حكومت و امر به معروف و نهى از منكر - اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

ترغيب كرده و از افرادى كه به سبب ترس از رسيدن مفسده‏اى به آنان امر و نهى نمىكنند مذمت شده است. با وجود اين تعارض، بايد اين دو نظر را با هم جمع كرد و از آن‏جا كه امر به معروف و نهى از منكر از فرايض بزرگ الهى است مواردى را كه اهميت آن‏ها كم‏تر از اين دو فريضه است ـ گرچه مفسده‏اى كم داشته باشند ـ ترجيح دهيم و در مواردى كه مفسده انجام امر يا نهى به قدرى زياد است كه از مفسده ترك آن دو بيش‏تر است آن دو را ترك كنيم1، خلاصه در اين مورد به سبب رعايت مصلحت، اهم را بر مهم مقدم مىداريم.

به اعتقاد محقق، اگر امر يا نهى به ضرر فرد ديگرى از مسلمانان بود باز ترك مىشود؛ يعنى در اسلام حرمت و احترام مسلمانان تا بدان حد اهميت دارد كه به‏خاطر آن شارع از دو فريضه مهم خود صرف‏نظر كرده است. البته اين ضرر نيز در مواردى كه متعارض با ضرر به مصلحت جامعه باشد ملغى مىشود، چون مصالح مسلمين بر هر چيزى مقدم است، چنان‏كه محقق مىگويد:

الرابع: ان لا يكون فى الانكار مفسدة فلو ظنّ توجه الضرر اليه او الى ماله او الى احد من المسلمين سقط الوجوب؛

شرط چهارم [براى وجوب امر به معروف و نهى از منكر]: در انكار، مفسده‏اى وجود نداشته باشد، پس چنان‏چه فرد گمان ببرد كه ضرر به خود او يا به مالش يا به يكى از مسلمانان وارد مىشود وجوب آن نهى ساقط مىشود.

حكومت و امر به معروف و نهى از منكر

1ـ ارتباط امر به معروف و نهى از منكر با حكومت و حاكم

از مباحث مهمى كه در امر به معروف و نهى از منكر مطرح مىشود ارتباط اين دو فريضه با حكومت و حاكم است. آيا اين دو فريضه رابطه‏اى با حكومت دارند و آيا حاكم مسؤوليتى در قبال آن‏ها دارد يا خير؟ به اعتقاد محقق، ضرورت

1. حسين على منتظرى، فقه الدولة الاسلامية وولاية الفقيه، ج2، ص251.