3ـ المعتبر فى شرح المختصر - اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

رشته‏هاى آن برساند و در آن به آوردن مطالبى كه برايم مسلّم بوده و دليلش نيز روشن بوده است، اكتفا كرده‏ام1.

شرح‏هايى را كه تا كنون بر اين كتاب نوشته شده برخى تا 37 شرح و هشت حاشيه ذكر كرده‏اند. خودِ محقق نيز شرحى بر آن نگاشته كه در آن به نقل گفتار مخالف و موافق از فقها پرداخته و آن را «المعتبر فى شرح المختصر» ناميده است، اين شرح ناتمام است و عمر مصنف به بيش از نگاشتن دو جلد (تا اواخر باب حج) كفايت نكرده است.

برخى از شرح‏هايى كه فقهاى مشهور شيعه بر اين كتاب نوشته‏اند عبارت‏اند از:

1ـ كشف الرموز از فاضل آبي؛

2ـ تحصيل المنافع از ابن‏داود حلّي؛

3ـ التنقيح الرايع از فاضل مقداد؛

4ـ المهذب البارع از ابن‏فهد؛

5 ـ غاية المرام از صاحب مدارك؛

6 ـ رياض المسائل (شرح كبير) از سيدعلى طباطبايي؛

7ـ شرح صغير از سيدعلى طباطبايي؛

8 ـ جامع المدارك از خوانسارى و شرح‏هايى ديگر از فقهايي؛ مانند محقق كركى، وحيد بهبهانى و غيره.

3ـ المعتبر فى شرح المختصر

اين كتاب شرحى بر كتاب مختصر النافع است و تا اواخر باب حج در دو جلد به نگارش درآمده و عمر محقق براى ادامه آن كفايت نكرده است. در اين كتاب محقق ابتدا درباره كتابت علوم و علت نگارش اين كتاب و برخى مسائل اصولى نكاتى را متذكر شده و سپس مباحث فقهى را بيان مىكند. وى در مباحث فقهى نظرهاى فقهاى شيعه و سنّى را به اختصار مورد بحث قرار داده و در نهايت، با استدلال به آيات و روايات، نظر صائب را ذكر مىكند. شايد بتوان گفت اين كتاب از اولين كتاب‏هاى نگارش يافته در فقه مقارن است. علامه حلّى، شاگرد محقق اين روش را در كتاب‏هاى خود به اوج

1. وزارت اوقاف مصر قسمتى از اين كتاب را در سال 1376 هجرى و بخش ديگرى را در سال 1378هجرى براى تدريس در دانشگاه الازهر مصر در رشته فقه شيعه به چاپ رساند و تا به حال چاپ‏هاى مجددى نيز در مصر داشته است.