بازار بغداد - یادنامه علامه شریف رضی (قدس سره) نسخه متنی

بعد از اين ميدان، قصرهاى فرزندان خليفه و خانه‏هاى غلامان خاص و خدمت‏گزاران مورد اعتماد وى ساخته شده بود. بر اساس اين طرح كسان و معتمدان خليفه حلقه‏اى محافظ بر گرد قصر او بوجود آورده بودند كه مى‏توانست در موقع بروز خطر احتمالى تا اندازه‏اى از حوادث جلوگيرى كند. پس از اين مرحله ادارات دولتى قرار گرفته بودند كه چون حلقه محافظ دوم براى قصر خليفه بحساب مى‏آمدند. بعد از ادارات دولتى، خانه‏هاى سران لشكرى و كشورى دولت عباسى ساخته شده بود. منصور به اين گونه افراد زمين‏هائى در شهر و بيرون آن داده بود تا در آن براى خود و وابستگان و اطرافيان خويش خانه بنا كنند.

بازار بغداد

چنانكه اشاره شد شهر دو خيابان اصلى داشت كه چهار دروازه شهر را بهم متصل مى‏ساخت، و هر كدام كه قطرى از اين شهر دايره‏وار بودند، در حدود 2600 متر طول داشت.

عرض اين خيابانها در سال 157 تا چهل ذراع وسعت يافت. در اطراف اين دو خيابان اصلى كوچه‏هاى وسيع و مسقفى بشكل بازارهاى كنونى بوجود آمده بود كه صد متر طول و در حدود هشت متر عرض داشتند. اين كوچه‏هاى مسقف «طاق» نام داشتند. اين طاق‏ها به كوچه‏هائى با وسعت كمتر منتهى مى‏گشت كه در زبان عربى بدان «درب» مى‏گفتند. كوچه‏هاى كوچك با نام «سكه» از اين درب‏ها باز شده و به خانه‏ها راه مى‏يافت. كوچه‏هاى شهر بشكلى ساخته شده بود كه به سوى ارك و ميدان مركزى شهر راه نداشت، و در هر سوى آنها دروازه‏اى تعبيه شده بود كه به هنگام لزوم مى‏توانست بسته شده و از خانه‏هاى داخلى حفاظت كند. طاق‏هاى مختلف به نام فرمانده لشكر يا مرد بزرگى كه در آن ناحيه سكنى داشت، و يا اهل قبيله يا شهرى كه بدان هجرت كرده بودند موسوم مى‏شد.

طبق دستور منصور در هر محله بازارهائى براى داد و ستد انواع كالاهاى داخلى و خارجى بوجود آمده بود. بازارها و مراكز پليس هر محل در طاقات آن قرار گرفته بودند. هر يك از دروازه‏هاى چهارگانه شهر بوسيله هزار تن سپاهى مسلح كه در زير نظر يك فرمانده انجام وظيفه مى‏كردند، محافظت مى‏شد بدين ترتيب شهر بغداد بيشتر از آنكه يك شهر باشد، يك دژ مستحكم نظامى بود، بلكه به گفته اهل نظر نيرومندترين و تسخيرناپذيرترين قطعه- شهرهاى مشرق زمين بشمار مى‏رفت. منصور با ساختن اين همه استحكامات و در نظر گرفتن اين همه طرحهاى حفاظتى مى‏خواست شهرى بوجود بياورد كه بتواند او را كه در آن عصر از همه طرف گرفتار طغيان و آشوب و خطر بود در پناه خويش محفوظ بدارد. حتى‏