یادنامه علامه شریف رضی (قدس سره) نسخه متنی

مردمان شهر كوفه كه اكثر يمانى الاصل يا از موالى بودند، و از علويان طرفدارى مى‏كردند تكيه‏گاه خوبى براى عباسيان بشمار نمى‏آمدند. چنانكه بعدها هر جا شورشى عليه عباسيان برخاست بطور غالب دست آنها در آن شورش ديده مى‏شد.

اما شهر بصره با اين كه در علاقمندى به علويان چندان سابقه خوشى نداشت، و اين از نظر عباسيان امتيازى محسوب مى‏شد، چون هم از خراسان فاصله زياد داشت، و هم مثل دمشق در يكى از مرزهاى سرزمين پهناور اسلام قرار گرفته بود براى احراز مركزيت حكومت جديد مناسب شمرده نمى‏شد.

با توجه به اين جهات بود كه سفاح بزودى دستگاه حكومت خويش را از كوفه بر چيده به شهرى كه در اطراف كوفه ساخت، و بدان هاشميه نام نهاد، منتقل ساخت. اما اينجا هم از انقلابات كوفه در امان نبود، و لذا بسرعت از آنجا هم تغيير مكان داده و در شهرى كه در ناحيه انبار بنا كرد، و باز هم آن را به هاشميه موسوم نمود، سكونت گزيد. او بالأخره در همان جا بسال 136 وفات يافته و به خاك سپرده شد. ابو جعفر منصور جانشين وى نيز در همين شهر بر سرير قدرت بر آمد، اما بزودى گرفتار طغيان گروه افراطى و تندروى راونديان شده و با تحمل مشكلات فراوان توانست، از دست آنها رهائى يابد، اين حادثه يكى از عوامل دل‏زدگى او نسبت به اين شهر است. اما عامل مهمتر اين بود كه شورش‏هاى متعدد علويان كه از كوفه نشأت مى‏گرفت براى پايتخت او مايه خطر محسوب مى‏شد. پس رويهمرفته اين شهر مركزى مطمئن براى حكومت او به حساب نمى‏آمد. به همين خاطر بود كه در صدد يافتن جائى مناسب براى پايتخت بر آمد. مدتى به كار جستجو و تحقيق در اين باره گذشت. عاقبت به كمك دانشمندان و اهل نظر، در ساحل غربى رود دجله و نزديكى مدائن محلى انتخاب شد. مى‏گويند انتخاب و طرح اوليه ساختمان آن در سال 141 ه. انجام گرفته است. محل انتخاب شده بسيار مناسب مى‏نمود، زيرا از يك طرف بر سر راه كاروان‏هاى تجار و مسافران و زائران از بسيارى شهرهاى و نقاط عالم اسلام قرار داشت كه مى‏توانست شهر را به پايگاهى بزرگ براى تجارت و سياحت و سكونت تبديل سازد كه مهمتر از همه آنها خراسان بود كه لشكرگاه عباسيان و مركز طرفداران اين خاندان و يكى از پر رونق‏ترين نقاط عالم اسلام از نظر اقتصادى و بهره‏دهى ماليات به حساب مى‏آمد، از طرف ديگر آب و هوائى سالم و خاكى حاصلخيز داشت كه ماده بسيار مستعدى براى كشاورزى و باغدارى در اين ناحيه بوجود مى‏آورد، و بالأخره از سوى سوم دو رودخانه پر آب دجله و فرات و نهرها و ترعه‏هائى كه آن دو را بهم پيوند داده و يا از هر يك جدا شده و بخشى از ناحيه بين دو رود