5- 6- 2- ارسطو، آثار علمى و افكار او در تاريخ يعقوبى
ارسطو فرزند نيكوماخوس، دانشمند، فيلسوف و نظريهپرداز سياسى يونان باستان نيز بخشى از كتاب يعقوبى را به خود اختصاص داده است.مؤلف پس از توضيحى مختصر، فهرست مفصلى از آثار فكرى اين عالم برجسته يونانى را به شرح زير ارائه كرده و درباره هر يك از آنها نيز بر حسب ضرورت توضيحاتى داده است: 1- كتب مدخل، معروف به ايساغوجى در فلسفه. 2- كتابى در باب فلسفه و آنكه چگونه مشتق شده است. 3- كتابى در منطق. 4- كتابى در قواى نفس كه ناشى از فكر و غضب و شهوت است. 5- كتابى در تقسيم چيزها به دو قسم. 6- كتابى درباره واجب، ممكن و ممتنع. 7- كتابى در جنس (جنس عادت و جنس طبيعت...) . 8- كتابى در مناسبت. 9- كتابى در چهار نوع (منطقيات، طبيعيات، اجسام و غير اجسام) . 10- كتاب قاطيغورياس (لتگورس) در مقولات ده گانه (جوهر، كميت، كيفيت، مضاف، اين، متى، فاعل، مفعول، وضع، جده) . 11- كتاب تفسير در منطق كه گفتارى است در باب مقدمات و قضاياى اخبارى، ايجابى و سلبى. 12- كتاب انوليطيقا كه اثرى است در منطق و روش ساختن جوامع مرسله. 13- كتاب ابووقطيقا در منطق و امور واضح برهانى كه به «بيان و برهان» معروف است و ارسطو در اين كتاب روش متمايز حق و باطل و راست و دروغ را بيان مىكند. 14- كتاب طوبيقا در منطق و نامهاى پنجگانه مثل: جنس، نوع، فصل، خاصه و عرض (عام) . 15- كتاب سوفسطيقا در منطق كه درباره مسائل مغالطه و انواع آن و مقابله با مغالطههاى سوفسطائىها است. 16- كتاب فوايطيقا در منطق كه گفتارى است در وضعيتشعر و اوزان آن. 17- كتاب ريطوريقا در منطق كه محتواى آن درباره فن بلاغت مىباشد. 18- كتاب سمع الكيان در طبيعيات كه درباره سماع طبيعى و طبيعتها (عنصر، صورت، مكان، حركت، زمان) مىباشد. 19- كتاب كون و فساد در طبيعتها و حقيقت كون و فساد آب و هوا و.... 20- كتاب شرايع در طبيعيات كه گفتارى است در آثار علوى و سماوى. 21- كتب اسماء العالم در طبيعيات كه بحثى است در باب فلكيات و عناصر مستدير الشكل و غير مستدير. 22- كتاب معادن در طبيعيات كه بحثى در باب اجسام زيرزمينى و چگونگى خواص آنها است. 23- كتاب نبات در طبيعيات كه بحثى است در باب پيدايش نباتات و اعراض خاصه و عامه و پيدايش اعضاى آن. 24.كتاب نفس كه درباره امور نفسانى، حقيقت نفس، علل قوام و فصول آن، فضايل نفس و عادات و امور ستوده آن چون: منطق، عدالت، حكمت، دانش، علم و...و امور مذموم چون: جور، نفاق، فسق، دروغ و بيداد مىباشد. 25- كتابى در گفتار روحانى، قواى روحانى، ذكر صورت مجرد از هيولا كه در عالم برين است و شناخت پيوستگى قوههاى روحانى و طبيعى يا مادى و چيستى عقل. 26- كتاب حس در مورد حس و امور محسوس و علل و اسباب حسى و محسوسات و چيستى حس. 27- كتاب توحيد. 28- كتاب اخلاق نفس در اخلاق. 29- كتاب سياست و تدبير در اخلاق. 30- كتاب تدبير عامه و خاصه در اخلاق. (53)