مکانهاي باستاني و کهن ايران زمين

ايران زمين و پتاسيل شگفت انگيزش براي تبديل شدن به مهم ترين قطب توريستي منطقه

( رهي معيري )

قلعه رودخان - دژ نظامي ساسانيان در گيلان - مهم ترين آثار باستاني منطقه شمالي ايران

قلعه رودخان - دژ نظامي ساسانيان در گيلان - مهم ترين آثار باستاني منطقه شمالي ايران قلعه رودخان - دژ نظامي ساسانيان در گيلان - مهم ترين آثار باستاني منطقه شمالي ايران

قلعه هزار و پانصد ساله رودخان در گيلان - زيباترين دژ نظامي و حکومتي ايران

در فاصله 20 کيلومتري جنوب غربي فومن در قسمتي از ارتفاعات پوشيده از درخت شهرستان سرسبز فومن در جنوب غربي استان گيلان، بقاياي دژ مستحکم و عظيمي خودنمايي مي‌کند که هيبت و صلابت آن هر بيننده‌اي را مسحور و متحير مي‌سازد. اين قلعه مهم تاريخي که مدتها مرکز فرمانروايان گيلان بوده است از بزرگترين و با عظمت‌ترين دژهاي نظامي گيلان و حتي ايران به شمار مي‌آيد. مساحت قلعه، بالغ بر 50 هزار مترمربع و در ارتفاع 600 متري در بلندترين نقطه کوه واقع شده است. برخي از صاحب نظران، بنياد قلعه را به دوره ساسانيان نسبت داده‌اند. قلعه در زمان حکومت سلجوقيان تجديد بنا گرديده و از پايگاههاي مبارزاتي اسماعيليان محسوب مي‌شده است. نام اصلي آن به گويش تالشي که از گويشهاي اصيل ايراني است قلعه روخونه است که به معني قلعه اي است در مسير رودخانه.

براي نخستين بار در سال 1830 ميلادي الکساندر شودزکو «خچکو» محقق لهستاني‌الاصل هنگام تحقيق در گيلان متوجه اين قلعه شد و در يادداشتهاي خود موقعيت اين بنا را ثبت کرده است. وي درباره قلعه رودخان مي‌نويسد: «دژي است بر بالاي کوهي در قسمت علياي رودخانه‌اي به همين نام، بام آن سنگي است و طرفين ورودي داراي دو برج دفاعي مستحکم است و بر روي کتيبه سر در ورودي آن حک شده است که اين قلعه براي نخستين بار در سال 918 تا 921 هـ . ق. براي سلطان حسام‌الدين امير دباج بن امير علاءالدين اسحقي تجديد بنا شد.

با توجه به اينکه شهر فومن دوران طولاني مرکز حکومت گيلان، پس از خاندان اسحاقوند بوده است، اهميت قلعه بيش از پيش قابل توجه است. کتيبه‌اي که متعلق به اين قلعه است و هم اکنون در گنجينه رشت نگهداري مي‌شود، حاکي از آن است که براي اولين بار در سال 918 هجري (13-1512 ميلادي) تا 921 هجري (16-1515 ميلادي) به فرمان «سلطان حسام‌الدين امير دباج بن امير علاءالدين اسحقي»، مرمت گرديده است. از اين رو به قلعه حسامي نيز شهرت دارد. اين قلعه از دو بخش ارگ (محل زندگي پادشاه و حرمسراي وي) و قورخانه (محل فعاليتهاي نظامي و زندگي سربازان) تشکيل شده است. ارگ در قسمت غربي اين بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقي به صورت دو طبقه با نورگيرها و روزنه‌هاي متعدد بر محيط اطراف مسلط است. چشمه‌اي در ميان قلعه و گودترين محل آن وجود دارد.

بخش شرقي قلعه شامل: دوازده ورودي، زندان، در اضطراري، حمام و آبريزگاه و همچنين چند واحد مسکوني؛ و بخش غربي داراي دوازده ورودي، چشمه، حوض، آب انبار، سردخانه، حمام، آبريزگاه، شاه‌نشين و چند واحد مسکوني که با برج و بارو محصور شده است.

40 برج ديده‌باني، دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاقهاي هشت ضلعي آن، با طاقهاي رومي گنبدي پوشيده شده است. دور تا دور ديوارها و برجها روزنه‌هايي ديده مي‌شود که شيب آن به بيرون قلعه و براي ريختن مواد مذاب و تيراندازي تعبيه شده است. در طول تاريخ قلعه، هيچ گاه دشمن به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند که خود نشان‌دهنده مهارت و فن‌آوري معماران بنا چه از لحاظ علوم نظامي و چه از لحاظ معماري آن است.

آرامگاه داريوش بزرگ هخامنشي در نقش رستم استان فارس يا پارس Dariush the great - king of kings

مجموعه آرامگاههاي پادشاهان ايران در نقش رستم پارس

اين مکان يکي از مهمترين و زيبا ترين آثار باستاني سرزمين هميشه جاويد ايران است که آثار شگفت انگيزي را از دوران عيلامي , هخامنشي و ساساني را در خود جاي داده است . بر سينه اين کوه مقبره هاي بسيار عظيمي بر جاي مانده است که شهرياران ايران در آنجا آراميده اند . از راست به چپ : مقبره خشيارشا , داريوش بزرگ , اردشير اول و داريوش دوم . به دليل مقدس بودن و بناهاي عظيم الجسته پادشاهان ايران اين مکان مورد توجه سلسله ساسانيان قرار گرفت و نقوش تاجگذاري خود را در آنجا براي آيندگان حک کردند . که به اين ترتيب از راست به چپ است : نقش اول , تاجگذاري نرسي پسر شاپور اول شاه ساساني است که حلقه شهرياري ايران را از آناهيتا مظهر آب دريافت ميکند . نقش دوم که د رزير آرامگاه داريوش بزرگ حک شده است مشتمل بر دو نقش است : که نشان از پيروزي بهرام دوم بر دشمن ايران است . نقش سوم که زيباترين , مجلل ترين و پرافتخارترين نقش ساساني است نشانگر شکوه و عظمت شاپور اول است .

که والرين امپراطور روم در مقابل او زانو زده و بر زمين افتاده است . اين نقش نشانگر روحيه وطن پرستي و ميهن دوستي پادشاهان براي دفاع از سرزمين ايران را نشان ميدهد . نقش چهارم نشانگر پيروزي هرمزد دوم بر دشمن ايران است . نقوش ديگري نيز حک شده که شبيه به يکديگر هستند . آخرين نقش , نقش تاجگذاري اردشير بابکان بنيانگذار شاهنشاهي ساساني را نشان ميدهد که حلقه شاهي را يا همان فر ايزدي را از فره وشي (فروهر) به نمايندگي از خداوند دريافت ميدارد . حلقه در نزد آرياييها نشانه عهد وپيمان است و رد وبدل کردن حلقه در هنگام ازدواج که امروزه در تمام جهان رواج دارد بازمانده اين سنت ديرينه ايرانيان است. اين حلقه خود نشان عهدي است ميان خدا و شاه که شاه هرگز از مسير خدايي خارج نشود .

معبد ورجاوند يا آتشکده آناهيتا در کنگاور کرمانشاهان

معبد آناهيتا كرمانشاه شاهنشاهي اشکانيان

امپراتوري اشکاني که دست متجاوزان يوناني را از ايران کوتاه کرده بودند دست به ساخت معابد پرستش اهورامزدا که آتش نماد او بود پرداخته بودند . ابنيه هايي که تراش سنگهاي آن انسان را به شگفت وا ميدارد . ستونها معبد آناهيتا قطري در حدود 1.5 متر و بلنداي 2 تا 3 متر که به صورت يک تکه تراشيده شده است شکوه و بزرگ خواصي به اين مجموعه داده است معبد آناهيتا به صورت کاخهاي بزرگ پرسپوليس داراي ستونهاي بلند و قطوري است . اين آتشکده با پلکاني همچون پلکان مرتب و حساب شده پرسپوليس که از دو طرف انسان را به طرف کاخ هدايت ميکند ساخته شده است و دقيقا همچون تخت جمشيد بنا گشته است پلکاني کوتاه - مرتب - سنگهاي تراشيده سياه رنگ با زيبايي خاص هنر ايراني .

اين معبد مقدس در شهر کنگاور ميان راه همدان به کرمانشاه قرار دارد که در گذشته در مسير راه هگمتانه به تيسفون نام داشته است . مجموعه کاخهاي معبد که به صورت چند طبقه روي هم قرار داشته هم اکنون ويران گشته است و تنها آثار کمي از آن به جاي مانده است .

در بدو يورش سپاه اسلام به ايران به بهانه گسترش اسلام همه ابنيه هاي باستاني و با شکوه ايراني در هم کوبيده شد و به جاي آن مساجد و امامزاده هاي عربي ساخته شد . آناهيتا در 4.6 هکتار وسعت توسط موبدان در زمان شاهنشاهي اشکاني بنا گشت تا خداوند بزرگ اهورامزدا را پرستش کنند آتش تنها نماد قدرت اهورامزدا بود .

آناهيتا يا انهيت که ساخته شده از دو واژه ان + هيت است به معناي پاک و بي آلايش است . اروپاييان همين کلمه را با تغيراتي به نام آنيتا تغير دادند که از آيين ميترايي باستاني ايران گرفته شده است . آناهيتا در پهلوي به نام اردويسور اناهيتا ميباشد در ادبيات مزديسنا ايراني به نام فرشته ( ايزد ) نگهبان آب - فراواني - زيبايي - باروري نام دارد و در نزد ايرانيان کهن بسيار مقدس و نماد پاکي و بي آلايشي اهورامزدا بوده است . بناي اين معبد در طول 220 متر و عرض 210 متر بنا شده است و در محوطه آن مسير آتشکده توسط ستونهاي بلند به درون معبد هدايت شده است . اين معبد مقدس هم در زمان اشکانيان و هم در زمان ساسانيان مورد احترام و ارزش خواصي بود و ميتوان گفت که پس از آتشکده بزرگ آذرگشنسب معبد آناهيتا بزرگترين بناي مذهبي ايران بوده است . سنگ تراشي ستونهاي اين معبد زيبايي شگفت انگيزي دارد که هنوز سالم مانده است .

آثار باستاني کرمانشاه

سنگ نگاره 4800 ساله کرمانشاهان

نقش آنوباني ني يکي از پادشاهان سلسله لولوبي در صخره هاي سرپل ذهاب واقع شده و کتيبه اي با خط اکدي و نيز نقوش برجسته ديگري از پادشاهان لولوبي در اين منطقه وجود دارد. لولوبي ها اقوامي کوهستاني بودند که در شمال زاگرس اقامت داشتند و تا حدود درياچه اوروميه را تحت انقياد خود داشتند و در هزاره دوم پيش از ميلاد کشور مقتدري تشکيل داده بودند و با آشوري ها در جنگ بودند.مردم لولوبيان از شهر زورکه مرکز سرزمينشان بود در جهت جنوب خاوري به ناحيه حلوان يا سرپل ذهاب پيش رفتند.کتيبه آنوباني نيبه زبان و نوشتار اکدي است.وي به عنوان پادشاهي توانا وفرمانرواي قدرتمند لولوبيان مي گويد که پيکره خود و ايشتاررا بر کوه باتير(پادير)کنده است و با دعاي بابلي از خداياني به اسامي آنو-آنتوم-وائيل-نيليل-اددوايشتار-سين-شمشو ديگر ايزدان مي خاهد که اين کتيبه را از دستبرد ويراني نگهدارند.

مورخين تاريخ کتيبه آنوباني ني را 2800 سال ق.م. ذکر کرده اند.در نقش آنوبا ني ني تصويري از اميري بر کوه کنده شده که اسيري در زير پاي چپ وي بر زمين قرار گرفته است ودر دست راست شيئي نظير اهرم به دست گرفته و دست چپ را بر سينه نهاده است.تصوير ماه و ستاره اي نيز در مقابل صورت او حجاري شده که در اثر مرور زمان و فرسايش سنگ به اين تصوير و خطوط اکدي آن صدماتي وارد گرديده است.در مقابل او تصوير الهه ايشتارخداي ماه ؛نقش گرديده است که زنجير اسيري را به دست گرفته است.در زير نقش هر دو تصوير اسيراني ديده مي شود.(تصوير اول)

گفته شده که احتمالا داريوش بزرگ جهت ايجاد تصوير کتيبه جهاني بيستون از اين نقش کهن استفاده نموده است.در زير نقش آنوبا ني نييکي از پادشاهان اشکاني بر اسبي سوار شده و در مقابل او شخصي در حال تقديم شيئي به وي مي باشد .در اين تصوير خطوطي به زبان پهلوي اشکاني حجاري شده است.قسمت عمده اين تصوير به علت مرور زمان از بين رفته است.(تصوير دوم)

اين نقش مهم ايران تا چند ماه پيش بدون حفاظت رها شده بود و حتي کوه مزبور ديوار حياط مدرسه پسرانه اي را تشکيل مي داده است !!!...

کعبه مقدس و ورجاوند اشو زرتشت در پارس

کعبه زرتشت , پارس

اين ساختمان زيبا به شکل مکعب شکل بوده و روبروي کوهستان هايي قرار دارد که آرامگاه داريوش بزرگ است . در اين دو قرن اخير اين مکان کعبه زرتشت نام گرفته است . زيرا يکتا پرستي پادشاهان ايران دليلي بر ساختن کعبه زرتشت بوده است . مهارت و دقتي که در برش سنگهاي حجيم سفيد رنگ آن بکار رفته - نگاه توريست هاي گوناگون را به خود جلب ميکند . اين کعبه استادي و معماري شگف انگيز هخامنشيان را نشان ميدهد . اين کعبه در حفره اي شبيه به اسختر ساخته شده و زير سازي آن از سنگهاي عظيم بوده است . داخل اين مکان اتاقي به اندازه 2.5 در 2.5 متر قرار دارد . که کاربرد آن بحثهاي بسياري را در بر داشته است گروهي آن را مکاني براي نگهداراي جسد پادشاهان دانسته اند تا کالبد آنان براي مدتي که آرامگاهشان آماده ميشده در آنجا به امانت بماند . اما پلکان بلند و محل تنگ آن اين فرضيه را سست ميکند . بهترين تعبير آن اين است که اين مکان مقبره موقت داريوش بزرگ بوده است . زيرا تا زماني که مقبره داريوش را در دل کوهها آماده ميشده زماني درازي به طول مي انجاميده است . کتيبه هاي مختلفي از شاپور در اطراف اين مکان است . کتيبه اي از موبد بزرگ کرتير که خدمات ارزنده اي که به دين زرتشت انجام داده است را در آنجا مفصل توضيح داده است . کرتير از چگونگي رسيدن خود به مقام موبد بزرگ - قاضي تمام کشور و سرپرستي معبد آناهيتا سخن گفته است . قدمت اين بنا بيش از دوهزار و پانصد سال است .

قلعه دختر در فيروز آباد يا شهر اردشير خوره يادگار اردشير ساساني

قلعه دختر يادگار اردشير ساساني , پارس

در 88 کيلومتري شهر شيراز و 10 کيلومتر مانده به شهر فيروز آباد قرار دارد . چون اردشير ساساني به برکت پروزي بر اردوان پادشاه اشکاني شهر گور را ساخت - همزمان آتشکده بزرگ کاريان يا به قولي کاخ اردشير در فيروز آباد نيز پايان پذيرفت . شهر گورآباد مرکز ايالت اردشير بود . از آنجايي که بيم آن ميرفت که دشمنان ايران پس از گذراندن از دره ها ناگهاني به شهر گور حمله ور شوند - لذا اردشير فرمان داد پايگاهي بر فراز قله هاي آنجا بنا کنند تا از چندين کيلومتري اطراف شهر ديده شود و تحت کنترل قرار گيرد و در صورت حمله به شهر اين پايگاه مقاومتي از خود نشان دهد تا ارتش ايران آماده نبرد با نيروهاي متخاصم شود . فرمانده اين پايگاه که مسير عبور آن به صورتي غير قابل نفوذ ساخته شده است با علائم آتش خبر حمله را به شهر مخابره مينموده . اين قلعه بر فراز کوههاي منطقه ساخته شده و هم اکنون داراي اسانسوري است به بالاي کوه براي بازديد کنندگان از اين مکان .