لطفا منتظر باشید ...
دريچهاى به فرهنگ رفتار
تلاش حوزويان در صحنههاى گونه گون اجتماعى، پس از پيروزى انقلاب اسلامى به اوج خود رسيد. روحانيت در سياست، مديريت، اجرا، قضاوت، فرهنگ و تمامى امورى كه به گونهاى با مسؤوليتهاى حوزوى پيوند دارد، نقش آفرين شد و اكنون پر تلاش بر اين كار است.پيروزى در اين ميدانها، افزون بر آشنايى با نوع كار و تعهّد عملى در انجام آن، شناخت فرهنگ موجود جامعه و به كارگيرى شايستگيهاى رفتارى را، در برخوردها مىطلبد.
نگهداشت آداب و اخلاق نيكو براى روحانيون كه با مردم و جامعه در پيوندند و با مردم سر و كار دارند، ضرور است و هر گز نبايد از نظر پنهان بماند؛ چه اينان، به منظور هدايتهاى فكرى و معنوى و نشر رهنمودهاى دينى، همواره، نيازمند به خط ارتباط و حضور در متن جامعهاند.
بى ترديد، اين مسؤوليت آموزشى و پرورشى، يعنى همه مسؤوليت و رسالت
حوزه و حوزويان، جز در سايه ايجاد و حفظ پايگاه و ارتباط مردمى اين نهاد و برخاستگان آن انجام نمىيابد و از آن طرف، بروز ارزشهاى اخلاقى در رفتار، به حفظ اين پايگاه پر سابقه حوزه، كمك شايانى مىكند. همان سان كه به دريافت تجربى و عقلى و نيز رهنمود وحى مىدانيم كه: آميختگى رفتارهاى اجتماعى به ناشايستها و ناآراستگى برخوردار به فضايل و آداب، در گسيختگى و تباه شدن مدار ارتباط و فرو افتادن به انزواى محيطى و اجتماعى، نقش بسيار دارد:
فبما رحمة من الله لنت لهم ولو كنت فظاً غليظ القلب لا نفضوا من حولك. (1)
پس بسبب رحمتى از خدا با آنان نرمى كردى و اگر تند خويى سخت دل بودى، البته از دورت مىپراكندند.
برخاستهاى از حوزه، كه پس از ساليانى تحصيل، تحقيق و تهذيب پا به عرصه اجتماع مىنهد، چگونه زيستن او در ميان جمع، برخوردها، رفتار، گفتار و همه كنشهاى فردى و جمعى او، بيشترين تأثير را در ميزان پيروزيش دارد.
رسالت ترويج دين در جامعه تنها به انجام مراسم، تشكيل همايشها و سخنرانيهاى دينى و نشر آثار فكرى، خلاصه نمىشود، بلكه به نمايش گذاردن زندگى سالم دينى و رفت و آمد پذيرفته و خوشايند، در پرتو نگهداشت آداب و اخلاق اسلامى، كاراترين شيوه در اين امر است:
امام صادق(ع)مىفرمايد:
«كونوا دعاة بغير السنتكم، ليروا منكم الورع و الاجتهاد و الصّلاة و الخير، فانّ ذلك داعية(2).»
به غير زبان، مردمان را به دين بخوانيد، تا در عمل، از شما پارسايى و دين خواهى و نماز و نيكو كارى ببينند، چه اين خود، دعوت به دين است.
به نيكى با مردمان زيستن، با فكر و فرهنگ آنان آشنا بودن، قهر وكين و مهر و پيوندشان را در زندگى دانستن، با فكر و فرهنگ آنان را شناختن، گام آغاز اين دعوت است و نخستين قدم براى برانگيختن حساسيتهاى دينى آنان:
يا أيها المدثّر. قم فانذر. و ربّك فكبّر. و ثيابك فطهر و الرّجز فاهجر، و لا تمنن تستكثر.3
هان، اى جامه بر خود پيچيده! بر خيز و بيم ده و پروردگارت را بزرگ خوان و جامه ات را پاكيزه گردان و پليدى را دور كن و از سر بسيار بينى منّت منه.
چهره تافتهاى جدا بافته از مردمان به خود گرفتن، با عالم و آدم بى ارتباط بودن، نظر به گريبان دوختن، نه سنّت دين است و نه آيين تبليغ، بلكه پيرايهاى سنگين و تيره بر چهره دين است.
در شريعت اسلام، نه انزوا پسنديده است و نه از جمع بودن و نگه نداشتن آداب. آن نخست گريز از مسؤوليت است و رها گذاردن جامعه براى تاختن پليد سيرتان و اين ديگر، ستيزى است به جهل و نا خواسته با شخصيّت انسانى مردمان، رنجاندن و رماندن آنان و در نهايت، باز ماندن از انجام رسالت خويش.
آميزش با مردم نقطه آغاز براى فرخوانى مردمان به داشتن زندگى دينى است. نشر آموختهها، افشاندن بذر انديشه و حفظ سلامت معنوى و تفكّر دينى در جامعه از اين نقطه آغاز مىشود و به همين نقطه نيز پايان مىيابد.
به گواه قرآن، سيره رفتارى انبيا و رسولان، بويژه پيامبر اسلام(ص)، اين بود كه پيوسته در ميان جمع و اجتماع بودند. چنان مىزيستند كه مردمان و آن گونه كارهاى لازم زندگى را انجام مىدادند كه ديگران، بى هيچ فرق و برآوردن نيازهاى بشرى خود. به مانند آنان در كوچه و بازار حضور داشتند، داد و ستد مىكردند، به دشت و مزرعه مىرفتند و...
بدين سبب، مشركان كه مىپنداشتند رسول خدا بايد از تمامى اين امور، به دور باشد، نه در جمع ديده شود، نه در اجتماع كار كند، نه بخرد و نه بخورد، به انكار ريشخند مىگفتند:
مال هذا الرّسول ياكل الطّعام و يمشى فى الأسواق(4).
اين چه فرستادهاى است كه غذا مىخورد و در بازارها راه مىرود؟
يا بر اين پندار بودند كه اگر هم خوراك و نياز مادى دارد، بايد از راه معمول و جداى از مردمان باشد:
أو يلقى اليه كنز أوتكون له جنّة يأكل منها(5).
