چنان بود كه اگر كسى فقير مىشد فرزندش را به ديگرى مىداد و او در عرف مردم پدر او شناخته مىشد. ولى آيا اين قرار داد فطرت را دگرگون مىساخت؟ هرگز. ابو طالب وقتى فرزند خود على (ع) را به محمد (ص) سپرد، زيرا به سبب فقر قادر به پرورش او نبود، آيا على (ع) فرزند محمد (ص) شد؟ نه. همچنين است درباره زيد بن حارثه كه او را مردم به رسول اللَّه (ص) نسبت مىدادند تا آن آيه نازل شد آيه 5 از سوره احزاب. «فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آباءَهُمْ- اگر پدرانشان را نمىشناسيد.» و آنها را مىشناسيد. فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ وَ مَوالِيكُمْ- برادران دينى و موالى شما باشند.» يعنى برادر سببى نه نسبى. زيرا آنها ارث نمىبرند. موالى كسانى هستند كه به عشيره يا خاندانى انتساب مىيابند، زيرا خود عشيرهاى ندارند. اينان با برده فرق دارند. نامهاى ديگرى هم دارند چون دخيل يا محيق. شناخته نبودن پدر و مادرش هم چيزى را تغيير نمىدهد. «وَ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ- اگر پيش از اين خطايى كردهايد.» يعنى گناهى، «فِيما أَخْطَأْتُمْ بِهِ- باكى نيست.» مراد اين است كه اين خطا يا گناه را در زمان جاهليت مرتكب شدهايد زيرا اسلام با ما قبل خود قطع رابطه كرده است يا حتى اگر اكنون چنين كردهايد ولى از روى عمد نبوده است باز هم باكى نيست. «وَ لكِنْ ما تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ- مگر آن كه به قصد دل كنيد.» «وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً- و خدا آمرزنده و مهربان است.» خدا خطاها را بر بنده خود مىبخشايد ولى انحرافات عمدى كه در ارتكاب آنها اصرار مىورزند آمرزيده نخواهد شد. [6] در آخرين آيه اين درس قرآن انديشه حساس و با اهميتى را مطرح مىسازد كه محور آن جامعه مسلمان است در ابعاد متعدد زندگىاش. آنجا كه بيان