اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

يادآورى اين نكته لازم است كه چون هدف، انجام معروف و ترك منكر است اگر با امر يا نهى فردى هدف حاصل شد بر ديگران واجب نيست كه امر و نهى كنند و اين همان وجوب كفايى است كه محقق به آن اشاره كرده است چون غرض از تشريع اين دو فريضه هدف غايى است نه فاعلى و منظور انجام آن‏ها است نه اين‏كه آمر يا ناهى وظيفه‏اى بر امر و نهى داشته باشد، گرچه شخصى ديگر اين امر را انجام داده اگر امر وى اثرى نداشته بر فرد دوم واجب است امر كند (اگر امكان تأثير مىدهد). چه‏بسا افرادى كه با امر يا نهى فردى متأثر مىشوند چنان‏چه افراد متعددى آن‏ها را امر و نهى كنند نتيجه معكوس داشته باشد و آنان را بر انجام منكر يا ترك معروف جرى كند.

6 ـ تعارض امر و نهى با ايجاد مفسده

امر يا نهى اگر همراه با مفسده‏اى براى خود فرد يا يكى از مسلمانان بود واجب نيست. جاى بحث است كه مفسده تا چه اندازه مىتواند جلوى اين دو فريضه را بگيرد؛ يعنى آيا هر مفسده‏اى هر اندازه كوچك باشد مانع است، زيرا با وجود اين، وجوب بسيارى از امر و نهىها از افراد برداشته مىشود. اكثر امر و نهىهايى را كه با زدن و به‏اصطلاح «باليَد» انجام مىشود مىتوان همراه با مفسده دانست، چه اين‏كه در برخى موارد منهىعنه نيز ناهى را مورد ضرب قرار مىدهد و زدن طرفينى است، به‏خصوص اگر منهىعنه از موضعِ قدرتى برخوردار باشد. بايد گفت احاديثى كه نفى ضرر و ضرار مىكنند و دين را سهل و آسان ذكر كرده‏اند، همه مؤيد اين شرط است، ولى از طرف ديگر وجوب امر به معروف آن هم در مراحلى مثل امر و نهى با دست يا زبان، با علم به اين‏كه بيش‏تر همراه با مفسده‏اى براى آمر يا ناهى است ـ گرچه مفسده كمى باشد ـ همراه بوده است. به‏علاوه روايات زيادى نيز وجود دارد كه افراد را به امر و نهى حاكم جائر