اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

موارد حكومت و قبول ولايت از باب امربه‏معروف و نهىازمنكر بر شخص واجب مىشود1. به عبارت ديگر، چون فرد با به‏دست گرفتن حكومت بر انجام امربه‏معروف و نهىازمنكر قادر مىشود، قبول ولايت و حاكميت بر وى واجب است. به نظر ايشان امام براى انجام مصالح امت منصوب شده است2، و در موارد عديده‏اى كه مصالح جامعه اسلامى بايد مدنظر قرار گيرد اتخاذ تصميم در آن مسائل به امام واگذار شده است، و حتى اگر امام يا حاكم فردى را به سبب وجود مصلحت عامه‏اى به كارى مشغول كرد و عامل در حين انجام وظيفه مُرد حاكم بايد ديه او را از بيت‏المال مسلمين بپردازد3.

محقق در گفته‏اى ديگر يكى از محاسن بعثت انبيا را ارشاد مردم به مصالح دينى و دنيايى ذكر كرده است4؛ بنابراين، مىتوان گفت كه ايشان يكى از وظايف انبيا و اوليا و حكام را ارشاد مردم به مصالح دينى و دنيايى مىداند، زيرا اگر تنها بُعد پيامبرى انبيا را در نظر داشت مصالح دينى را ذكر مىكرد در حالىكه ذكر مصالح دنيايى به حاكميت آنان بر جامعه اشاره دارد، هم‏چنان‏كه مىتوان وظيفه دينى انبيا را در حدّ نازل‏ترى به حكام تسرّى داد، زيرا امربه‏معروف و نهىازمنكر كه فلسفه وجودى حكومت است، از وظايف آن‏ها مىباشد و مجموعه اوامر دينى و دنيايى را دربر مىگيرد.

تعيين والى براى شهرها از وظايف ديگر حاكم است، چرا كه حكومت در اداره شهرها و اعمال حاكميت خود و تنظيم مصالح مردم به نماينده‏اى نياز دارد كه در اصطلاح به وى والى نيز گفته مىشود. هم‏چنين نصب امام جمعه نيز از وظايف حاكم به شمار مىرود.

تذكر اين نكته لازم است كه حاكم با وجود اين‏كه بالاترين مقام سياسي

1. همان، ص266.

2. همان، ص804.

3. شرايع الاسلام، ص369.

4. المسلك، ص154.