لطفا منتظر باشید ...
مد ينه منوره
مدينه، هجرتگاه پيامبرصلى الله عليه وآله مركز تأسيس حكومت اسلامى و نام آورترين شهرهاى اسلامى پس از مكه معظمه است. اين شهر در پانصد كيلومترى شمال شرقى مكه قرار گرفته، و ارتفاع آن از سطح دريا 916 متر است. نام پيشين آن «يثرب» بوده و برخى تاريخ نگاران عقيده د ارند كه حدود قرن دوم پيش از ميلاد مسيح، مردمى از نژاد مصر قديم اين شهر را در دست داشته اند. شهرت اين شهر به خاطر هجرت پيامبر بدان جاست. آن حضرت در سال 622 م.كه مصادف با ماه ربيع الأول بود، به اين شهر درآمد و اين هجرت مبدأ تاريخ مسلمانان گشت ليكن آغاز سال ه جرى را از ماه محرم گرفتند. در قرآن و سنت پيغمبر و عرف مسلمانان، مردم شهر مدينه «انصار» و مسلمانان مكه «مهاجران» لقب گرفتند. رسول خدصلى الله عليه وآله در ماه هاى نخستين هجرت، ميان دو گروه مهاجر و انصار عقد و پيمان برادرى بست و پيمان نامه مدينه، كه بايد آن را كاملترين و جامع ترين اعلاميه حقوق بشر خواند، در اين شهر و به فاصله كمتر از يك سال از هجرت نوشته شد و پس از آن مدينه مركز ح كومت اسلامى گرديد. مسجد النبىصلى الله عليه وآله
مسجد پيغمبرصلى الله عليه وآله كه در قسمت شرقى مدينه بنا شده پس از مسجد الحرام، مشهورترين مسجد در تاريخ اسلام است. هنگامى كه رسول خدصلى الله عليه وآله به مدينه رسيد در خانه ابوايوب انصارى منزل گزيد؛ جايى كه شتر وى آنجا خوابيد. زمين مسجد النبى از آنِ دو يت يم بود و در آنجا خرما خشك مى كردند. رسول خدصلى الله عليه وآله آن را به مبلغ ده دينار از ولىّ دو طفل خريدند و مسجد را در آن ساختند. مساحت زمين در آن روز حدود 2071 متر مربع بوده است. صحن مسجد را با ريگ سياه فرش كردند و ديوارها را با خشت و گل بالا بردند. در س اختن بناى اين مسجد شخص پيامبرصلى الله عليه وآله شركت داشتند. سقف قسمتى از مسجد را با شاخ و برگ درخت خرما پوشانيدند و از تنه درخت خرما براى ستون هاى آن استفاده كردند. سه در از جانب شرق، غرب و جنوب براى آن قرار دادند. قبله نخستين مسلمانان «مسجد الاقصى بود كه بعداً به سمت خانه كعبه تغيير يافت. مساحت مسجد النبى در سال هاى اخير به حدود يك صد هزار متر رسيده است.
صُفّه
در داخل مسجد النبى صفه يا ايوانچه مانندى آماده ساخته بودند كه مهاجران بى سر پناه در آن جا به سر مى بردند. اينان همان دسته از مسلمانان اند كه به «اصحاب صُفه» معروف گشتند. در تاريخ آمده است: پيش از آن كه قبله از بيت المقدس به طرف كعبه تغيير كند محراب رسول خد ا صلى الله عليه وآله در ناحيه شمال مسجد بود. پس از تغيير قبله به دستور پيامبر، آن قسمت را مسقف كردند و آن مكانى براى استراحت و سكونت مسلمانان مهاجر و بى پناه گرديد كه در توسعه مسجد در سال هفتم هجرى داخل مسجد قرار گرفت. آنچه امروزه به صفه معروف است، روزگارى «دكة الاغوات» و جايگاه خواجه هاى حرم بوده كه وظيفه حراست و خدمتگزارى حرم را به عهده داشته اند. و آن به دستور نور الدين زنكى در سال 569 ه . ق. بنا گرديد. خانه هاى زنان پيامبرصلى الله عليه وآله خانه هاى زنان پيغمبر كه به صورت حجره هايى بود، در سه طرف شمال، جنوب و شرق مسجد قرار داده شد و چون آن حضرت به جوا ر پروردگار شتافت، ايشان را در حجره عايشه كه در كنار مسجد بود به خاك سپردند. روضه نبوى روضه نبوى در ناحيه جنوب شرقى (رو به سوى قبله) مسجد، يعنى مسافت ميان قبر پيغمبرصلى الله عليه وآله و منبر آن حضرت است كه طول آن بيست و دو متر و عرض آن پانزده متر مى باشد. در محدوده روضه، مرقد مطهر، منبر و محراب واقع است. پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: «ميان منبر و خانه من باغى است از باغ هاى بهشت.» منبر در سمت غربى محراب مسجد، منبرى است از سنگ مرمر در كمال زيبايى كه سلطان مراد سوم آن را در محرم
سال 998 هجرى به مسجد هديه كرد و آن را به جاى منبر قايتباى قرار دادند كه در جايگاه منبر پيامبر خدصلى الله عليه وآله گذاشته شده است.محراب محراب جايگاه نماز پيامبرصلى الله عليه وآله مى باشد. در زمان آن حضرت چيزى به نام محراب وجودنداشت،درجريان توسعه مسجد د ر زمان وليد بن عبدالملك اموى، در محل نماز پيامبرصلى الله عليه وآله محرابى ساخته شد. اين محراب در طول زمان دگرگونى ها را تحمل كرده و بناى فعلى آن از دوره سلطان اشرف قايتباى از سلاطين مملوكى مصر، باقى مانده است. ستون هاى مسجد نبوى در مسجد نبوى ستون هايى است كه هر يك نامى خاص دارد. هشت ستون از زمان پيامبرصلى الله عليه وآله هنوز در مسجد باقى است كه با رنگ سفيد مشخص شده اند كه عبارتند از: ستون مُخَلَّقه: اين ستون بر جايى نهاده شده كه تنه درخت خرمايى كه پيامبرصلى الله عليه وآله به هنگام ايراد خطبه بر آن تكيه مى كرد، در آنجا بوده است و پس از آن كه براى آن حضرت منبرى ساختند از آن ستون ناله اى برخاست و به
همين دليل به آن ستون «حنّانه» مى گفتند.
ستون توبه
آن را ستون ابولبابه نيز مى نامند پس از شكست بنوقريظه ابولبابه به خاطر گناهى كه مرتكب شد، مورد بى توجهى پيامبرصلى الله عليه وآله و ياران آن حضرت قرار گرفت و سرانجام خود را به ستون مسجد بست تا آن كه آيه اى د ر پذيرفته شدن توبه او به رسول خدصلى الله عليه وآله نازل گرديد. ستون مَحرَس: در كنار اين ستون، علىعليه السلام مى ايستاد و از رسول خدا محافظت مى كرد. اين ستون را به نام استوانه علىعليه السلام نيز مى شناسند؛ زيرا جايگاه نماز آن حضرت بوده است. ستون وُفُود: در كنار اين ستون رسول اللَّهصلى الله عليه وآله با سران قبايل و هيأت هاى نمايندگى و سياسى ديدار كرده و آنان را به حضور مى پذيرفتند. ستون سرير: رسول خدصلى الله عليه وآله در كنار اين ستون تختى از شاخه هاى خرما مى گذاشت و شب بر روى آن استراحت مى كرد. مقام جبرئيل جبرئيل امين در اين مكان خدمت رسول اللَّه مشرف مى شده است. درهاى مسجد النبى زمانى كه مسجد النبى ساخته شد، سه در براى ورود و خروج مردم ساختند، برخى از اصحاب نيز در حاشيه مسجد خانه ساخته، درى به درون مسجد باز كردند. در سال سوم هجرت، قبل از غزوه احد، به دستور پيامبرصلى الله عليه وآله همه درهاى خانه ها به جز در خانه علىعليه السلام به مسجد بسته شد. تعداد درهاى مسجد در امتداد زمان تغييراتى يافته است مشهورترين آنها عبارتند از: 1 - باب الرحمه 2 - باب جبرئيل 3 - باب السلام 4 - باب النساء با توسعه هاى اخير، مسجد النبى هم اكنون هفت در دارد. مناره هاى مسجد در توسعه زمان وليد بن عبدالملك بر چهار گوشه مسجد النبى چهار مناره ساخته شد، پس از آن مناره ديگرى نيز ساخته شد كه مناره اصلى مسجد عبارت بود از: مناره هاى سليمانيه، مجيديه كه در دو سوى ضلع شمالى قرار داشت و مناره هاى قايتباى و باب السلام كه در دو سوى ضلع جنوب شرقى و ضلع غربى مسجد واقع بود. در افزوده هاى جديد مسجد، شش مناره ديگر ساخته شده و بدين ترتيب مجموع آنها به ده عدد مى رسد. بقيع قبرستان بقيع قديمى ترين و شناخته ترين قبرستان در اسلام است. آن را «بقيع غرقد» نيز مى نامند. اين قبرستان در ناحيه شرقى مدينه واقع شده است. مزار امام حسن مجتبى، امام سجاد، امام محمد باقر و اما جعفر صادقعليهم السلام و به قولى حضرت زهرعليها السلام در آن جاست. قبر ابراهيم، رقيه، ام كلثوم و زينب برخى از فرزندان رسول خدصلى الله عليه وآله در آنجاست. فاطمه بنت اسد مادر امير مؤمنانعليه السلام، عباس بن عبدالمطلب عموى پيامب ر، زينب فرزند خزيمه، ريحانه، ماريه قبطيه، زينب بنت جحش، ام حبيبه، حفصه، سوده، صفيه، جويريه، عايشه و ام سلمه همسران رسول خدصلى الله عليه وآله نيز در آنجا مدفونند. چهره هاى سرشناس ديگرى چون: محمد حنفيه، فرزند امير مؤمنانعليه السلام عقيل بن ابى طالب برادر آن حضرت، عبداللَّه بن جعفر همسر حضرت زينبعليها السلام، اسماعيل فرزند امام صادقعليه السلام، عاتكه، صفيه عمه هاى رسول خدصلى الله عليه وآله و بسيارى از صحابه و تابعين و علما در بقيع مدفون اند.مساجد مدينه
در مدينه مساجد فراوانى وجود دارد كه اسامى برخى از آنها عبارت است از:1 - مسجد قبا،
مسجد ذوقبلتين،-2
3 - مسجد جمعه،
4 - مسجد فضيخ،
5 - مسجد فتح،
6 - مسجد على،
7 - مسجد غمامه،
8 - مسجد الاجابه (مباهله)،
9 - مسجد فاطمة الزهراء،
10 - مسجد امام على بن ابى طالب،
11 - مسجد سلمان،
12 - مسجد شجره،
13 - مسجد معرس،
14 - مسجد ثنية الوداع،
15 - مسجد ابوذر،16 - مسجد سقيا،
17 - مسجد و مشربه ام ابراهيم.
مسجد قبا
قبا دهكده اى بوده در دو ميلى مدينه كه مقارن هجرت پيامبرصلى الله عليه وآله به اين شهر، طايفه بنى عمرو بن عوف در آن سكونت داشتند. پيامبرصلى الله عليه وآله پس از ورود به مدينه با كمك اصحاب و يارانش اولين مسجد را كه به قبا نامگذارى شد در همين مكان ساختند. هم اكنون مساحت تقريبى مسجد و بناهاى جانبى مربوط به آن به 13500 متر مربع رسيده و به شكل زيبايى ساخته شده است. كه جاى 20000 نمازگزار را دارد و چهار مناره كه هر كدام 47 متر طول دارد. آيه «لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى» درباره همين مسجد نازل شده است. مسجد قبلتين اين مسجد در فاصله 5/3 كيلومترى مسجد النبىصلى الله عليه وآله در شمال غربى مدينه قرار دارد و در ماه شعبان، سال دوم از هجرت، هنگامى كه پيغمبر نماز ظهر را مى خواندند آيه «فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَ» نازل و آن حضرت براى نماز روى خود را از بيت المقدس به طرف كعبه برگرداندند. در اين مسجد، به ياد بود اين تغيير، دو محراب به سوى قبله نخستين و قبله دوم ساخته بودند ليكن در نوس ازى اخير آنها را برداشته اند. مساحت مسجد در بازسازى اخير در سال 1408 ه . ق. به سه هزار و نهصد و بيست متر مربع رسيده است. مسجد جمعه
پس از مسجد قبا، اين مسجد از جهت تاريخى دومين مسجد است. پيامبرصلى الله عليه وآله پس از حركت از قبا به طرف مدينه در محله اى كه خاندان بنى عمرو بن عوف ساكن بودند روز جمعه فرود آمدند و اولين نماز جمعه را در آنجا اقامه كردند سپس جاى آن مسجدى ساخته شد. اين مسج د در سال 1412 توسط دولت سعودى در مساحت 1630 متر بازسازى شد. مسجد فضيخ اين مسجد در انتهاى شارع العوالى واقع شده و از مساجد تاريخى و معروف است. فضيخ درخت خرما است و از آنجا كه در محل اين مسجد درخت خرما بوده به اين اسم ناميده شده است، نام ديگر آن مسجد رد شمس مى باشد. اين مسجد اخيراً تخريب گرديده و احتمال دارد بناى جديدى در آن احداث گردد. مسجد فتح
اين مسجد در شمال غربى مدينه در دامنه كوه سلع بر بلندى قرار دارد. مسجد فتح
اين مسجد در شمال غربى مدينه در دامنه كوه سلع بر بلندى قرار دارد. در اين مكان بود كه رسول خدصلى الله عليه وآله در جنگ خندق از خداوند طلب فتح و پيروزى كرد و خداوند دعاى آن حضرت را مستجاب نمود و مشركان شكست خوردند. برخى نيز گفته اند سوره فتح در اين مكان بر پ يامبرصلى الله عليه وآله نازل شد. پس از آن روى اين تپه مسجد فتح را بنا نهادند. بناى فعلى مسجد فتح كه مربوط به سال 1270 هجرى قمرى است حدود 24 متر مربع و ارتفاع آن 5/4 متر مى باشد. مسجد على عليه السلام
اين مسجد در جنوب مسجد فتح و مشرف بر وادى بطحان است. گويند در مدت محاصره شهر مدينه در جنگ احزاب امير المؤمنين عليه السلام در آن به عبادت مى پرداخته است. در نزديكى اين مسجد مسجد ديگرى است كه به نام مسجد فاطمهعليها السلام معروف است و همراه با مساجد فتح، سلم ان، ابوبكر، عمر و مسجد قبلتين به نام مساجد سبعه معروف اند. مسجد غمامه غمامه به معناى ابر است. واقدى مى نويسد: نخستين نماز عيد كه رسول خدصلى الله عليه وآله به سال دوم هجرت در مدينه خواند، در صحرا بود. آن حضرت نماز را در صحرا خواند سپس در سده دوم هجرت، آن نمازگاه را مسجد كردند. در سبب نامگذارى آن به «غمامه» نوشته اند: رسول خدا در آنجا براى باران دعا كرد و چون دعا خواند ابر ى پديد آمد و باران باريد. اين مسجد هم اكنون توسعه يافته و به سبكى نو ساخته شده است.
مَشْرَبه ام ابراهيم
در سبب نامگذارى آن نوشته اند: ماريه قبطيه، ابراهيم فرزند رسول خدصلى الله عليه وآله را در اين مكان به دنيا آورد. و در تاريخ آمده است: رسول خدصلى الله عليه وآله در مشربه ام ابراهيم نماز گزارد. مشربه بستانى بوده است در منطقه عاليه يا عوالى مدينه، در شمال مس جد بنى قريظه، در حال حاضر آثار آن از ميان رفته و به صورت يك قبرستانى باقى مانده است. مسجد ابوذر اين مسجد در انتهاى شارع ابوذر فعلى است و اخيراً آن را تخريب كرده و از نو با مساحتى بيشتر ساخته اند. مسجد شجره
اين مسجد در فاصله يك فرسنگ و نيم از مدينه قرار داشته كه اكنون با گسترش شهر، اين مسافت كمتر شده است. چون درخت كنارى در كنار مسجد بوده، اين مسجد به نام «شجره» معروف گرديده است. اهميت اين مسجد بيشتر در آن است كه رسول خدصلى الله عليه وآله در عمره حديبيه، عمرة القضاء و در حجة الوداع، در آنجا محرم شد. هم اكنون حاجيان ايرانى كه پيش از اعمال عمره به مدينه مى روند، در مسجد شجره احرام مى بندند. اين مسجد در سال هاى پيش بسيار محقر و خالى از نظافت بود. در نوسازى اخير (از 1366 به بعد) بر مساحت مسجد افزوده اند؛ چنانكه مس احت مسجد حدود 26000 متر مربع مى باشد. در بيرون مسجد بيش از پانصد دوش حمام و بيش از سيصد و پنجاه عدد دستشويى ساخته شده است. مسجد مباهله
مسجدى را كه به نام «مسجد مباهله» نشان مى دهند، نماينده رويدادى تاريخى و بزرگ است. «مباهله» در لغت «بر يكديگر نفرين و لعنت كردن» است. در سال دهم هجرت گروهى از ترسايان نجران (ناحيه اى است در يمن در جنوب عربستان) نزد حضرت رسولصلى الله عليه وآله آمدند و درباره عيسىعليه السلام با او گفتگو كردند. رسول خدصلى الله عليه وآله فرمود: عيسى بنده خدا و كلمه او بود كه آن را بر مريم القا فرمود. گفتند چگونه ممكن است انسانى بى پدر به دنيا آيد ؟ قرآن در اين باره نازل شد كه مَثَل عيسى، مثل آدم است. چون گفتگو دراز گرديد رسول خدصلى الله عليه وآله به حكم خدا فرمود: ما و شما پسران، زنانمان و خودمان مباهله مى كنيم تا دروغ گويان مشمول لعنت الهى گردند. در آن روز كه بيست و چهارم و به قولى بيست و يكم ذوال حجه بود، رسول خدا با على مرتضى و فاطمه زهرا و حسن و حسينعليهم السلام براى مباهله بيرون شدند. ترسايان چون شكوه و جلال آن بزرگواران را ديدند، ترسيدند و از مباهله چشم پوشيدند و با رسولصلى الله عليه وآله مصالحه كردند و جزيه پذيرفتند. احد
دره و كوهى است كه بدين نام شهرت دارد و در يك فرسنگى شمال مدينه واقع شده، و هم اكنون به خاطر گسترش شهر، قسمت فراوانى از اين فاصله را ساختمان ها پر كرده است. اين جا بود كه دومين جنگ ميان مسلمانان و مشركان مكه در سال سوم هجرت رسولصلى الله عليه وآله درگرفت. هنگامى كه به رسول خدا خبر دادند ابوسفيان با سپاهيانش به مدينه روى نهاده اند، حضرتش شوراى جنگى تشكيل داد. نظر سالخوردگان اين بود كه شهر حالت دفاعى داشته باشد ولى جوانان كه قاطعيت بيشترى داشتند، گفتند: به بي رون شهر مى رويم و بر دشمنان حمله مى بريم چون اينان در اكثريت بودند. رسول خدصلى الله عليه وآله رأى آنان را پذيرفت. سلاح پوشيد و آماده رفتن شد. از سوى ديگر مشركان مكه خود را به ذوالحليفه رساندند و از آنجا به شمال يثرب رفتند و در كنار احد موضع گرفتند.شمار سپ اهيان اسلام يك هزار تن بود. پيش از شروع جنگ عبداللَّه بن اُبَى - سردسته منافقان - به عنوان اعتراض با سيصد تن از مردم خود به مدينه برگشت و گفت: محمد از بچه ها پيروى كرد و رأى مرا ناديده گرفت. مشهور است كه آيه 167 سوره آل عمران درباره او نازل شد. با جدا شدن عبداللَّه و پيروان او از پيامبر، تنها هفتصد تن باقى ماندند. رسول خدصلى الله عليه وآله عده اى از تيراندازان را بر جبل رمات گمارد و به عبداللَّه بن جبير، سردسته تيراندازان فرمود مواظب باشيد دشمن از پشت سر به ما حمله نكند. تا پايان جنگ بر جاى خود باشيد، جنگ ب ه سود ما باشد يا به
زيان ما. با نخستين حمله مسلمانان، سپاه مكه عقب نشست و سربازان اسلام به گردآورى غنيمت پرداختند. گروه تيرانداز نيز براى آن كه از به دست آوردن غنيمت عقب نماند، موضع خود را رها كرد و عبداللَّه هرچه كوشيد مانع آنان شود نپذيرفتند. همين كه آنان مدخل دره را رها كر دند سواره نظام دشمن به سركردگى خالد بن وليد، ناگهان بر سپاه اسلام حمله برد، در جريان اين حمله حمزه عموى رسول خدصلى الله عليه وآله و نزديك به هفتاد تن از مسلمانان شهيد گرديدند. مزار حمزه سيدالشهدا و ديگر شهيدان در دامنه كوه قرار دارد. در شمار شهداى احد افرا دى چون: مصعب بن عمير، حنظله غسيل الملائكه نيز به چشم مى خورند. پيامبرصلى الله عليه وآله از شهادت حمزه بسيار غمگين شد و به او لقب «سيد الشهدا» داد.
