لطفا منتظر باشید ...
العدة في اصول الفقه
العدة فى اصول الفقه شيخ طوسى (385 - 460ه . ق)
تحقيق: محمدرضا انصارى
قمى، بىنا، قم، چاپ اول، 1417، 2 جلد.كتاب عده در 12 باب سامان يافته و هر باب شامل چند
فصل است. مصنف در باب اول، در خلال شش فصل از
ماهيت علم اصول و از امور ديگر كه خارج از موضوع
اصول است ليكن با اين علم ارتباط نزديك دارد بحث مىكند،
مانند مفهوم علم، علم ضرورى، ظن، شك، دلالت، عقل،
اماره، حسن و قبح، حقيقت، استعاره، مجاز، لفظ مشترك،
كنايه و ...در باب دوم به بحث درباره خبر و تعريف آن و اقسام خبر
مىپردازد. سپس بحث مبسوطى درباره خبر واحد مطرح
مىكند و به مخالفت با استادش سيد مرتضى مىپردازد و
عمل به خبر واحد را واجب مىشمرد.گسترده ترين باب عده، باب پنجم است كه در ضمن 22
فصل از عموم و خصوص بحث مىكند . در اين باب قدرت
علمى و تسلط او بر اصول و وقوف او بر اسلوب اصوليان،
آشكار مىگردد. شيخ در آغاز هر فصل ، آراء تمام اصوليان از
شيعه و سنى را با رعايت امانت نقل مىكند، سپس به
مناقشه در ادله آنان مىپردازد و پس از رد نظر مخالفان نظر
خود را مطرح مىكند.مصنف در خلال مباحث كتاب، متعرض آراء مجموعهاى از
فقيهان اهل سنت نيز مىشود مانند:ابو حنيفه، شافعى، داود بن على ظاهرى، مالك بن انس،
ابوالحسن كرخى، محمد بن حسن شيبانى و ...چنانكه متعرض آراء جمعى از بزرگان اصولى اهل سنت هم
مىشود مانند : ابوعبدالله بصرى، قاضى عبدالجبار، ابوعلى
جبائى و فرزندش ابوهاشم، ابوالقاسم بلخى، ابوالعباس بن
شريح و ...شيخ از ميان علماى شيعه نظر شيخ مفيد و سيد مرتضى را
تقريبا در تمام ابواب كتاب مطرح مىكند و بيشتر به آراء
سيد مرتضى نظر دارد و به نقل عبارتهاى فراوانى از سيد
مرتضى بدون ذكر ماخذ مىپردازد و تنها به ذكر نام او اكتفا
مىكند. حتى در مواردى بيش از حد متعارف به نقل
عبارتهاى سيد مىپردازد چنانكه باب قياس از صفحه 649
تا صحفه 719 عبارت «الذريعه الى اصول الشريعة» را نقل
مىكند و در پايان مىنگارد:«وقد اثبتت فى هذه المسالة اكثر الفاظ المسالة التى ذكرها
سيدنا المرتضى رحمه الله فى ابطال القياس لانها سديدة فى
هذا الباب».شيخ عبارتهاى فراوانى از ذريعه سيد مرتضى نقل مىكند
ليكن در هيچ موردى اشاره به نام كتاب ندارد و تنها به «قال
سيدنا المرتضى» اكتفا مىكند. حتى در مقدمه تصريح
مىكند كه سيد مرتضى كتابى در علم اصول تاليف نكرده
است و تنها مباحث متفرقهاى را در اماليش مطرح ساخته
است.ظاهرا علت اين امر آن است كه شيخ اين عبارت را شفاها در
مجلس درس سيد يادداشت كرده است و هنوز كتاب ذريعه
به صورت كتاب تدوين شدهاى در نيامده ، بود. از اينجا
مىتوان دريافت كه فهرستشيخ قبل از سال 430ه ق يعنى
سال تكميل ذريعه تاليف شده است.جناب محمدرضا انصارى كتاب عده را تصحيح كرده و در
مقدمه، شرح حال مبسوطى از شيخ آورده است: كتاب عده
با ويژگيهاى زير به چاپ رسيده است:1. ذكراختلاف نسخهها در پانوشت.2 . ذكر ماخذ آيات، روايات و اقوال در پاورقى.3 . شيخ در آغاز هر فصل آراء بسيارى از اصوليين معاصر و
متقدم را ذكر مىكند محقق تلاش كرده است اقوال و آراء
اصوليين ديگر را كه متقدم يا معاصر يا متاخر از شيخ
بودهاند و شيخ يادآور آنها نشده، ذكر كند.4 . تعيين محل نزاع در مباحثى كه شيخ، محل نزاع را
روشن ساخته است.5 . استفاده از «حاشية عدة الاصول» تاليف خليل بن غازى
قزوينى در توضيح و رفع ابهام از عبارات دشوار.6 . معرفى اشخاص كه شيخ از آنان نام برده است.7 . توضيح بعضى الفاظ نامانوس.8 . شمارهگذارى فصلها.9 . استفاده از رسم الخط جديد عربى.10 - تهيه فهرستهاى متعدد:آيات، احاديث، آثار و اقوال، اعلام، فرق و طوائف و مذاهب،
كتب، اشعار، اماكن و بقاع، مصادر تحقيق، محتواى كتاب.
