اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

به طرفين و صحبت با آنان تساوى را مراعات كند. ممكن است ميل قلبى قاضى به يكى از طرفين بيش‏تر از ديگرى باشد. به اعتقاد محقق، غالباً بعيد است كه ميل قلبى قاضى به طرفين مساوى باشد. البته اين ميل قلبى نبايد در ظاهر بروز داده شود و در برخورد با طرفين مؤثر افتد. ناگفته نماند كه اگر طرفين هر دو مسلمان يا هر دو كافر باشند تساوى در برخورد ظاهرى لازم الرعايه است، ولى اگر يكى از طرفين مسلمان و ديگرى كافر باشد قاضى مىتواند براى مسلمان احترام بيش‏ترى قائل شود1. اما عدالت در حكم لازم است و رفتار قاضى نيز نبايد نسبت به آن‏ها چندان متفاوت باشد كه مورد اتهام بىعدالتى در حكم قرار گيرد.

نكته ديگرى كه قاضى بايد در اجراى عدالت رعايت كند عبارت از عدم پذيرش هرگونه شفاعت از مجرم است. محقق در اين زمينه مىگويد:

كفالت در حد پذيرفته نمىشود و در صورت امكان و ايمنى از خطرات محتمله در اجراى حد تأخير نمىشود و هم‏چنين شفاعت در حد پذيرفته نمىشود2.

از آن‏جا كه احقاق حق و اجراى عدالت هدف از قضاوت است؛ پس علاوه بر حدود در موارد ديگر نيز شفاعتى كه موجب حكم بر خلاف عدالت باشد پذيرفته نمىشود.

مسئله ديگرى كه به عدالت در اجراى حكم مربوط است اين‏كه اجرا كننده و قاضى نمىتوانند مجازات بيش از حكم مقرر در شرع را اجرا كنند. ناگفته نماند كه احكام مجازاتى به دو نوع حد و تعزير تقسيم مىشود. حد عقوبتى است كه مقدار آن در شرع مشخص شده و حتى قاضى و امام نيز به افزايش يا كاهش آن ميزان مجاز نيستند، بر خلاف تعزير كه مقدارش به نظر امام يا حاكم بستگى دارد3 و

1. همان.

2. همان، ص943؛ محقق مىگويد: «لاكفالة فى حد ولا تأخير فيه مع الامكان والامن من توجه ضرر و لاشفاعة فى اسقاطه».

3. همان، ص932.