اندیشه سیاسی محقق حلی نسخه متنی

در بغداد فعال بماند1. البته ناگفته نماند كه نويسنده مذكور مهاجرت شيخ طوسى به نجف و رفتار حكام عباسى با شيعيان را از نظر دور نداشته است.

ثانياً: اين عقيده با تاريخ حوزه حلّه سازگار و هم‏آهنگ نيست، زيرا همان‏گونه كه در بخش قبل گفتيم، حوزه حلّه از زمان ابن‏ادريس، يعنى حدود يك‏صد سال قبل از حمله مغول تأسيس شد و سپس شاگردان آن فقيه بزرگ، مانند فخاربن معد، حسن‏بن يحيى (پدر محقق) و ابن‏نما در ترويج و گسترش حوزه علميه حلّه نقش به‏سزايى داشتند. در زمان محقق و سپس علامه هجوم دانش‏پژوهان به حوزه حلّه بيش‏تر از قبل شده و علماى زيادى در حوزه حلّه به تدريس مىپردازند، ولى اين را نمىتوان عوامل تأسيس حوزه دانست، بلكه مىتوان آن را گسترش حوزه‏اى كه يادگار ابن‏ادريس در اين شهر بوده، به شمار آورد.

به‏طور خلاصه مىتوان گفت كه پديده‏هاى زمانى نيز مانند مكان تأثيرى بسيار در ايجاد حوزه‏هاى علميه داشته‏اند و وقايع زمانى را نمىتوان در ايجاد يا گسترش حوزه‏هاى علميه بىتأثير دانست.

3ـ شخصيت عالمان

مهم‏ترين عاملى كه در ايجاد مدارس فقه و حوزه‏هاى علميه نقش به‏سزايى دارد، شخصيت عالمان است. علماى فِرَق اسلامى با الهام از وحى و سنت پيامبر، در پى ترويج شريعت اسلام به تربيت دانش‏پژوهان علوم اسلامى پرداخته و بدون هيچ چشم‏داشتى حوزه‏هاى علميه را تأسيس كرده و به راه‏هاى مختلف، احكام اسلام را گسترش مىدهند. برخى از علمايى كه بعد از غيبت كبرى مدتى مرجعيت شيعه را به عهده داشته و در پى آن به تأسيس مدارس فقه و ديگر علوم اسلامى همت گماشته‏اند و به اصطلاح شهيد مطهرى حلقه استاد و شاگردىشان تا به حال متصل است، عبارت‏اند از:

1. شايد بتوان گفت كه طى اين دو قرن، حوزه علميه تشيّع در بغداد به صورت ضعيف بوده به گونه‏اى كه با خشونت حكام عباسى منافاتى نداشته است.