ارث زنان از همه دارایی شوهر یا بخشی از آن؟ نسخه متنی

بارى، اجماع تعبدى، تا ميانه هاى حيات شيخ طوسى، وجود ندارد و از آن زمان به بعد، اگر چه اجماع، وجود دارد، ولى از نقطه نظرهاى فقيهانى مانند: علامه حلّى در مختلف و مقدس اردبيلى در مجمع الفائده روشن مى شود که اين اجماع نيز، تعبدى نيست و مستند آنان چيزى غير از روايات نيست و نمى توان از آن قول معصوم را به دست آورد.

بنابراين، صريح صحيحه فضل بن عبدالملک و ابن ابى يعفور (رديف 5 جمع بندى) با کمک دلالتهاى التزامى رديفهاى 3 و4، دلالتى قوى، روشن و خدشه ناپذير بر ارث بردن زن از همه دارايى شوهر دارند که اين مضمون، مورد تأييد و توافق آيه قرآن نيز هست.

آن گاه امر روايات رديف 2 داير است بين اين که:

الف. آنها را به خاطر ناسازگارى با روايات بسيار ديگر و با ظهور قرآن نپذيريم و بگوييم: زنان، نه تنها از همه دارايى شوهر ارث مى برند که در همه دارايى وى نيز شريک هستند و به گونه مشاع، سهم دارند. برابر ديدگاه ابن جنيد اسکافى.

ب. روايات رديف 2 را ناظر به قسمتى بدانيم که آيه قرآن و روايات رديفهاى 5، 4، 3، به آنها نپرداخته بودند; يعنى آيه قرآن و روايتهاى رديف 3، 4 و 5 در صدد بيان ميراث زن بوده اند و آن را از همه دارايى شوهر دانسته اند. و اين دسته روايات، مى گويند: آن مقدار ارثى که زن سهم مى برد، بايد از قيمت و اعيان، به اوداده شود، نه از زمين، همان ديدگاه سيد مرتضى. اگر به اين ديدگاه عمل شود، هم به آيه قرآن و 3 رديف روايت عمل شده، هم روايتهاى رديف 2، ناديده گرفته نشده، هم، با تعليل وارد شده در برخى از روايتهاى: (لئلا يتزوجن) و سازگارى دارد، هم با ديدگاه اهل سنت، که در پاره اى روايات (الرشد فى خلافهم) آمده، مخالفت دارد. پس اين ديدگاه، همه وجوه امتياز را دارد و نقصى ندارد، مگر مقدار کوششى که بايد براى حمل روايتهاى رديف 2 بر اين مطلب انجام داد و اين مقدار از کوشش بر چيز ديگر و هر راه ديگر، پيشى دارد.

پس به طور قطع مى توان نظر داد: زن از همه ميراث همسر خويش ارث مى برد، ولى ورثه مى تواند به جاى عين زمين، بهاى آن را به او بدهند. زن حق در خواست عين زمين را ندارد و تفاوتى بين زنى که از اين شوهر فرزند داشته باشد و يا نداشته باشد، وجود ندارد.

اگر چه بسيارى از فقيهان، بين اين دو گروه از زنان اين تفصيل را داده اند و با اعتبار عقلى نيز سازگار است، ولى دليلهاى موجود، بر اين تفصيل، دلالت ندارند، همان گونه که بر اصل محروم بودن زن از ارث، دلالت ندارند.