تفسیر هدایت جلد 10

«بَلْ كُنْتُمْ مُجْرِمِينَ- نه، شما گناهكار بوديد.»

اين گونه‏اى از شماتت است به انسان از سوى كسى كه مى‏پنداشت او را از رنج و عذابى كه دوزخيان تحمل مى‏كنند رهايى مى‏بخشد.

اگر همه مردم به اين حقيقت پى ببرند اساس ستم در جوامع بشرى فرو مى‏ريزد. جامعه‏اى است كه قدرتمندان در آن بلندى جسته‏اند و به زندگى فسادآميز خود خوگر شده‏اند و زبون شدگان نيز با اين پندار كه آنان بار مسئوليت از دوششان برخواهند داشت، در پى آنها افتاده‏اند، و آنان را از جرائمى كه در حق بعضى‏شان مرتكب مى‏شوند تبرئه مى‏كنند و مى‏گويند: المأمور معذور. آيا خدا مستضعفان را به پيروى از مستكبران فرمان داده، يا خدا آنها را مستضعف و اينان را مستكبر آفريده است. نه خدا همه را آزاد آفريده ولى بعضى آزاديشان را بنده بعضى ديگر كرده‏اند و آنها را به برترى‏جويى ترغيب نموده‏اند.

[33] يكى از نشانه‏هاى طرز فكر توجيه‏گر و بهانه‏آور اعتقاد به زمان است اينان معتقدند كه زمان بر آنان نوعى رفتار را تحميل مى‏كند و او را مورد ملامت قرار مى‏دهند.

«وَ قالَ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا بَلْ مَكْرُ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ إِذْ تَأْمُرُونَنا أَنْ نَكْفُرَ بِاللَّهِ وَ نَجْعَلَ لَهُ أَنْداداً- زبون‏شدگان به قدرتمندان گويند:

نه، شما شب و روز حيلت مى‏كرديد، آن گاه ما را فرمان مى‏داديد كه به خداى يكتا كافر شويم و براى او همتايانى قرار دهيم.»

كفر به خدا ضرورة به معنى نفى وجود او نيست تا حدى كه با امر رسالتها به معارضه برخيزد. بلكه پيروى از هواى نفس يا متابعت از اشخاص يا قوانين موضوعه نيز هست. و به همين سبب است كه انسان در روز قيامت از آنها تبرى مى‏جويد و اقرار مى‏كند كه آن كسان و چيزها كه همتاى خدا مى‏پنداشت نه سودى به او رسانند و نه زيانى بلكه آن كه مالك سود و زيان اوست خداست و بس.

«وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ- چون عذاب را ببينند در دل پشيمانى كنند.»