اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

در تاريخ اسلام مشاهده مىشود كه دعوت عملى به مراتب اثر بيش‏ترى از دعوت زبانى داشته است. رفتار با اهل كتاب در جامعه هم‏چون رفتار با ديگر كفار نيست و در موارد بىشمارى همانند شهروندان مسلمان با آنان عمل مىشود، اينان حقوق و آزادىهاى بسيارى در اجتماع دارند. مسلمانان نيز در رفت و آمد با آنان آزادند و به اعتقاد محقق، حتى غذا خوردن با آنان اشكال ندارد [تنها كراهت دارد] گرچه اشهر حكم به نجاست آن‏ها است1. اين نظر مبيّن آن است كه نظر مشهور مبنى بر پاك بودن آن‏ها است، ولى نظر مشهورتر نجاست آن‏ها را مىرساند. محقق تصريح مىدارد كه ظروف مورد استفاده اهل ذمه مادامى كه به نجاست آن‏ها يقين نباشد پاك است2 و اين حكم با نجاست عرضى آنان سازگارى بيش‏ترى دارد.

اجير شدن مسلمان براى ذميان حتى در مرمت معابدشان3، صدقه دادن به آنان4، وقف بر آن‏ها5 و وصيت به نفع آن‏ها6 همه از مواردى است كه محقق براى بهبود معاشرت با آنان مجاز دانسته است. البته محقق در موارد متعدد بر آن تأكيد داشته كه مسلمانان تا مىتوانند خود را به شكل آنان در نياورند و تصريح قرآن و كتاب‏هاى ديگر اسلامى به رفتار متناسب با اهل كتاب بيش‏تر با هدف دعوت آنان به اسلام صورت گرفته است.

1. همان، ص961.

2. المعتبر، ج1، ص462.

3. شرايع الاسلام، ص256؛ چنان‏كه محقق مىگويد: «يكره للمسلم اجرة رمّ الكنائس والبيع من بناء ونجارة وغير ذلك».

4. همان، ص454؛ چنان‏كه محقق مىگويد: «يجوز الصدقة على الذمى وإن كان اجنبياً لقوله عليه السلام [على كل كبد حرى اجر] ولقوله تعالى (لا ينهاكم الله عن الذين لم يقاتلوكم فىالدين)».

5. همان، ص445؛ چنان‏كه محقق مىگويد: «ويقف [المسلم] على الذمى ولو كان اجنبياً».

6. همان، ص479؛ چنان‏كه محقق مىگويد: «وتصح الوصية للذمى ولو كان اجنبياً».