خلقت نخستين از خاك

هُوَ اٌلَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ؛ [1]

او كسي است كه شما را (ابتدا) از خاك آفريد .

He it is who created you from dust (The Believer/67)

در آيات مختلفي از قرآن كريم به خلقت بدوي از خاك اشاره شده است . مراد از خلقت اوليه از خاك اين است كه جد نخستين ما يعني حضرت آدم عليه السلام از خاك آفريده شده و چون خلقت غيرآدم عليه السلام ( بني آدم) منتهي به خلقت آدم مي شود ، در نتيجه خلقت ايشان هم در اصل از خاك بوده است . چرا كه مواد غذايي كه وجود انسان و حتي نطفة او را تشكيل مي دهد اعم از ماد حيواني و گياهي و همچنين عناصر و اجزاي سازندة سلول هاي بدن موجود زنده، همه از خاك و روييدني هاي زمن نشأت مي گيرد.

خداوند تبارك و تعالي در قرآن كريم صريحاً به غذاي انسان و ديگر موجودات اشاره مي كند و مي فرمايد:

به غذايت نگاه كن كه از دانه ها و حبوبات ، انگور و خرما و زيتون و درخت نخل و از باغهاي پر درخت و ميوه هاي تر و خشك درست شده و همة اينها براي شما و حيوانات شما تعيين گرديده است.

اگر در اين آيه بيشتر دقت نماييم به نكات بسيار جالب و ارزشمندي برخورد مي نماييم . پرورش دادن گياهاني كه يا مستقيماً غذاي انسانند يا آنكه به طور غيرمستقيم غذاي انسان را فراهم مي آورند، نياز به يك خاك حاصلخيز دارد. حاصلخيزي خاك به عوامل متعددي مربوط است كه در مجموع مي توان آنها را به صورت زنجيري مرتبط باهم در نظر آورد. از ميان اين عوامل به ذكر نمونه هايي بسنده مي كنيم.

1 ـ املاح

غذاي گياهان شامل عناصر شيميايي است كه از تركيب آنها مولكول هاي مواد آلي پديد مي آيند . مهمترين اين عناصر عبارتند از : پتاسيم، نيتروژن، فسفر، كلسيم، منيزيم، آهن و گوگرد كه از بين آنها، وجود سه عنصر پتاسيم، نيتروژن و فسفر ضروري تر است.

عناصر ديگري نيز در خاك موجود است كه از نظر عملي كه در بدن گياه انجام مي دهند، اهميت خاصي دارند . از مهمترين اين عناصر مي توان به يد، سديم، نيكل، مس، و منگنز و سيلسيم اشاره نمود كه ميزان آنها در خاك هميشه كافي است، زيرا گياهان فقط مقدار ناچيزي از آنها را جذب مي كنند.

نكتة جالب اين است كه تمام اين عناصر به ميزان هاي معيني از ميكروگرم [2] و ميلي گرم تا گرم در بدن موجود بوده و اختلال در ميزان هر يك سبب ناهماهنگي اعضاي بدن و صدمات و آسيب هايي به آنها مي شود. لازم به ذكر است كه علاوه بر عناصر اشاره شده، عناصر مختلف ديگري ، هم در خاك و هم در بدن موجود مي باشد، ولي در اينجا به ذكر مهمترين آنها مي پردازيم:

پتاسيم (K ) :

فراوانترين عنصر موجود در سلول مي باشد. ميزان آن در بدن حدود 250 ميلي گرم مي باشد. نقش مهمي در واكنشهاي انرژي زا ، سنتز پروتئين و نيز نگهداري تعادل اسيد و باز در بدن ايفا مي كند.

اگر چه وجود پتاسيم در رژيم غذايي ضروري است، اما اطلاع كمي در مورد احتياج به مقدار حداقل آن در دست است و بررسي هاي علمي نشان مي دهد كه غذاهاي گياهي غني از اين عنصر مي باشند.

سديم (Na) :

فراوانترين عنصر موجود در مايعات خارج سلولي مي باشد . به عنوان يك الكتروليت(يون مثبت) در مايعات خارج سلولي به نگهداري فشار اسمزي خارج از غشاي سلول كمك كرده و اثري مشابه پتاسيم در داخل سلول براي نگهداري طبيعي موازنة آب دارد. روزانه به آن حدود 3 تا 7 گرم برآورد شده است.

آهن (Fe) :

فراوانترين فلز بدن است و چيزي در حدود 004/0 درصد وزن بدن را تشكيل مي دهد. به طور كلي مقدار آن از 3 تا 5 گرم متفاوت است و بستگي به سن، جنس، اندازه، سلامتي و ميزان ذخيرة آن در بدن دارد. در واقع همان مادة رنگي خون مي باشد كه به حمل اكسيژن لازم براي تنفس و گاز كربنيك حاصل از سلول ها به ريه ها كمك مي كند. روازنه 10 تا 30 ميلي گرم آهن از راه غذا به بدن مي رسد.

ازت (N) :

از فراوانترين عناصر بدن بوده و نقش اساسي در ساختمان پروتئين ها ( رشد و ترميم و منبع انرژي ) دارد.

فسفر (P) :

22 درصد خاكستر مواد معدني در افراد بالغ يا يك درصد كل بدن را تشكيل مي دهد و به طور كلي از عناصر معدني است كه در بدن فراوان يافت مي شود . اين مقدار در مردان حدود 670 گرم و در زنان 630 گرم است .نياز روزانه به آن حداقل 800 ميلي گرم برآورد شده است . نقش مهم و اساسي در بسياري از فعل و انفعالات بدن دارد و در تمامي واكنش هايي كه مربوط به گرفتن يا آزاد كردن انرژي است، شركت دارد.

كلسيم (Ca) :

از عناصر معدني است كه بين 5/1 تا 2 درصد وزن بدن اشخاص بالغ را تشكيل مي دهد و اين درصد حدود 850 الي 1400 گرم است. از اين مقدار، 99 درصد در ساختمان بافت هاي سخت استخوان و دندان به كار رفته است .

منيزيم (Mg) :

هنگام تولد 5/0 گرم و در هنگام بلوغ به ميزان 21 تا 28 گرم در بدن موجود است. 50 تا 60 درصد آن درصد آن در استخوان متمركز است و نقش آن در سلول هاي عصبي به عنوان تسهيل كنندة هدايت تحريكات عصبي شناخته شده و سبب انقباض طبيعي ماهيچه اي نيز مي شود.

گوگود (S) :

25/0 درصد وزن بدن را تشكيل داده و در هر سلول بدن وجود دارد . بالاترين غلظت آن در مو ، پوست و ناخن يافت مي شود. تركيبات آن به عنوان مواد ضد سم عمل مي كنند و با مواد سمي تركيب و آنها را تبديل به تركيباتي بي زيان كرده و دفع مي شوند.

يد (I) :

حدود 15 تا 23 ميلي گرم و يا حدود 00004/0 درصد وزن بدن را تشكيل داده است . در تمام سلول ها وجود دارد ولي 70 تا 80 درصد آن در غدة تيروئيد است. اين ماده به صورت قسمتي از هورمون تيروكسين است كه توسط غدة تيروئيد سنتز و نقش مهمي در تنظيم رشد و نمو ميزان متابوليسم بدن دارد .

منگنز (Mn) :

براي نمو طبيعي اسكلت و بافت هاي ارتباطي ضروري است. از 10 ميلي گرم ذخيره آن در بدن، بيشتر در لوزالمعده، استخوان، كبد و كليه هاست .

مس (Cu) :

به عنوان قسمت اساسي بسياري از آنزيم ها شناخته شده است . نقش مهمي در ممانعت از كم خوني دارد . ميزان توصيه شده حدود 30/0 ميلي گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن است . اطفال به طور استثنايي نياز بالاتري در حدود 05/0 تا 1/0 ميلي گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن دارند كه در ميزان زياد مس در شير منعكس شده است .

نيكل (Ni) :

در دانه هاي غلات يافت شده و نقش آن در رشد طبيعي و توليد مثل و نيز برقراري ساختمان وعمل سلولي مي باشد.

2 ـ آب

مهمترين ماده موجود در خاك مي باشد ك وظيفة نقل و انتقال عناصر اساسي به سلول هاي گياه را دارد . 60 درصد كل وزن بدن و 70 درصد تودة بدون چربي را آب تشكيل داده و به عنوان مادة حياتي موجودات زنده ناميده مي شود. بيشترين تركيب ادارا و پلاسماي خون، آب مي باشد.

3 ـ گازها

دي اكسيد كربن و اكسيژن به ميزان مختلف در خاك يافت مي شوند . اين دو گاز به نسبت هاي معيني در داخل خون و سلول موجود بوده و نقش مهم آنها در تنفس است كه همان تبادل اكسيژن و دي اكسيد كربن بين اتمسفر و سلول هاي بدن مي باشد.

آري، اين مطلبي است كه قرآن كريم چهارده قرن پيش بيان مي دارد و دقيقاً مطابق كشفيات علم جديد در زمينة جنين شناسي است ؛ زيرا علم جديد، بنيان ساختماني وجود انسان را از خاك مي داند . اگر در آفرينش موجودات كمي دقت و تأمل كنيم، در مي يابيم كه تمام چيزهايي كه به جسم آدمي حيات مي بخشند از قبيل ميوه ها ، سبزي ها ، غلات و خلاصه آنچه موتور بدن را به كار مي اندازد، همه از خاك منشأ مي گيرند. نطفة انسان نيز خود مولد غذاهاي گوناگوني بوده كه از خاك مايه مي گيرند؛ كه در بخش بعدي راجع به آن صحبت خواهيم كرد.

از كتاب شگفتيهاي پزشكي در قرآن كريم نوشته حسن كريمي يزدي

[1] غافر : 67

[2] هر ميكروگرم، يك هزارم ميلي گرم و هر ميلي گرم، يك هزارم گرم مي باشد.