اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

احياى معادن باطنه موجب ملكيت شخص مىشود و امام نيز قبل از احياء حق اقطاع دارد1.

يكى ديگر از نمونه‏هاى اموال عمومى، ديه مقتول است. محقق معتقد است مقتولى كه وارث ندارد امام ولى او است و ايشان بين قصاص و اخذ ديه مخير است و حق عفو را بدون اخذ ديه ندارد، زيرا ديه حق تمامى مسلمين است و امام حق بخشش اموال مسلمين را به افراد ندارد2.

ب) اموال امام

در كتاب‏هاى فقهى به واژه «بيت‏المال امام» بر مىخوريم، و محقق حلّى در جاىجاى آثار خويش از اين اموال ياد كرده و آن‏ها را اموال خاصه امام ناميده است. اين اموال با وجود متفاوت بودن با يك‏ديگر، دو خصوصيت و ويژگى مشترك دارند و آن، عبارت است از اين‏كه اولاً: همه تحت اشراف و حاكميت امام يا حاكم مورد استفاده قرار مىگيرند و ثانياً: حاكم اختيار دارد به هر نحوى كه صلاح بداند از آن‏ها استفاده كند؛ يعنى حتى مجاز است قسمتى از آن‏ها را به فرد يا افرادى هبه كند و يا هر تصميم ديگرى درباره آن‏ها بگيرد. برخلاف اموال عمومى كه حاكم در آن اموال اين گونه مبسوط اليد نيست. عمده‏ترين بخش اين اموال را انفال تشكيل مىدهد، محقق درباره انفال مىگويد:

هى ما يستحقه الامام من الأموال على جهة الخصوص3؛

انفال آن دسته از اموالى است كه به جهت خصوص امامت امام، ويژه ايشان است.

طبق اين گفته انفال براى منصب امامت است، نه براى شخص امام؛ بدين معنا

1. شرايع الاسلام، ص796؛ محقق مىگويد: «المعادن الباطنة... فهى تملك بالاحياء ويجوز للامام اقطاعها قبل ان تملك». [اقطاع به معنى قطعه قطعه كردن و واگذار كردن زمين به افراد مىباشد].

2. همان، ص816.

3. همان، ص136.