اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

آن باشد كه حاكم با تبعيت مردم، مىتواند به اهداف خود برسد.

تذكر اين نكته لازم است كه مردم براى اطاعت از فرمان حاكم در برخى موارد مىتوانند دليل بخواهند و حاكم نيز در برخى موارد براى اثبات گفته خويش بايد دليل اقامه كند. هم‏چنين اگر حاكم شخصى را براى ولايت يا قضاوت به جايى مىفرستد براى اثبات ولايت او بايد به همراه وى شاهد و اماره‏اى بفرستد تا مردم وى را قبول كنند و به اعتقاد محقق، مردم مىتوانند بدون اماره و شاهد ولايت قاضى را قبول نكنند1.

از وظايف ديگر مردم در برابر امام احترام و تعظيم به امام است، محقق مىگويد:

الامام يجب على الرعية كافة تعظيمه واجلاله فيجب ان يكون افضل اما الاولى فظاهر واما الثانية فلأنّ التعظيم يجب ان يكون مستحقّاً ولايجوز التبرع به2؛

بر همه مردم تعظيم و بزرگداشت امام واجب است، پس لازم است كه امام نيز افضل [در كمالات] باشد، مقدمه اوّل (تعظيم و بزرگداشت امام) واضح است و در مورد مقدمه دوم (وجوب افضل بودن امام)، همانا تعظيم به فردى واجب است كه مستحق آن باشد، و تعظيم تبرعى جايز نيست؛ بدين معنا كه شخص بايد خود را به صفاتى كه تعظيم ديگران را به دنبال دارد آراسته سازد تا مستحق تعظيم باشد، زيرا با نبودِ صفات كمالى، شخص را نمىتوان تعظيم كرد.

محقق در اين جمله‏ها وجوب تعظيم و تكريم امام را امرى بديهى دانسته و به همين دليل يكى از صفات لازمه امام را افضليت ايشان ذكر كرده است.

يكى ديگر از وظايف مردم در برابر سلطان عادل كه هم جنبه سياسى و هم

1. همان، ص863.

2. المسلك، ص206.