اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

جنگ واجب عينى نمىشود مگر اين‏كه امام آن را به سبب مصلحت‏انديشى و يا كمبود و ناتوانى نيروها از عقب راندن دشمن واجب كند، چرا كه در مواردى تنها با اجتماع نيروى زياد دفع دشمن ممكن است، يا اين‏كه شخص با نذر و عقودى، شبيه آن جنگ را بر خود واجب كند.

از اين نكته مىتوان فهميد كه اراده افراد ملاك است و تنها امام مىتواند اعمالى شبيه جهاد را بر فرد تحميل كند، چون بر مصالح جامعه آشناتر است و اين تحميل به جهت آن است كه مصالح جامعه بر اراده شخص كه تابع مصلحت فردى است تقدم دارد و جز حاكم يا نماينده او كسى حق تحميل اراده خود بر ديگرى را ندارد.

به اعتقاد محقق جنگ در ماه‏هاى حرام (محرم، رجب، ذيقعده و ذيحجه)، حرام است مگر اين‏كه دشمن در اين ماه‏ها به جنگ مبادرت كند يا هيچ حرمتى براى اين چهار ماه قائل نباشد كه در اين دو مورد جنگ جايز است1.

يكى از مسائلى كه بايد مورد بحث قرار گيرد اين‏كه جهاد بر دو نوع است:

1ـ جهاد ابتدايى و

2ـ جهاد دفاعى.

جهاد دفاعى در زمان حضور و غيبت امام معصوم بر افراد واجب است؛ يعنى هم‏چنان‏كه بر فرد دفاع فردى واجب است شركت در دفاع جمعى در صورتى كه دشمن به شهر و ديار حمله كرده نيز واجب مىباشد. اما سئوالى كه در اين‏جا مطرح مىشود اين‏كه آيا در عصر غيبت جهاد ابتدايى واجب است؟ بايد گفت كه به نظر محقق و اكثر فقهاى شيعه، در عصر غيبت جهاد ابتدايى واجب نيست، چنان كه محقق مىگويد:

وجوب كفايى جهاد به شرط حضور امام معصوم يا كسى كه ايشان وى را براى خصوص جهاد نصب كرده مىباشد2.

1. همان.

2. همان، ص233.