كاشي كاري هنري ديرپا و ماندگار

كاشي كاري هنري است ماندگار كه از ديرباز بر مساجد و اماكن قديمي كشورمان و نيز اماكن مذهبي جهان نقش بسته است . بكارگيري انواع مختلف كاشي در تزئينات بناهاي مذهبي و مساجد بيانگر نوعي تقدس است كه در روح كلي هنرهاي اسلامي - ايراني متجلي است .

اوج هنر كاشي سنتي كه قديمي ترين سبك آن در مسجد كبود تبريز به كار رفته در زمان صفويه بوده است . كه امروز در شهرهايي چون مشهد ، شيراز و تهران نيز آثاري از اين هنر به چشم مي خورد . هم اكنون عمده هنرمندان اين رشته در اصفهان قرار دارند . كاشي كاري در رنگ هاي مختلف تهيه و اغلب در كتيبه ها ، مغازه ها ، گنبدها و سردر مساجد و حسينيه ها بكار مي رود .

ساخت كاشي كه با استفاده از خاك رس انجام مي شود از جمله اموري است كه مراحل مختلف آن بايد با ظرافت و تخصص خاص همراه باشد . اين مراحل نمونه برداري از خاك ، آزمايش و سپس تهيه خمير و قالب گيري را شامل مي شود . كاشي پس از خارج سازي از قالب به صورت خام پخت مي شود و سپس كار لعاب دهي آن در رنگ هاي مورد نظر انجام مي گيرد . به دنبال لعاب دادن ، پخت مجدد صورت مي گيرد ، كه با اين كار كاشي با يك رنگ ساده به دست مي آسد . اين كهشي ، به الوان يا كاشي معرق معروف است .

با وجود آن كه هر رنگ يك نقطه ذوب دارد اما رنگ هاي كاشي بايد به نحوي تنظيم شود كه نقطه ذوب همه آنها يكسان شود و اين كاري ظريف و تخصصي است .

كاشي انواع مختلف دارد و هر نوع آن داراي كاربردي ويژه است كاشي مخصوص كتيبه يك نوع آنست كه در بدنه ساختمان ها و ايوان و گلدسته هاي مساجد استفاده مي شود . كاشي مخصوص تزئينات جلو محراب و انواع شبكه هاو استفاده در نورگيري از ديگر انواع مختلف كاشي سنتي است .

چند تن از هنرمندان كاشي ساز اصفهاني در گفتگو با خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي كاشي كاري هاي موجود از زمان قاجاريه را در ساختمان هاي قديمي تهران و باختران از كارهاي هنري زبده كاشي كاري مي دانند . در كاشي هفت رنگ اصلي به كار مي رود كه از تركيب اين رنگ ها مي توان 20 رنگ مورد نياز در كاشي كاري را به دست آورد .

كاشي كاري اصفهاني از معدن لاجورد در كاشان براي مواد مورد نياز كاشي در گذشته ياد مي كنند و از مفقود شدن آن سخن مي گويند كه شايد خانه سازي بر روي اين معدن سبب اين فقدان بوده است . اين هنرمندان واردات لاجور د از خارج را در رژيم گذشته سبب دور ماندن از دستيابي به خودكفايي در تهيه رنگ عنوان مي كنند .

هنرمندان اصفهاني اصيل ترين سبك كاشي كاري را طرح سلجوقي مي دانند و پس از آن طرح هاي عباسي ، اسليمي ، قاجاري و گل و بوته را از لحاظ اصالت در مرحله بعدي قرار مي دهند .

كاشي سازي و كاشي كاري در كشورهاي تركيه ، ايتاليا ، مراكش ، و يونان نيز رايج است كه سبكي متفاوت از سبك ايراني دارد و ايران در اين هنر بخصوص در كار معرق اصالت خود را حفظ كرده است .

يك هنرمند معرق كار نياز به كاشي الوان ، نقشه صحيح ، ابزار كار و خطاط دارد . به همين دليل است كه هيچ كارگاه كاشي سازي را نمي توان ديد كه در آن نقاش و خطاط وجود نداشته باشد و به همين سبب كارگاه كاشي سازي با مشاركت دو يا چند تن از هنرمندان اين هنرها ايجاد مي شود .

اين هنر در اصفهان با توجه به كاشي كاري مسجد عمر عبدالعزيز در مسجد جامع اين شهر قدمتي بسيار دارد .

از كاشي كاران قديمي اصفهان از استاداني چون زنده ياد ابراهيم و محمود معصوم زاده ، آقاجان ايليا ، ابوالقاسم و عبدالله ايليا ، حسين موسوي زاده ، سيد جواد ملكوتي و يدالله مختاريان مي توان نام برد . همچنين از نقاشان زبده كاري كه آثارشان در مسجد ، ركن الملك هم اكنون موجود است بايد از مرحوم ميرزا عبدالجواد رجالي ياد كرد . از بهترين نقاشان فعلي اين حرفه هنري اساتيدي چون عباس كرباسيون ، احمد ارژنگ ، سيد جعفر دستيان ، و از خطاطان به حبيب الله فضائلي و نصرالله معين مي توان اشاره داشت هم اكنون 6 كارگاه اصلي همراه با 3 كارگاه فرعي در اصفهان اين هنر را ارائه مي دهند .

در مورد آثار موجود كاشي كاري در ارج از ايران بايد گفت كار هنرمندان اصفهاني هم اكنون در اماكن متبركه خارج از ايران يا شيخ نشين هاي حاشيه خليج فارس و نمايشگاه مونترال كانادا ديده مي شود . ضمن آن كه كاشي كاران اين شهر هم اكنون در مسجد هامبورگ مشغول نصب كاشي هاي ساخت اصفهان در اين شهراند .