نيست ما بين آن كه به كسى بگويد: تو مأذونى خانهى مرا بفروشى يا وكيلى با آن كه بلا اشكال اذن از ايقاع است. «دوم» تنجيز بنا بر ظاهر مشهور پس اگر حواله را مشروط به شرطى يا معلّق بر وصفى نمايد صحيح نيست و لكن اقوى عدم اعتبار آن است. «سوم» رضاى محيل و محتال بى اشكال و
لطفا منتظر باشید ...
