یادنامه علامه شریف رضی (قدس سره) نسخه متنی

شايد مقصود از شيطان در آيه شريفه، برخى از انسان‏ها باشد چون اين نام «شيطان» در قرآن كريم بر جنّى و انسى هر دو اطلاق شده است.

وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطِينَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً. الأنعام، 113 ترجمه: و اين گونه، براى هر پيامبرى دشمنى است، شيطانهاى انس و جن كه برخى الهام بخش برخى ديگرند و از روى فريب، سخنان فريبنده‏اى به يكديگر تلقين مى‏كنند.

پس اين كه در دنباله آيه مى‏فرمايد: فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ منظور آنست كه دل به سخن شياطين انسى نبنديد و بعلت ترس و وحشتى كه منافقان وسوسه‏گر و شيطان صفت در دل شما ايجاد مى‏كنند از جهاد و پيكار باز نايستيد و با نشان دادن ضعف و آثار ترس، به دشمن دل و جرأت نبخشيد كه خداوند وعده نصرت و پيروزى را به شما داده است و بس.

بر اين تفسير، اصل آيه چنين است: انما ذلكم الشيطان يخوّفكم باوليائه.

منظور، همين ظاهر آيه است، آرى شيطان فقط اولياء خود را مى‏ترساند زيرا به صراحت برخى آيات ديگر، كسانى كه داراى باورى راستين و اعتقادى عميق و ايمانى ريشه‏دار هستند هرگز زير بار سخنان و القاءات شيطانى نمى‏روند و تحت تأثير وسوسه‏هاى او واقع نمى‏شوند بلكه سلطه و حكومت شيطان فقط بر كسانى است كه از او اطاعت و پيروى مى‏نمايند.

إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ. إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ. 99 و 100، آل عمران. ترجمه: البته شيطان را سلطه‏اى بر مؤمنان و كسانى كه بر پروردگارشان توكل مى‏كنند نيست، بلكه فقط سلطه و حكومت او بر كسانى است كه او را دوست مى‏دارند و زيربار حاكميت او مى‏روند و از وى اطاعت مى‏كنند و كسانى كه او را شريك مى‏پندارند.

پس مطابق آيات فوق الذكر هر كس به وسوسه‏هاى شيطانى متكى باشد و از ضلالت‏هاى او پيروى كند او ولى شيطان است البته منظور از ولايت در اين جا، ولايت اطاعت، پذيرش و وابستگى است نه ولايت عبادت و پرستش و بندگى.

و چون مؤمن زير بار چنان ولايت شيطانى نمى‏رود بلكه در زندگانى خويش مخالف آن طريقت گام بر مى‏دارد و بهنگام وسوسه‏گرى ابليس‏ها و شيطان‏ها، بر خداوند توكل مى‏كند و