بنابراين ستاره شناسي اماتوري را مي توان قديميترين سرگرمي علمي دانست . عشق ادمي به اسمان بي حد و مرز است ، رصد اسمان علاوه بر انکه کاري علمي محسوب ميشود ميتواند بعنوان سرگرمي نيز انجام شود . اين ده نکته کمک مي کنند که بازدهي رصدهاي خود را به حداکثربرسانيد .
نکته اول
پيدا کردن مکان مناسب براي رصد حتي اگر در ناحيه ي شهري زندگي مي کنيد سعي کنيد محلي را پيدا کنيد که ميدان ديد بازتري در اختيار شما قرار مي دهد ، جايي دور از ساختمانهاي بلند البته مشکل الودگي نوري هم وجود دارد ، متاسفانه در بسياري شهرهاي بزرگ پيدا کردن حتي يک صورت فلکي ساده مانند دب اکبر ( Big Dipper ) سخت تر و سخت تر ميشود ، بنابراين ساکنان شهرها با سفر به نقاط تاريکتر ميتوانند وضعيت رصدي خود را بهبود ببخشند . اگر در نقطه اي روستايي يا حومه شهر زندگي ميکنيد باز هم استفاده از ساختمانهاي اطراف براي سد کردن نور چراغها ميتواند مفيد باشد . اگر مايليد بدانيد چگونه ميتوانيد وضعيت رصدي خود را بهبود ببخشيد ميتوانيد به انجمن بين المللي اسمان تاريک ( International Dark Sky Association = IDA ) بپيونديد .
نکته دوم
لباس گرم بپوشيد از گزارش هواشناسي براي پيدا کردن دماي هوا در طول شب استفاده کنيد ، سپس بيش از انچه فکر مي کنيد لازم است لباس گرم همراه برداريد . حتي در طول تابستان شبها ممکن است به طرزي عجيب سرد باشند ، پس حداقل يک پلوور يا ژاکت همراه خود داشته باشيد ، در زمستان حتما از کلاه پشمي استفاده کنيد . شايد باور نکنيد اما شايد يکي از مهمترين مراحل رصد پوشيدن لباس گرم باشد .
نکته سوم
زود به محل رصد برويد در حد امکان سعي کنيد پيش از تاريک شدن هوا در محل رصد باشيد . تقريبا هر شب صافي انسان را جلب ميکند که به بيرون برود و رصد را شروع کند ، اما بعضي شبها جالبتر هستند مثلا يک بارش شهابي ، مقارنه اي زيبا بين ماه و ستاره اي درخشان يا يک سياره و يا يک ماه گرفتگي قبل از رصد فهرستي از اجرامي که ميخواهيد رصد کنيد تهيه کنيد يک برنامه نمايش اسمان مانند Starry Night ميتواند بسيار با ارزش باشد . اين نرم افزارها هر تعداد جرم اسماني را که ميخواهيد رصد کنيد براي هر ساعتي از شب نمايش ميدهند ، علاوه بر اين ميتوانيد نقشه هاي اسمان را توليد کرده و پرينت بگيريد .
نکته چهارم
وسايل لازم را براي راحتي کار برداريد هنگامي که براي رصد ميرويد ( براي هر مدت زماني ) بدترين چيز اين است که بايستيد و مکررا گردنتان را به بالا دراز کنيد . صبح روز بعد ، گردن درد و بدني کوفته در انتظارتان است . استفاده از يک صندلي راحتي قابل تنظيم بسيار مفيد است و ميتواندلحظاتي لذتبخش بوجود اورد . حداقل يک صنلي تاشوي کوچک بهمراه داشته باشيد ، اگر تصميم داريد وسايل را جمع و جور کنيد ( مانند دوربين دوچشمي ، تلسکوپ ، نقشه هاي اسمان ) يک ميز کوچک تاشو را هم در نظر بگيريد . اگر هوا گرم است ممکن است با پشه ها روبرو شويد ، پس به حشره کش نياز خواهيد داشت ، در اخر شايد نياز داشته باشيد که در حين رصد به موسيقي گوش کنيد . باز هم تاکيد مي کنم که اين کارها گرچه بي اهميت بنظر مي رسند اما واقعا مهمند .
نکته پنجم
ساده شروع کنيد : فقط با چشم در واقع ميتوان گفت که امکان ندارد يک رصد گر حقيقي نتواند با صورتهاي فلکي اشنا شود و خوش بحال کسي که اشنايي اوبا اسمان از طريق چشم باشد و نه از طريق تلسکوپ ، تعداد کمي از کساني که در ابتدا از ابزار رصدي استفاده کرده اند ، در نهايت ستارگان را شناخته اند . نکته : اگر شما ستاره شناسي را بتازگي اغاز کرده ايد بهترين کار اين است که در ابتدا کمي وقت صرف مشاهده ستاره ها با چشمان خودتان بکنيد تا کمي با ستاره هاي درخشان و صورتهاي فلکي اشنا شويد . بهترين راه براي انجام اين کار خريدن يک راهنما يا نقشه اسمان خوب است ، همچنانکه براي گشت و گذار در يک شهر از کتاب راهنما استفاده ميکنيد ، يک کتاب خوب رصد يا نقشه ساده ميتواند به شما کمک بسياري کند . هنگامي که از يک نقشه اسمان استفاده ميکنيد حتما با يک چراغ قوه که ----- قرمز دارد اين کار را انجام دهيد . اينطوري تطبيق چشمتان با تاريکي از بين نمي رود ( نور سفيد سبب کوچک شدن مردمک چشم ميشود ) . از سلفون يا پلاستيک قرمز در جلوي شيشه چراغ قوه استفاده کنيد . پيشنهاد ميکنم که مشترک مجله نجوم شويد تا بتوانيد از وقايع نجومي اگاه بمانيد . بدون هيچ ابزار اپتيکي ميتوانيد اجرام بسياري را رصد کنيد مانند ماه ، پنج سياره ، بارشهاي شهابي و حتي گذر ماهواره هاي ساخت بشر .
نکته ششم
استفاده از دوربين دوچشمي خيلي ناراحت ميشوم وقتي دوستي به من ميگويد : من به تازگي به نجوم علاقمند شده ام و قصد دارم يک تلسکوپ تهيه کنم . اغلب جواب من اين است که : ابتدا مدت زمان مختصر و مفيدي را صرف مشاهده ستاره ها کنيد سپس به سراغ خريدن يک دوربين دوچشمي برويد . بعضي ها ممکن است فکر کنند که دوربينهاي دوچشمي در مقابل تلسکوپ بي ارزشند اما حقيقت اين است که از جنبه هاي معين رصد اسمان انها بهترين ابزار براي استفاده اند . يک دوربين دوچشمي با درشتنمايي 7 هم وزن کمي دارد و هم قابل حمل است ، يک دوربين دوچشمي با کيفيت بهتر از يک تلسکوپ بي کيفيت است . دوربينهاي دوچشمي در اندازه هاي مختلفي وجود دارند ولي بسياري ترجيح ميدهند از 7x 50 استفاده کنند . عدد 7 به بزرگنمايي اشاره دارد و 50 به قطر عدسي دوربين برحسب ميلي متر . اين دوربينهاي دوچشمي 7x هنگامي که با پايه استفاده شوند ميتوانند حفره هاي ماه ، هلال زهره و قمرهاي مشتري را به نمايش بگذارند . هنگام ظهور يک دنباله دار جديد هيچ وسيله اي نميتواند بهتر از يک دوربين دوچشمي نمايي کلي از سر و دم ارائه کند . فقط با گشت و گذار در طول راه شيري هزاران ستاره اي را مشاهده خواهيد کرد که با چشم غير مسلح نميتوانستيد ببينيد .
نکته هفتم
پيش بسوي تلسکوپ سرانجام روزي ميرسد که شما اقدام به خريدن تلسکوپ ميکنيد ، اما چه نوع تلسکوپي انتخاب ميکنيد ؟ بهتر است سه نوع تلسکوپ را در نظر بگيريد . يک تلسکوپ شکستي ( refracting telescope ) يک عدسي شيئي محدب در يک سر و يک چشمي در سر ديگر دارد . تلسکوپ بازتابي ( reflecting telescope ) از يک اينه مقعر به جاي عدسي شيئي استفاده ميکند . اين اينه ( اوليه = Primry ) نور را از درون لوله ميفرستد به جايي که يک اينه تخت کوچک قرار دارد ( ثانويه = Secondary ) و اين اينه نور را قطع کرده و به چشمي در طرف ديگر لوله ميفرستد . يک تلسکوپ کاتاديوپتريک ( catadioptric telescope ) نوع خاصي از تلسکوپ بازتابي است که داراي يک عدسي تصحيح کننده است . بيشتر کاتاديوپتريک ها در طرح اشميت کاسگرين ( Schmidt-Cassegrain ) مي باشند . نور از سطح اينه اوليه بازتاب شده و سپس از اينه ثانويه خميده منعکس گشته و از درون يک سوراخ در اينه اصلي گذشته و به چشمي مي رسد . متاسفانه مجال براي توضيح همه ي جزييات نيست . اگر تازه کار هستيد يک شکستي 2.4 تا 3 اينچ يا بازتابي 4 تا 6 اينچ را در نظر داشته باشيد ، مطمئن شويد که تلسکوپ ميتواند سريع مستقر شود و همچنين مقر محکم و ثابتي دارد ، يک تلسکوپ خوب واقعا بي استفاده است اگر روي يک پايه سست و لرزان مستقر شده باشد . به دام چيزي که اماتورها به ان تلسکوپ به درد نخور ( trash telescope ) ميگويند نيفتيد ، بهتر است پولي را که بابت چنين تلسکوپي ميپردازيد به خريد دو چشمي اختصاص دهيد . عموما يک تلسکوپ به درد نخور داراي يک لوله بلند با مقري ضعيف است . سازنده ها براي اين تلسکوپها اينگونه تبليغ ميکنند : مناظر ديدني از ماه و حلقه هاي زحل در بزرگنمايي 500 و بيشتر . متاسفانه بيشتر اماتورهاي نازه کار شيفته بزرگنماييند ، هر تلسکوپي ميتواند بزرگنمايي بالا ارائه دهد اما با بالا بردن بزرگنمايي اثرات جو متلاطم نيز بيشتر شده و مخصوصا در يک تلسکوپ کوچک سبب بوجود امدن تصويري تاريک و محو و تار ميشود . يک قانون کلي : حداکثر بزرگنمايي براي هر تلسکوپ 50 برابر به ازاي هر اينچ از دهانه تلسکوپ ميباشد . ممکن است تهجب کنيد که بهترين نماها در بزرگنماييهاي کم بدست ميايند .
نکته هشتم
به يک انجمن نجومي ملحق شويد اگر يک تلسکوپ داريد و عضو يک انجمن نجوم نيستيد حتما به اين کار اقدام کنيد . نه فقط براي يافتن دوستاني جديد بلکه در صورت نياز گرفتن راهنمايي از انان . بزرگترين انجمن نجومي Astronomical League ميباشد ، هم اکنون هزاران نفر عضو AL ميباشند . همچنين با صرف هزينه اي اندک ميتوانيد عضو انجمن نجوم ايران ( Astronomical Society of Iran ) شده و از مزاياي ان استفاده کنيد .
نکته نهم
استراحت کنيد اگر يک رصد براي تمام شب داريد اين مورد واقعا مفيد است ، اما چيزي نخوريد که چرب باشد ، زيرا ممکن است از طريق انگشتان به چشمي يا ديگر ابزارهاي نوري منتقل شود . به اقتضاي شرايط از نوشيدني گرم يا سرد استفاده کنيد .
نکته دهم
براي اتفاقات غير منتظره اماده باشيد در نهايت نوبت رصد اسمان ميرسد اما توجه کنيد که اگر ميخواهيد سفري به بيرون شهر زير اسماني تاريک داشته باشيد حتما تلفن همراه داشته باشيد . در ضمن مطمئن شويد که ديگران ميدانند شما به کجا ميرويد از کدام جاده ها استفاده ميکنيد و چه زماني برميگرديد . شب رصدي خوبي داشته باشيد .
لطفا منتظر باشید ...
