شرح حال دو تن از بانيان و اهدا كنندگان اوليه كتابخانه مسجد اعظم - شرح حال دو تن از بانیان و اهدا کنندگان اولیه کتابخانه مسجد اعظم نسخه متنی

شرح حال دو تن از بانيان و اهدا كنندگان اوليه كتابخانه مسجد اعظم

كتابخانه مسجد اعظم يكي از آثار ارزشمند و با بركت آيت‏الله‏العظمي بروجردي مي‏باشد. اين كتابخانه مهم در كنار مسجد اعظم بنا شده است.

كتاب‏هاي اوليه آن توسط آيت‏الله‏العظمي بروجردي اهدا شد. پس از ايشان سنت حسنه اهداي كتاب ادامه داشته و دارد. از جمله اهدا كنندگان فرهنگ دوست و شيفته، مي‏توان به آيت‏الله فريد اراكي، آيت‏الله حاج آقامحمد مقدس اصفهاني اشاره كرد. در اين جا به اجمال به شرح حال و خدمات اين دو بزرگوار مي‏پردازيم.

شرح حال آيت‏الله حاج سيدحسن فريد اراكي1 رحمه‏الله جد اعلاي آيت‏اللّه‏ فريد «مرحوم ميرعلي محمدبن فخرالدين بن هادي بن تاج‏الدين بن محمدبن حيدربن محمد المكي بن غياث الدين بن معصوم بن تاج‏الدين بن رضي‏الدين بن علي بن رضاء(ضياء) الدين بن محمدبن رضي‏الدين بن محمد بن فخرالدين بن محمدبن زيدبن الداعي بن زيدبن علي بن حسين بن‏حسن الافطس بن علي اصغر بن عمر الاشرف بن الامام الهمام زين العابدين علي بن الحسين الشهيدبن علي بن ابي طالب - صلوات اللّه‏ و سلامه عليهم - مي‏باشد.2 از مرحوم ميرعلي محمد، دو پسر به نام سيدمحمد و سيداحمد (و بنا بر آنچه در يكي از شجره نامه‏هاي اين خاندان ديده شده چهار پسر، سومي و چهارمي به نام سيديحيي و سيدهادي) به جامانده است.

مرحوم سيدمحمد و سيداحمد از علما و روحانيون بزرگ شهر اراك و به تقوا و زهد و بزرگواري معروف بوده‏اند.

از مرحوم سيدمحمد پنج پسر و از مرحوم سيداحمد ده پسر به جا ماند:

1. ميرزا ابوالقاسم؛ 2. آقا سيد شفيع؛ 3. آقا سيد اصغر؛ 4. آقا سيد جليل؛ 5.آقا سيد علي؛ 6. ميرزا معصوم؛ 7. ميرزا محمدحسين؛ 8. آقا سيدجواد؛ 9.آقا سيد مرتضي؛ 10. آقا سيد علي اكبر.

از مرحوم سيد شفيع سه پسر به جا مانده است: 1. آيت‏اللّه‏ حاج آقانورالدين (شخصيت معروف اراك)؛ 2. آقا سيد داود؛ 3. آقا سيد روح اللّه‏.

از مرحوم ميرزا ابوالقاسم چهار پسر به جاماند:

1. آيت الله حاج آقا محسن اراكي؛ 2. حاج آقا نعمت الله؛ 3. حاج آقا جمال؛ 4. آقا سيدضياء الدين.

مرحوم محدث قمي در باره آيت‏الله حاج آقا محسن چنين مي‏نويسد:

السيد الجليل و الفاضل النبيل عالم بالعلوم العقلية وله ايضا المام بالعلوم الشرعية مروج لعلماء المعقول وله آثار في ترويج العلم و العلماء منها مدرسة حسنة بناها في بلده و عين لها اوقافا وكان من السادات الاشراف الاجلاه في عصرنا و كان من تلامذة حجة‏الاسلام الحاج ملااسدالله البروجردي وله اولاد عدة فضلاء علماء لهم المساعي الخيرية.3 از مرحوم آيت‏الله حاج آقا محسن ده پسر به جاماند:

1. حاج سيداحمد؛ 2. حاج آقا مصطفي؛ 3. حاج ميرزا محمود؛ 4. حاج آقا بزرگ (آقاسيدابوالقاسم)؛ 5. حاج ميرزا شمس‏الدين؛ 6. حاج آقا ابراهيم؛ 7.حاج آقا اسمعيل؛ 8. حاج آقا مهدي؛ 9. آقا امين پورمحسن؛ 10. آقاي حسين خاكباز.

مؤلف كتاب نورمبين در باره حاج آقا مصطفي چنين مي‏نويسد:

در بين پسران مرحوم حاج آقامحسن حاج آقا مصطفي به فضل و دقت در حل مسايل معروف مي‏باشد. ولادت ايشان چنانچه خود مكرر مي‏گفت به سال 1293 در بلده اراك واقع شده است. تحصيلات ابتدايي خود را در اراك شروع كرد و براي تكميل آن، دو سفر به نجف اشرف مهاجرت نموده و از حوزه‏هاي درسي آخوند ملامحمد كاظم خراساني، شريعت اصفهاني بهره‏اي بسزا برداشته و حتي در حوزه درس آخوند خراساني مقرِّر دروس آن مرحوم بوده است. افاضل طلاب آن جامعه بزرگ علمي، ايشان را در رديف افاضل به شمار مي‏آوردند. ايشان در معقول شاگرد شيخ احمد شيرازي بوده است.4 از مرحوم حاج آقا مصطفي هفت پسر به جاماند:

1. آيت‏الله حاج‏آقا حسن فريد؛ 2. آقاجعفر محسني؛ 3. آقايحيي محسني؛ 4.آقا رضي محسني؛ 5. آقاتقي محسني؛ 6. آقاي دكتر ابوالفضل محسني؛ 7. آقا رضا محسني.

آية‏اللّه‏ حاج آقا حسن فريد در سال 1319 ق متولد شده و تحصيلات ابتدايي خود را در اراك تمام كرده و سپس براي استفاده از حوزه درس مرحوم آية‏اللّه‏العظمي آقاي حاج شيخ عبدالكريم يزدي حائري به قم آمدند و از محضر اين استاد بزرگ حداكثر بهره‏برداري را نموده و در سال 1350 به اراك برگشتند و تقريبا سي سال در اراك بودند وبه بحث‏هاي علمي اشتغال داشتند تا اين كه در سال 1380 ق دو باره به حوزه علميه قم مراجعت كرده و حوزه درسي تشكيل دادند و تا آخر عمرشان در اين حوزه مقدسه به بحث‏هاي علمي (فقه، اصول، تفسير، اخلاق) اشتغال داشتند.

كساني كه با حوزه درس و مجالس ايشان آشنايي داشته‏اند به خوبي مي‏دانند كه در سال‏هاي اخير يكي از پر استفاده‏ترين حوزه‏هاي تدريس قم، حوزه درس ايشان بود.

آن مرحوم به بحث‏هاي علمي عشق مي‏ورزيد و كم‏تر ديده مي‏شد كه در مجلسي باشند و به بحث علمي مشغول نباشند. هم‏چنين به تشويق اهل علم و محصلين علوم ديني بويژه كساني كه تشخيص مي‏داد استعداد ترقي علمي دارند، علاقه‏مند بودند. به همين جهت در مواقع مناسب آنان را به جديت در تحصيل سفارش مي‏كردند.

آن مرحوم علاوه بر فقه و اصول، درس تفسير و اخلاق هم داشتند و بسياري از فضلا از اين جلسات هم مستفيض مي‏شدند.

ايشان مكرر اين شعر را خطاب به آقايان اهل علم مي‏خوانند:

چون به فكر سوختن افتاده‏اي مردانه باش من نمي‏گويم سمندر باش يا پروانه باش و راستي مي‏توان گفت خود ايشان مردانه در اين راه قدم گذارده و از ماديات و محبت به دنيا چشم پوشيده بودند.

آن مرحوم علاقه و محبت زيادي به اهل بيت عصمت و طهارت عليهم‏السلام داشت.

از ايشان نوشته‏هايي به صورت يادداشت باقي مانده كه قسمتي از آن‏ها به نام تفسير سوره حمد چاپ شده است.

آن مرحوم كتابخانه مجهزي داشت كه طبق وصيت ايشان كتاب‏هاي چاپي (حدود دو هزار جلد بود) به كتابخانه مسجد اعظم قم داده شد و كتاب‏هاي خطي آن به كتابخانه آستان قدس رضوي داده شد.

از مرحوم آيت‏اللّه‏ فريد دو فرزند، دكتر حسين فريد محسني و صبيه ايشان به جا مانده است. آيت‏اللّه‏ فريد در ربيع الثاني سال 1391 قمري در 72 سالگي در تهران از دنيا رفتند. به محض اين كه خبر فوت ايشان به قم رسيد، حوزه علميه قم به احترام آن شخصيت بزرگ تعطيل و مجالس مهمي به نام ايشان برپا شد.

آن مرحوم در قبرستان وادي‏السلام نجف اشرف، در مقبره پدرشان به خاك سپرده شدند -رحمة‏الله عليه-

1. اين شرح، در آغاز تفسير سوره حمد ايشان چاپ شده است.

2. اين شجره نامه در صفحه اول كتاب دُرَر مرحوم آية‏اللّه‏ العظمي حاج شيخ عبدالكريم يزدي حائري مؤسس حوزه علميه قم و كتاب نورمبين چاپ شده است.

3. فوائد الرضوية، ص 375.

4. نورمبين، ص 11. اين كتاب سفرنامه آية‏اللّه‏ حاج آقا نورالدين اراكي است كه در اراك چاپ شده و بسيار خواندني است.