علاوه بر اين كه انسان با فطرت خودش درك مى كند كه مثل حيوانات رها نشده و بدون مسؤوليت نيست، اديان هم بر اين مسأله تأكيد دارند. شايد احياناً شنيده باشيد كه فيلسوف معروف غرب، امانوئل كانت، مى گفت: دوچيز در عالم مرا تحت تأثير قرار داده و اعجاب مرا بر انگيخته است، يكى منظره ستارگان در آسمان و ديگرى نداى فطرت در درون انسان، و فطرتْ زيباترين ندايى است كه وجود دارد. به هر حال انسان با همان فطرت اوليه خودش كم و بيش درك مى كند كه يك نوع مسؤوليتى دارد. البته تبيين اين درك فطرى و اثبات آن، بحثى است كه فعلاً قصد پرداختن به آن را نداريم.در مقابل نظريه فطرى بودن مسؤوليت، تفكر ديگرى از قديم وجود داشته و در دهه هاى اخير رونق و رواج خاصى پيدا كرده، و آن نظريه اى است كه قائل است سخن از مسؤوليت و تكليف انسان گفتن، يك تفكر ارتجاعى و كهنه است كه بايد آن را كنار گذاشت، امروز بشر به دنبال استيفاى حقوق و مطالبات خويش از جهان و طبيعت و خدا و حكومت است. امروز ديگر دورانى كه در آن اين گونه القا مى شد كه انسان عبد و خدا مولاى اوست، سپرى شده و عصر آقايى و سيادت انسان است؛ عصرى كه بشر به جاى آن كه به دنبال جستجوى تكليف و مسؤوليت باشد، در پى گرفتن و احياى حقوقى است كه قرن ها از او دريغ داشته و تضييع كرده اند.به هرحال، على رغم اين نظريه دوم، همان طور كه اشاره كرديم عقل و وجدان و فطرت انسان گواهى مى دهند كه انسان مسؤول است و بايد و نبايدها و تكاليفى او را احاطه كرده كه در قبال آنها پاسخ گوست؛ و همه اديان نيز بر اين امر اتفاق دارند. در قرآن كريم آيات زيادى دالّ بر مسؤوليت انسان وجود دارد كه در اينجا به برخى از آنها اشاره مى كنيم:فَوَ رَبِّكَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ اَجْمَعِينَ. عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ (1) پس سوگند به پروردگارت كه از همه آنان سؤال خواهيم كرد از آن چه انجام مى دادند.وَ لتُسْئَلُنَّ عَمَّا تَعْمَلُونَ (2)؛ و از آن چه انجام مى دهيد حتماً سؤال خواهيد شد.اِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كُلُّ اوُلَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً (3) محققاً، گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.وَقِفُوهُمْ اِنَّهُمْ مَسْؤُولُونَ (4) و بازداشتشان نماييد كه آنها مسؤولند.وَ كَانَ عَهْدُاللَّهِ مَسْئُولاً (5)؛ و پيمان خدا همواره مورد بازخواست است.لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذ عَنِ النَّعِيمِ (6)؛ در آن روز از نعمت (هاى خداوند) پرسيده خواهيد شد._______________(1). حجر / 3 ـ 92.(2). نحل / 93.(3). اسراء / 36.(4). صافات / 24.(5). احزاب / 15.(6). تكاثر / 8.
لطفا منتظر باشید ...
