مدرسه فلسفی قزوین در عصر صفوی نسخه متنی

ميرداماد علوم اسلامى و فقه و حديث را از دائى خود كه شيخ الاسلام و زعيم حوزه علمى قزوين (شيخ عبدالعالى بن شيخ على بن عبدالعالى كركى) بود و شيخ حسين بن عبدالصمد عاملى پدر شيخ بهائى اخذ كرد و علوم عقلى را از اكابر فلاسفه و حكما قزوين.

او در اكثر علوم غور كرد مخصوصا در حكمت و فلسفه و عرفان كه وحيد عصر خود

گرديد.

دو نامه از شاگردش ملاصدرا شيرازى موجود است كه استاد را به حد پرستش ستوده و او را وارث علوم انبياء ومرسلين دانسته است.30

فلسفه اشراق توأم با عرفان الهى غالب بر تفكر سيد داماد است و اين مشرب فلسفه كاملاً در مولفات او نمايان است. آثار و مؤلفات وى بيش از پنجاه رساله كتاب و حاشيه است از جمله كتب فلسفى او القبسات در حكمت چاپ گرديده است. التقديسات در رد شبهه اين كمونه الصراط المستقيم در حكمت الافق المبين در حكمت الحبل المتين در حكمت.

15. شيخ محمدكاظم طالقانى قزوينى متوفى سال 1094 هـ . ق. از اعاظم علماى شيعه و اسطوانه هاى متكلمين و فلاسفه اماميه.

وى از شاگردان شيخ بهائى و ميرداماد و ميرفندرسكى بوده و نيز زعامت تامه و رياست عامه قزوين را به دست گرفت و كرسى تدريس منحصراً به وى منتهى گرديد.

حرعاملى در كتاب خود (امل والامل) به حوزه تدريس وى اشاره نموده است31 و آقابزرگ تهرانى در كتاب خود سيره آل البرغانى او را در مصاف محمدتقى مجلسى و آقارضى قزوينى و طبقه آنان معرفى كرده است.32

فرزندان وى همگى از علماى اعلام بودند. ارشد اولاد او خواجه نواب و يا الخواجه است كه نام وى به دست نيامد. او سر سلسله آل نحوى در نجف اشرف و حله است. دومين فررند وى شيخ محمد مؤمن سرسلسله آل نحوى در قزوين است و سومين فرزند او شيخ محمدجعفر سرسلسله آل برغانى درقزوين و كربلاء مقدسه است.33

ازآثار وى درقزوين تأسيس مدرسه نواب در خيابان پيغمبريه است كه درعصر حاضر پس از تجديد بنا به نام مدرسه امام الصادق(ع) نام گذارى شده است.

وى داراى مولفاتى نيز مى باشد. كه از آثار فلسفى او حواشى الهيات شفاء ابن سينا و رسائل فلسفى ديگر است.

16. آقا رضى الدين محمد فرزند حسن قزوينى معروف به آقارضى قزوينى متوفى شب

دوشنبه 30 ماه صفر سال 1096 هـ . ق از ائمه متكلمين و امام محققين.

فنون ادب و علوم اسلامى را از اكابر علماى قزوين اخذ كرد و نيز حديث و فقه را از ملاخليلا قزوينى متوفى سال 1089 هـ . ق آموخت. ميرزا محمداخبارى مقتول در سال 1332 هـ . ق. در كتاب خود منيه المرتاد فى نقاه الاجتهاد و ديگر مؤلفات خويش به غلط سعى نموده كه آقارضى قزوينى را از علماى اخباريه جلوه دهد و اين نسبت را خوانسارى در روضات الجناب خود رد كرده است.34

تفكر فلسفى و مشرب اصولى وى كاملا در مولفات او منعكس است. از مشهورترين مؤلفات وى كتاب ضيافة الاخوان كه در سال 1397 هـ . ق. در قم به چاپ رسيده است و كتاب لسان الخواص كه علامه مجلسى در مجلدالسماء والعالم از آن نقل مى كنند. قبلة الافاق جهت قبله را تعيين مى كند و كتاب الزيج در فلك وساير مؤلفات. شيخ عبداللّه نعمه در فلاسفة الشيعه خود صفحه 86 به وى اشاره نموده است.

خوانسارى در بيان استنباط اصولى وى و مخالفت با اخباريه مى نويسد:

( آقارضى قزوينى رحمه اللّه در علم حديث و فقه از جمله تلامذه مرحوم ملاخليل است اما در حديث فهمى به طريق ديگران رفته است)35

17. آقا التفات قزوينى متوفى بعد از سال 1095 هـ . ق. از اعلام علماى قزوين و جامع معقول و منقول. وى حكمت و فلسفه و ساير علوم اسلامى را از محمدكاظم طالقانى متوفى سال 1094 هـ . ق. اخذ كرد.

از آثار او مدرسه التفاتيه در قزوين است كه به نام وى تا عصر حاضر معروف مى باشد و از مدارس معموره امروز است.

سيدمحمد على گلريز در كتاب خود(مينودر) برخلاف صريح وقفنامه مدرسه و موقوفات آن اين مدرسه را به غلط نسبت به عصر پادشاهان مغول داده است و آقا التفات را از امراء مغول ذكر نموده است. 36

وى داراى آثار و مولفاتى است از جمله بعضى از حواشى بر كتب فلسفى و ساير مولفات. 37

18. شيخ رفيع الدين محمد فرزند فتح اللّه قزوينى متوفى سال 1089 هـ . ق. از اعاظم متكلمين شيعه اديب شاعر.

فقه و حديث را از ملاخليلا قزوينى و علوم عقلانيه را از فحول مدرسين فلسفه در قزوين اخذ كرد. از آثاروى كتاب ابواب الجنان در اخلاق و مواعظ فارسى است كه در سال 1261 هـ . ق. در تبريز و سپس در هندوستان به چاپ رسيد.

فرزند وى محمد شفيع كه از علماى برجسته قزوين بود تتميم ابواب الجنان پدرش را نگاشته است. وى سرسلسله خاندان آل شفائى قزوين است.38

از آثار ديگر وى ديوان شعرى است كه امروزه نسخه هائى از آن در كتابخانه آستان قدس رضوى به شماره هاى 4791 و 4792 و نسخه كتابخانه ملك به شماره 4871 ثبت است.39

19. شيخ محمدجعفر فرشته فرزند شيخ محمدكاظم طالقانى قزوينى متوفى سال 1161 هـ . ق. از اعلام حكماء و فلاسفه قزوين.

حكمت فلسفه را از حوزه درس پدرش شيخ محمدكاظم طالقانى و فقه و حديث را از علامه مجلسى اخذ كرد. وى داراى اجازه مورخه جمادى الثانى سال 1095 هـ . ق. از استادش علامه مجلسى 40 است.

كتاب اشتراط الحس فى الشهاده از آثار بى نظير اوست كه در كيفيت شهادت افراد كور و كر نگاشته شده و تعمق او را در مسائل عقلانيه مى رساند.

او دراين كتاب فقه را با مسائل فلسفى عجين نموده است. حواشى دركتب فلسفى و رسائل حكمى از آثار ديگر اوست.

وى پدر شيخ محمدتقى متوفى سال 1181 هـ . ق. است كه از شاگردان ميرزاحسن بن عبدالرزاق لاهيجى قمى متوفى سال 1121 هـ . ق. بود و كرسى تدريس فلسفه را در قزوين به خود اختصاص داد.

20. سيد ميرزا قوام الدين محمد فرزند محمدمهدى حسينى سيفى قزوينى متوفى سال 1150 هـ . ق. او از اعلام علماى معقول حكيم رياضى دان و مشاهير شعراى عصر

خويش بود.

وى از شاگردان شيخ جعفر قاضى و علامه مجلسى است و اجازه او از استادش مجلسى مورخه شعبان سال 1107 هـ . ق. مى باشد.

او حكمت فلسفه و طب را از فحول علماى عصر خويش از جمله شيخ محمد كاظم طالقانى متوفى سال 1094 هـ . ق. اخذ كرد و كرسى تدريس فلسفه منطق ادب نحو و فقه را در قزوين به دست گرفت.

ازاقصى نقاط بلاد فضلا به محضر او مى شتافتند كه ازمشهورترين شاگردان وى ملامحسن نحوى قزوينى است.

وى آثار و مأثر زيادى به صورت نظم و نثر از خود باقى گذاشته است كه شيخ آقا بزرگ تهرانى اكثر آنها را در الذريعه ضبط فرموده اند و مدرس تبريزى نيز در ريحانه الادب 17 عنوان آن را نام برده است از مؤلفات وى ارجوزه در الاسطرلاب ارجوزه در طب ارجوزه در خط و نظم الحساب منظومه خلاصه الحساب است. /p> او اشعارى به عربى فارسى و تركى سروده است كه قسمتى از اشعار عربى وى در اجازه الكبيره صفحه 165 ـ 169 ذكر شده و اشعار فارسى او را صاحب تذكره حزين صفحه 27 ياد كرده است.

وى سرسلسله سادات آل ميرمعزى و آل قوامى در قزوين مى باشد و جد اعلاى قوام الدين قزوينى كه او از فلاسفه قرن سيزدهم هجرى است.

21. شيخ محسن بن محمدطاهربن شيخ محمد مؤمن بن محمدكاظم طالقانى قزوينى معروف به ملامحسن نحوى از ائمه علماء منطق و فلسفه و كلام در قرن دوازدهم هجرى.

حكمت و فلسفه را از حوزه درس شيخ محمد جعفربن محمدكاظم طالقانى قزوينى اخذ كرد و در منطق و كلام و فلسفه نبوغ نمود به طورى كه از مشاهير مدرسين حوزه قزوين در منطق و فلسفه شد.

از آثار وى كتاب حاشيه بر حاشيه منطق ملاعبداللّه يزدى از كتب درسى متداول

است.41

برادراو شيخ احمد از علماى برجسته قزوين بود و اين دو برادر سرسلسله خاندان آل نحوى از خاندان علم و دين معروف قزوين هستند.

22. سيدمحمد شفيع فرزند ميرزابهاءالدين محمدبن ميرزا كمال الدين حسين بن عبدالعالى بن ميرسيد حسين عاملى قزوينى متوفى سال 1125 هـ . ق.

حكيم متبحر فيلسوف متكلم پزشك حاذق عارف ربانى.

حكمت و فلسفه را از حوزه درس شيخ محمدكاظم طالقانى متوفى سال 1094 هـ . ق. اخذ كرد.

او در علوم عقلانيه سعى عظيم كرد و توانست كرسى تدريس فلسفه را به دست گيرد. وى از بزرگان علماى خاندان شيخ الاسلام در قزوين است كه از آثار او مى توان به شرح مثنوى رساله در اصطلاحات عرفاء و صوفيه اشاره كرد.