در قسمت قبل به معرفي تعدادي از مساجد استان تهران پرداختيم . اينک در ادامه مي خوانيم ...
امامزاده اسماعيل
امامزاده اسماعيل درخيابان شهيد مصطفي خميني ، نزديک ميدان «سيد اسماعيل» قرار دارد و منسوب به اسماعيل از اعقاب امام علي النقي (ع) است. يک سوي اين بقعه به واسطه بازار سرپوشيده به خيابان اصلي بازار تهران راه مي يابد. اين مکان تاريخي شامل ميدان ، آب انبار ، مسجد- مدرسه فيلسوف الدوله و بازار سيد اسماعيل است.بناي فعلي امامزاده شامل صحن ، ايوان ، رواق ( ايواني که در مرتبه دوم ساخته شود ، پيشگاه) ، بقعه و مسجد است. صحن امامزاده به شکل مستطيلي به ابعاد 23 و 35 متر است که محور طولي آن در امتداد شمالي - جنوبي قرار دارد و داراي سه ورودي است.
ورودي شرقي
که مدخل اصلي بنا نيز محسوب مي شود فاقد تزئينات است و به نظر مي رسد نيمه کاره رها شده باشد. اين ورودي مقابل سردر آب انبار ساخته شده و به معبر شمالي - جنوب شرقي امامزاده و خود امامزاده به ميدان سيد اسماعيل راه دارد. دو ورودي ديگر اطراف صحن نيز يکي در شمال و ديگري در جنوب به معابر فرعي راه دارند.
جبهه غربي
بنا داراي ايواني رفيع و خوش منظر است که در طرفين آن دو منار طويل ديده مي شود. در طرفين ايوان ، سه ايوانچه در لبه صحن واقع شده است. بدنه ايوان غربي پوشيده از کاشي ، و نيم گنبد آن مزيّن به مقرنس زيبا و پرکار است. در محل پاکار قوس پوشش ايوان ، بر کتيبه اي با زمينه لاجوردي در سه سوي و روي کاشي هاي خشتي ، عباراتي به خط سفيد نقش بسته است.طبق کتيبه موجود ، قدمت درِ چوبي بقعه به سال 886 هـ . ق يعني دوره آق قويونلو مي رسد و ظاهراً قديمي ترين سند بر جاي مانده براي قدمت شهر تهران است.کاشي هاي زرين فام مرقد متعلق به قرون هفتم و هشتم هـ . ق و مناره هاي موجود در اين بقعه از قرن سيزدهم هـ . ق باقي مانده است.
امامزاده احمد و محمود
در حوزهماهدشت کرج ، خياباني خاکي وجود دارد که به تپه اي باستاني و بناي آرامگاهي خشتي منتهي مي شود. بناي امامزاده احمد و محمود بر تپه اي با ارتفاع حدود سه متر بنا شده و از فاصله دور در ميان دشتِ مسطح ، نمايان است. مصالح به کار رفته در اين بنا فقط خشت و گل است و بنا به صورت چند ضلعي و با گنبد ضربي برپا شده است. گرچه بنا بسيار تخريب شده ، ولي چنين به نظر مي رسد که بناي امامزاده دو طبقه بوده و طبقه همکف به آرامگاه و طبقه دوم به سرداب اختصاص داشته. سبک معماري بنا از دوره صفويه تبعيت مي کند و مي توان قدمت آن را نيز به اين دوره نسبت داد.اطراف امامزاده چندين قبر بسيار جديدتر ، به چشم مي خورد و به نظر مي رسد که اين مکان قبلاً گورستان يک آبادي بوده است . در کنار امامزاده دو تپه باستاني وجود دارد که تنوع و فراواني سفال هاي پراکنده در آنجا حکايت از اهميت آنها دارد. سفال هاي جمع آوري شده از سطح تپه ها ، قدمت آنها را به قرون هفتم تا نهم مي رساند. با کمي فاصله ، چله تپه ، تپه سليمان و تپه خاتون قرار دارند.
امامزاده ام کبري و ام صغري
اين بنا هم اکنون در داخلشهر اشتهارد با گنبد بلند کاشيکاري شده نمايان است. ساقه گنبد از دو قسمت تشکيل شده : قسمت زيرين گنبد با اشکال لوزي مزين شده و بقيه ساقه آن که قاعده گنبد را تشکيل مي دهد، آجري است. کاشيکاري بغل هاي ايوان با تزئينات معلقي ( پناهگاه) در نوع خود ممتاز است.بقعه از دو بخش تشکيل شده و داخل بنا فاقد هرگونه تزئين ، و تنها با گچ سفيد شده است. اين بنا را مي توان به دوره صفويه نسبت داد که بعد از آن در دوره هاي مختلف مورد مرمت قرار گرفته است.
امامزاده جعفر، پيشوا
بناي مرتفع و مجلل اين امامزاده ، يادگار دوره صفويه است. گنبد کاشيکاري و صحن وسيع اين امامزاده در داخل شهر پيشوا خودنمايي مي کند. کتيبه ايوان حکايت از تعمير و الحاق آن به دستور فتحعلي شاه قاجار در سال 1227 هـ . ق دارد.
امامزاده جعفر ، هشتگرد
اين بنا درداخل شهر هشتگرد واقع شده و گرداگرد آن را ديواري احاطه کرده است. قديمي ترين و اساسي ترين بخش اين بنا حرم آن است. داخل بقعه فاقد هرگونه تزئين يا نوشته و کتيبه است.
امامزاده حسن
اين بقعه درداخل شهر کرج واقع شده و بناي آن از داخل ، به صورت چهارگوش وسيع است که در وسط هر ضلع آن طاق نمايي برپا شده است. نماي خارج نيز به صورت چهارگوش در نهايت سادگي است. پوشش خارجي سقف از کاه گل است و به راحتي مي توان نحوه طاق بندي آن را مشاهده کرد. براساس کتيبه اي که در داخل ايوان ورودي بنا قرار دارد، ساختمان امامزاده در ربيع الاول سال 906 هـ . ق و به فرمان ابوالمظفر شاه تهماسب اول صفوي انجام شده است.
امامزاده داود
اين آرامگاه در ميان دره هاي سبز، درشش کيلومتري توچال و 15 کيلومتري فرحزادواقع است. در گذشته بقعه امامزاده داود از بنايي سنگي مشتمل بر صحن و طاق نماهاي کم عمق در اطراف و حرم و ايوان کوچکي در جنوب آن تشکيل مي شد و گنبدي سبز رنگ داشت. وجود درختان بيد بسيار کهن حکايت از بناهاي قبل از صفويه دارد.بناي اوليه اين امامزاده سال ها پيش بر اثر سيلي بنيان کن از بين رفت و بناي فعلي که از ساقه گنبد بلند و گنبدي نوک تيز با دو گل دسته تشکيل شده ، بعدها جايگزين بناي اوليه شد.حرم هشت ضلعي کنوني و سرداب زير آن در زمان فتحعلي شاه قاجار به جاي بناي قديمي که يقيناً برج ساده سنگي بود، ساخته شد. درهاي شمال و شرق حرم نيز به زمان فتحعلي شاه باز مي گردد. در وسط حرم ، ضريحي به رنگ چوب وجود دارد. وجود مرقد در داخل سرداب تنها منحصر به همين امامزاده است. نسب امامزاده براساس زيارت نامه بقعه به امام زين العابدين ( ع) مي رسد.
امامزاده رحمن و زيد
اين بقعه درحاشيه جنوب غربي روستاي پلنگ آباد اشتهارد قرار دارد و داراي سه گنبد آجري ساده ، سرسرا و راهرو است. امامزاده رحمن و امامزاده زيد، در اين بقعه دفن شده اند. اين بقعه که در وسط محوطه بزرگي واقع شده و داراي حصار آجري است، منظره اي جالب و با عظمت دارد؛ به ويژه نماي سه گنبد آجري آن جلوه اي خاص به بنا بخشيده است.از شيوه معماري ساختمان چنين به نظر مي رسد که اين بنا به تدريج در طي سه قرن هفتم و هشتم و نهم هـ . ق تکميل شده است.
امامزاده زيد
اين امامزاده درراسته بازار شهر تهران قرار دارد و شامل يک حرم چهار ضلعي بزرگ و ايوان و صحن در سمت شرق با گنبد دو پوش مدور و ملحقات آن است. بناي اصلي بقعه به دوره صفويه ( قرن دهم هجري ) تعلق دارد. در زمان فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه قاجار صحن و ايوان و گنبد دوپوش و متعلقات ديگري به آن افزوده شد. در کتاب آثار تاريخي تهران آمده است : « لطفعلي خان زند که در سال 1209 به دستور آقامحمدخان در تهران به قتل رسيد، در مجاورت اين بقعه به خاک سپرده شده است».در گذشته هاي نه چندان دور اين امامزاده با مساحتي بيش از 30000 متر مربع داراي صحن و فضاي وسيع مشجر بود و در آن حجره ها و طاق نماهاي عالي ، گنبدي تخم مرغي شکل با کاشي هاي معرق ، بقعه و رواقي زيبا به چشم مي خورد. امروزه صحن اين امامزاده به مدرسه تبديل شده و تنها محوطه اي کوچک با دري که به سمت بازار خياط ها باز مي شود ، از آن باقي مانده است.
امامزاده زين العابدين
بناي امامزاده زين العابدين سجاد ( ع) درکنار روستاي باغ خواص ، در فاصله 10 کيلومتري ورامين قرار دارد. بقعه حياطي وسيع دارد که مشجر و پوشيده از گورهاي دوره اسلامي است.بنا شامل اتاقي مربع شکل است. در ميانه هر ضلع طاق نما و در چهار گوشه آن ، چهار طاق نما ديده مي شود. با تبديل پلان چهار به هشت، گنبدي بر آن تعبيه شده است و در زير آن نقوش بسيار زيبايي با استفاده از گچ شکل گرفته است. نماي زير گنبد و پايه گنبد و همچنين ديوارهاي داخلي آن گچ کاري شده است. در ميانه اين اتاق آرامگاه قرار دارد. آرامگاه حدود يک متر بلندتر از کف اتاق و داراي يک ضريح چوبي ومشبک است.
امامزاده سلطان مطهر
اين امامزاده درحاشيه شهر بومهن در 52 کيلومتري شمال شرقي تهران ، بر سر راه تهران - آبعلي قرار دارد. طرح کلي بقعه شامل پاي بست هشت ضلعي با گنبد هشت ترک است که در نوع خود بسيار هنرمندانه بنا شده است. اين گونه بناها ، در معماري ايران به ويژه در شمال و شمال شرقي کشور سابقه ممتدي دارد و آقاي «پيرنيا» سبک معماري آنها را تجلي شاخصي از سبک ري در معماري ايران دانسته است. اين سبک معماري به دليل اوضاع طبيعي و جوي خاص شمال ايران دوام و بقاي بيشتري داشته است.بخش هاي اصلي بقعه سلطان مطهر شامل حياط و ايوان بقعه ، اتاق مقبره ، کتيبه هاي سنگي مقابر هم جوار و صندوق چوبي بقعه است و «ملک کيومرث» يکي از مقتدرترين امراي محلي شمال ايران ، آن را بنا نهاد.
امامزاده سيد نصرالدين
اندکيبالاتر از ميدان محمديه ( اعدام سابق ) بقعه سبزرنگي خودنمايي مي کند که منسوب به مدفن نصرالدين از فرزندان امام سجاد ( ع ) است. اين بنا مشتمل بر حياط ، صحن و بقعه هشت ضلعي است. بخش مهمي از صحن و حياط امامزاده در خيابان کشي هاي دوره پهلوي اول از بين رفت. بقعه اين بنا متعلق به سال 993 هـ . ق است که در کتيبه چوبي طويلي به خط ثلث حک شده است.
امامزاده حسين ، ورامين
بناي امامزاده ي معروف به «شاهزاده حسين»نزديک مسجد جامع ورامين واقع است. ساختمان موجود تنها ته رنگي از بناي باشکوه اوليه را که متعلق به قرن هشتم هـ . ق است ، برخود دارد. بيشترين آثار باقي مانده از بناي اصلي ، در محراب نفيس آن به چشم مي خورد.
امامزاده صالح
بقعه امامزاده صالح درميدان تجريش تهران قرار دارد. گنبد کاشيکاري شده اين بنا چندين بار مرمت و بازسازي شد و سرانجام در سال 1368 به طور کلي تخريب و با کاشي جديد بازسازي شد. ضريح اوليه آن از چوب ساخته شده بود ولي بعدها از نقره و کتيبه هاي اطراف آن با آب طلا منقوش و مزين شده است.حرم اين بنا داراي ابعاد 5/6 * 6 متر است.امامزاده صالح کتيبه اي به تاريخ 700 هـ . ق داشت که در تعميرات مدخل ساختمان از ميان رفت. در حمله مغول بناي امامزاده يکسره از بين رفته بود اما بانيان خيـّر آن را برپا داشتند.مرحوم مصطفوي مي نويسد: اين بناي چهارگوش بزرگ و محکم تصور مي رود مربوط به قرن هفتم هجري يا هشتم باشد. و در کنار آن درخت چنار کهنسال در آبادي بزرگ تجريش واقع مي باشد. هلاکو ميرزا فرزند فتحعلي شاه قاجار در سال 1210 باني تعميرات و تزئينات آن شده ، نقاشي هاي آن را انجام داده است. طبق کتيبه موجود در بنا مدفن صالح برادر امام هشتم مي باشد. در سال 1323 خورشيدي مرحوم حسن فداکار باني تغييرات و نصب کاشي مجدد در گنبد آن شد. در سال هاي اخير تعميرات اساسي در بنا و صحن اين امامزاده انجام شده است.در گورستان امامزاده صالح در کنار بقعه امامزاده صالح ، شخصيت هايي چون ميرزا حسن خان مُؤتمن الملک ، ميرزا حسن خان مشيرالدوله پيرنيا ، دکتر حشمت و .... آرميده ا
لطفا منتظر باشید ...
