آذربايجان شرقي با وسعت 4/16254 كيلومتر مربع در گوشة شمال غربي فلات ايران قرار دارد. رود ارس حدود شمالي آن را با جمهوري هاي آذربايجان ، ارمنستان و ايالت خودمختار نخجوان مشخص مي كند. رود قطـور و آب هـاي درياچة ارومـيه حدود غـربي با استان آذربايجان غربي است.در جنوب كشيدگي رشته كوهها، دره ها، جلگه ها و دشتها موجب پيوستگي توپوگرافيك استان با آذربايجان غربي و زنجان شده است و در شرق نيز دره و رودخانة دره رود ، كوههاي سبلان، چهل مند و گردنة صائين اين خطه را از استان اردبيل جدا مي كند. مدارهاي ´5 ، º45 و ´22 ، º36 منتهي اليه غربي و شرقي مختصات جغرافيايي اين استان را مشخص مي كند.منطقة آذربايجان به علت موقعيت خاص جغرافيايي ، يكي از مناطق حساس و مهم كشور است. همين اهميت، حساسيت و گستردگي باعث شده است تا اين منطقه با وجود خصوصيات مشترك جغرافيايي ، فرهنگي و تاريخي به سه استان آذربايجان شرقي ، غربي و اردبيل تقسيم شود. در حال حاضر استان آذربايجان شرقي داراي 12 شهرستان ، 31 شهر و 30 بخش ، 133 دهستان و 3149 آبادي است.
جغرافياي تاريخي استان
آذربايجان در فارس ميانه آتور پاتكان ، در آثار كهن فارسي آذربادگان يا آذربايگان ، در فارسي كنوني آذربايجان، در يوناني بيزانس آذربيگانون، در ارمني اتراپاتاكان، در سرياني آذربايغان و در عربي آذربيجان ناميده شده است. تاريخ باستاني آذربايجان با تاريخ قوم ماد در آميخته است . قوم ماد پس از مهاجرت به ايران آرام آرام قسمت هاي غربي ايران از جمله آذربايجان را تصرف كرد.
شهرستان تبريز
تبريز يكي از قديمي ترين مناطق ايران است و مجموعة آثار تاريخي و نشانه هاي باستان شناختي كه از محل هاي مختلف آن به دست آمده دلالت بر ديرينگي و قدمت تاريخي اين شهر دارد. ساركن « ساركن پادشاه آشور 722-750 » در كتبية خود از شهري به نام اوشكايا كه شايد همان اسكوي امروزي است و نيز از دژ و قلعة محكمي به نام تارويي ياد مي كند كه به احتمال زياد تبريز است. گذشته از اين در يكي از كتبيه هاي سناخريت پادشاه آشور ( 705-681 ق . م ) از شهري به نام تربيس نام برده شده است كه پادشاه مزبور در آنجا معبدي به نام نركان ساخته بود . بعضي از مورخان تروياي معروف و تبريز را يكي مي پندارند. عده اي حتي اين شهر را همان سوز يا شوش قديم و عده اي ديگر آكراتا يا آماتاي ذكر شده در تورات فرض كرده اند . تعيين تاريخ دقيق پيدايش شهرنشيني در دشتي كه تبريز در آن قرار گرفته دشوار است. شرايط اين دشت حاصلخيز به واسطة وجود دو رود آجي چاي و مهران رود، اقليم معتدل، موقعيت ارتباطي بسيار مناسب، وجود منابع زيرزميني غني و موقعيت مناسب استراتژيكي آن ، زمينة مساعدي براي تكوين و توسعة زندگي شهري فراهم آورده است . در دورة حكومت رواديان تبريز پايتخت آذربايجان شد و به علت موقعيت ممتاز جغرافيايي و نظامي خود بيشتر از ساير شهرها مورد توجه قرار گرفت. در سال 340 هجري قمري از اتحاد سه گانة تبريز، اشنو ( اسند ، اسنق ) و دهخوارقان مملكت بني روديني به وجود آمد كه حكام آن قدرت و استقلال كامل داشتند و خلفاي بغداد از دخالت و نفوذ كمي در آن برخوردار بودند. از قرن دهم ميلادي يا قرن سوم هجري به بعد نام تبريز در رديف شهرهاي بزرگ آذربايجان آمده است كه در آنجا همزمان با پيشرفت صنعت و تجارت علم و تمدن نيز شكوفا شده است.اهالي تبريز در سال 616 هجري موفق شدند با دادن هداياي قيمتي و پول فراوان از هجوم مغولان به شهر و ويراني آن جلوگيري كنند.پس از حملة مغول به ايران براي اولين بار شهر تبريز به دستور آباقاخان (680-663 هجري قمري) پايتخت رسمي ايلخانان شد.در سال 658 هجري در دوران حاكميت آباقاخان در تبريز ، زندگي مدني و اقتصادي دوباره شكوفا شد . سلطان محمود غازان خان معروف ترين شاه مغول در 694 هجري تبريز را مقر حكومت قرار داد و آن را به منتهاي درجة عظمت و بزرگي و آباداني رساند. پس از ايلخان مغول ، تبريز در عصر جلايريان و تركمانان آق قويونلو و قره قويونلو پايتخت ايران شد و در اين زمان (870هجري) بود كه به دستور جهان شاه بن قره يوسف بن تركمان مسجد كبود (گؤي مسجد) بنا گرديد. در سال 906 هجري شاه اسماعيل صفوي (متخلص به ختايي) تبريز را پايتخت ايران كرد . در دوران صفوي شهر تبريز بارها ميدان جنگ ايران و عثماني شد . در آغاز حكومت قاجار بخصوص زمان فتحعلي شاه ، تبريز پايتخت دوم يا وليعهد نشين ايران شد و محل استقرار عباس ميرزا نايب السلطنه گرديد . در دورة استبداد صغير محمد علي شاه ، مردم تبريز به رهبري دو قهرمان ملي - ستارخان و باقرخان - پس از ماهها مبارزه و ستيز ، ابتدا تبريز و آذربايجان و سپس ايران را از چنگ استبداد رهايي بخشيدند.
مراكزتاريخي و باستاني
كاخ شهرداري
كاخ و تالار شهرداري تبريز در سال 1312 شمسي در گورستان متروك و مخروبة كوي نوبر با نظارت مهندسان آلماني ساخته شد . اين ساختمان داراي يك برج ساعت چهار جانبي است كه هر پانزده دقيقه يك بار،گذشت زمان را اعلام مي كند.
عمارت ائل گؤلي
شاه گؤلي ( استخر شاه ) سابق و ائل گؤلي (استخر مردم) فعلي از گردشگاههاي زيبا و دلكش تبريز است.
بقاياي عمارت ربع رشيدي
خرابه هاي ربع رشيدي باقيماندة ساختمانهاي عظيمي است كه در زمان ايلخانيان به همت رشيد الدين فضل الله وزير نامـي ايـران در محلة وليانكوي باغمشة تبريز ساخته شد. اين مكان به اصطلاح امروزي يك شهر علمي و دانشگاهي بود.
خانه مشروطيت
اين خانه محل اجتماع سران مشروطيت در تبريز بود و تاريخ ساختمان آن 1247 شمسي مطابق با 1288 هجري قمري است. باني اين خانه حاج مهدي كوزه كناني از فعالين نهضت مشروطيت بود. به علت ارزش هاي فرهنگي و تاريخي كه اين خانه دارد ، به ويژه پيوند آن با نهضت مشروطيت ، در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
قلعه آق گنبد ( هلاكو )
قلعة تاريخي آق گنبد در جزيره اسلامي (شاهي سابق ) واقع شده است . جزيره اسلامي يكي از چند جزيره بـزرگ دريـاچة اروميه و تنها جزيرة مسكوني آن است . قلعه مورد نظر بر فراز كوهي در اين جزيره قرار دارد ، قبر هلاكو و ديگر سرداران مغول در اين قلعه است.
جاذبه هاي طبيعي
ارتفاعات سهند
توده آتشفشاني سهند در50 كيلومتري جنوب شهرستان تبريز قرار دارد. حد شرقي آن از شهرستان هشترود و سر اسكندر و قره چمن مي گذرد و تا حدود قافلانكوه پيش رفته است . بلندترين قلة سهند به نام جام داغي اسـت بـه ارتفاع 3750 متـر. ايـن كـوه تعـداد زيادي قله هاي آذرين دارد كه بلندي 17 قلة آن از 3000 متر تجاوز مي كند .
ارتفاعات سلطان سنجر
كوه سلطان سنجر كوه آتشفشاني است كه در حدود 15 كيلومتري شرق زنوز واقع شده است و قلعه اي به ارتفاع 3255 متر دارد . اين كوه بيشتر ايام سال از برف پوشيده است.
ارتفاعات سلطان داغي
اين كوه در شمال غربي كوهستان سهند ، نزديك شهر اسكو قرار دارد ، با ارتفاعي حدود 3410 متر ، سومين قلة سهند محسوب مي شود. در قلة آن زيارتگاهي به نام سلطان حسام الدين وجود دارد.
ارتفاعات مورو داغ
كوه موروداغ در 36 كيلومتري غرب تبريز در جهت شرقي - غربي از ارتفاعات شمالي صوفيان به سمت تبريز كشيده شده است . اين رشته كوه در گردنة پايان از شمال تبريز مي گذرد و به گردنة شبلي منتهي مي شود. بلندترين نقطة موروداغ 2210 متر ارتفاع دارد و معروف ترين قله هاي آن چله خانة، پير موسي و خواجه مرجان است.
چشمة تاپ تاپان
اين چشمه به فاصلة 5 كيلومتري آذر شهر در جادة تبريز به مراغه واقع شده است . آب در حوضي طبيعي جمع مي شود و مورد استفاده قرار مي گيرد . آب اين چشمه از دسته آبهاي معدني بي كربنات كلسيك و منيزين گازدار و آهن دار است كه خواص درماني آن براي ازدياد گلبول هاي قرمز و تنظيم ميزان هموگلوبين خون، سهولت كار دستگاه گوارش و كمك به تغذيه و رشد ارزيابي شده است.
چشمه آب معدني كندوان
كندوان روستايي تاريخي و كم نظير است كه در فاصلة 22 كيلومتري جنوب اسكو در ميان دره اي با صفا و كنار رودخانة پر آبي به همين نام واقع شده است . فاصلة روستاي كندوان تا تبريز 62 كيلومتر است . اين روستا چشمة آب معدني مهمي به همين نام دارد كه براي درمان بيماران كليوي نقش به سزايي دارد.
غار اسكندر
غار اسكندر به فاصلة 30 كيلومتري تبريز در روستاي سعيد آباد واقع شده و دسترسي به آن از طريق جادة ترانزيتي تبريز - تهران ميسر است . عرض دهانة اين غار حدود 5 متر و ديوارهاي داخل آن داراي استالاكتيت هاي جالب توجهي است.
دره ليقوان
روستاي ييلاقي و كوهستاني ليقوان در جنوب شرقي تبريز و در دامنة كوهستان سهند قرار دارد. اين روستا از قسمت شرقي همجوار درة بسيار با صفايي است كه رودخانة ليقوان از آن مي گذرد و روستاهاي حاشية خود را مشروب مي كند.
دره سعيد آباد
يكي از دره هايي كه تابستان ها مورد بهره برداري وسيع قرار مي گيرد ، درة سعيد آباد است كه در 2 كيلومتري جادة ترانزيتي تبريز - تهران قرار دارد. اين دره معبر رودخانة سعيد آوا چاي است.
درياچه قوري گؤل
درياچه قوري گؤل در فاصلة 45 كيلومتري تبريز در مسير جادة تهران - تبريز قرار دارد و اين درياچة مثلث شكل با وسعت 240 هكتار با پستي و بلندي هايي نه چندان مهم احاطه شده است. اين درياچه به عنوان تالاب بين المللي به ثبت رسيده است.
جزيره اسلامي (شاهي)
جزيره اسلامي تنها جزيرة مسكوني و آباد درياچه اروميه است كه در اثر كمي بارندگي و تبخير آب درياچه در تابستان به صورت شبه جزيره در مي آيد . وجود اين جزيرة سرسبز و خرم با آب شيرين و گوارا ( جزيره 54 چشمه دارد ) در درياي شور و تلخ از عجايب و بدايع طبيعت و خلقت است . در جزيره 7 روستا با نامهاي آق گنبد ، كميچي ،تيمورلو ، قيچاق ، بوراچارلو و بهرام آباد با حدود 8 هزار نفر جمعيت وجود دارد.
شهرستان اهر
قلعة جوشين
قلعة جوشين يا جوشون در 26 كيلومتري غرب ورزقان به سوي جلفا در شش كيلومتري روستاي جوشين واقع شده و راه آن بسيار سخت و كوهستاني است . قلعه بر فراز كوهي است كه سه طرف آن را شيب هاي ديوار مانند احاطه كرده است و تنها راه ارتباطي آن يك گذر كوهستاني تنگ است كه فقط يك يا دو نفر مي توانند به زحمت از آن بالا روند . به همين علت نگهباني و دفاع از اين قلعه حتي با تعدادي معدود هم ممكن بوده است.
حمام كردشت
اين حمام در كناره رود ارس ، در جوار روستاي كردشت كه قلعه اي نيز به اين نام دارد واقع شده است. حمام كردشت از لحاظ طراحي داخلي و نقاشي هاي ديواري شايان توجه است.آب مصرفي حمام را از رودخانه ارس مي گيرند و پس از گرم شدن از طريق سيستم گرمخانه اي آن را به حوضچه هاي دروني انتقال مي دهند و پس از استفاده از آن، فاضلاب آن را از طريق سيستم هاي كانال كشي شده به بيرون هدايت مي كنند. ويژگي برجستة اين حمام آن است كه در حالت معمولي از سطح زمين قابل تشخيص نيست، زيرا در گودي ساخته شده است.
رباط شاه عباسي گويجه بئل
گردنه گؤيجه بئل در 93 كيلومتري تبريز و 24 كيلومتري اهر قرار دارد. در اين ناحيه دو كاروانسراي قديمي وجود دارد كه در زمستان مورد استفاده كاروانيان قرار مي گرفت. از تبريز به اهر ابتدا به كاروانسراي علياي گردنه بر مي‌خوريم كه به فاصله 3 كيلومتر از ابتداي گردنه ساخته شده است. كاروانسراي دوم (سفلي ) به فاصله 7 كيلومتر از كاروانسراي عليا در محوطه اي مسطح و مشرف به رودخانه قرار دارد. اين كاروانسرا محوطه بزرگ تر و گسترده‌تري را در بر گرفته و از دو بخش ، شامل حياط و قسمت مسقف كه داراي حجرات متعددي است، تشكيل شده است.
سنگ نبشته سقندل
اين كتيبه در كوهي به نام زاغي ياقيه در دو كيلومتري شرق ورزقان از توابع اهر قرار دارد. طول آن 115 و عرض آن 47 سانتي متر و مشتمل بر 10 سطر است . اين كتيبه به ساردوي دوم ( 33-750 ق . م ) پسر آرگيشتي اول تعلق دارد و در آن از حمله به ناحيه كوهستاني پولو آدري و گشودن 21 دژ و تصرف 45 يا 44 شهر در يك روز سخن مي رود.
جاذبه هاي طبيعي
ارتفاعات كمتال
كوهستان كمتال از مهم ترين و جالب ترين كوههاي ارسباران است. اين كوه 3100 متر ارتفاع دارد و از نوع كوههاي سنگي است . تندي دامنه ها و صعب العبور بودن آن ، كوهستان را از هر نوع هجوم مصون نگاه داشته و از مظاهر تمدن جديد نيز محروم كرده است .
ارتفاعات قوشا داغ
قوشا داغ از ارتفاعات مهم و قابل توجه ارسباران است كه در شمال شهر هريس و غرب رشته كوه سبلان و جنوب غربي مشكين شهر قرار گرفته است . بلندترين قلة آن در شمال هريس 3149 متر ارتفاع دارد. گردنة معروف گؤيجه بئل كه از زيباترين پديده هاي طبيعي است در محدودة اين كوهستان بر سر راه تبريز به اهر قرار گرفته است .
تالاب يوسفلو
اين تالاب در 33 كيلومتري شرق شهرستان اهر قرار دارد و تالابي دايمي است كه مورد استفادة پرندگان مهاجر آبزي قرار مي گيرد .
تالاب ديب سيز
اين تالاب در 25 كيلومتري شرق اهر قرار دارد و تالابي نيزاري و دايمي است كه مورد استفادة پرندگان مهاجر آبزي قرار مي گيرد.
تالاب خرمالو
اين تالاب در 42 كيلومتري جنوب غربي اهر قرار دارد و تالاب دائمي است كه علاوه بر استفاده هاي كشاورزي، در فصل زمستان مورد استفادة پرندگان مهاجر قرار مي گيرد.
اماكن زيارتي ومذهبي
مسجد جامع
مسجد جامع اهر در كوچه مسجد جمعة اين شهر واقع شده و منسوب به دوره سلجوقي و اتابكان است . اين مسجد از نظر شيوه معماري و تزئينات از مساجد بسيار زيباي استان است.
مقبره شيخ شهاب الدين اهري
شهر تاريخي و زيباي اهر به نام مدفن عارف بزرگوار شيخ شهاب الدين اهري در تاريخ معروف و مشهور است. بقعة اين عارف نامدار در بخش جنوبي اهر در محوطة بسيار با صفايي كه در حال حاضر گردشگاه اهالي اين شهر است بنا شده است. شيخ شهاب الدين اهري از عرفاي مشهور قرن هفتم هجري است كه در اين مكان به هدايت و ارشاد طالبان حق و طريقت مي پرداخت و به درجة قطب نايل گرديد . شيخ شهاب الدين مذهب اثني عشري داشت.
شهرستان بستان آباد
شهرستان بستان آباد درمحل شهر باستاني وگمشده اوجان بنا شده است. نام اوجان از قرن ششم به بعد در اكثر سفرنامه ها و كتابهاي تاريخي آمده است. حمدالله مستوفي در نزهه القلوب مي نويسد : « آن را بيژن بن گيو بن گودرز ساخت. غازان خان امارتش را تجديد كرد. از سنگ و گچ بارو كشيد و شهر اسلام خواند و دارالملك ساخت.هوايش سرد و آبش از كوه سهند جاري است . حاصلش غله و بقولات بود. ميوه او جان از اقليم سفيد چهره و شافعي مذهب اند. فرمانروايان تركمنان و صفويه مدتها در قصر غازاني در اوجان مجالس عيش و نوش داشتند، اما در روزگار فرمانروايان بعدي آذربايجان حوادث و جنگهاي خونين متعددي اوجان را در معرض انهدام و ويراني قرار داد كه امروزه از آن همه آباداني و زيبايي فقط يك رودخانه و يك دهستان به نام اوجان در جغرافياي آذربايجان باقي مانده است.
جاذبه هاي طبيعي
غار آغ بولاق
اين غار در قسمت جنوبي روستاي قره چمن از توابع شهرستان بستان آباد واقع شده و از نوع غارهاي استالاكتيت است. عرض دهانة غار حدود 2 متر است و دسترسي به آن از روستاي قره چمن امكان پذير است.
شهرستان بناب
بناب به معناي سرزميني است كه ريشه اش در آب و يا نزديك آب است . اين شهر قبل از حمله مغولان بسيار آباد و پر رونق بود. در گورستانهاي منطقة قره قشون ،در ارتفاعات جنوبي آن آثاري مربوط به قرن هاي هشتم و نهم هجري به دست آمده است. آثار و بقاياي بناهاي تاريخي نشانگر آباداني آن در دوره صفويه است. با وجود اينكه بناب از شهرهاي مهم آذربايجان است، از نقطه نظر اقتصادي ، سياسي و تاريخي پيوسته تحت تأثير مراغه بوده است.
مراكزتاريخي وباستاني
قلعه ضحاك عجب شير ( داش قلعه )
در 28 كيلومتري شرق عجب شير در ساحل شرقي درياچه اروميه در 95 كيلومتري جنوب تبريز، قلعه ضحاك عجب شير واقع شده است. در ارتفاعات مقدم سهند غربي ، كوه سنگي مجزايي در دره سربرآورده كه به داش قلعه ضحاك معروف است. در پاي اين كوه قبرستاني است كه در آن مجسمه سنگي قوچي قرار دارد . در كنار قبرستان دهي است به نام ينگجه و در شمال قلعه روستاي بازار ( بالاس ) قرار دارد . رسيدن به اين روستا فقط با خودروهاي بياباني و از راه روستاي گنبد ( كنبد ) و قريه هزاره ممكن است.
جاذبه هاي طبيعي
تالاب قبادلو
اين تالاب در 22 كيلومتري شمال غربي عجب شير، بالاتر از بندر رحمانلو قرار دارد و بخشي از پرندگان تالاب هاي حاشيه‌اي درياچه اروميه را به خود جذب مي كند.
جزيره قريون داغي ( كبودان )
جزيرة قريون داغي يكي از بزرگ ترين و زيباترين جزاير غير مسكوني درياچه اروميه است كه در فاصله12 كيلومتري بندر رحمانلو در قسمت جنوب شرقي درياچه اروميه قرار گرفته است . طول جزيره 9 كيلومتر ، عرض آن 4 كيلومتر و مساحت كل آن 3175 هكتار است و از سطح درياي آزاد 1521 متر ارتفاع دارد . جزيرة قويون داغي تنها جزيرة درياچة اروميه است كه در تمام سال داراي آب شيرين است. آب شيرين جزيره براي مصرف حيوانات وحشي از دو چشمه اي كه در جنوب آن قرار دارد تأمين مي شود . جزيرة قويون داغي زيستگاه قوچ و ميش ارمني و گوزن زرد ايراني است. اين گوزن يكي از نادرترين گونه هاي گوزن جهان است . اين مجموعه از طرف يونسكو به عنوان يكي از 59 قطعه منطقه حفاظت شده كه داراي گونه هاي كمياب گياهي و حيواني است به ثبت رسيده است .
جزيره اشك
اين جزيره در قسمت جنوبي كبودان ، در 40 كيلومتري بندر گلمانخانه قرار دارد . داراي وسعتي معادل 2115 هكتار و ارتفاعي در حدود 1270 متر از سطح درياست . اين جزيره يك چشمه آب شيرين دارد و يكي از جالب ترين زيستگاههاي پرندگان بومي و مهاجر از جمله فلامينگو و تنجه است . از نظر پوشش گياهي شبيه جزيره كبودان است . گوزن زرد ايراني نيز در آن زندگي مي‌كند.
جزيره آرزو
اين جزيره نيمه جنگلي با مساحتي حدود 542 هكتار در غرب جزيره كبودان قرار گرفته است و 1270 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. اين جزيره پذيراي پرندگاني نظير فلامينگو ، كاكايي و غاز است.
جزيره اسپير
اين جزيره با مساحتي معادل 1151 هكتار در غرب كبودان و 27 كيلومتري بندر گلمانخانه واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دريا 1270 متر است و همه ساله پذيراي پرندگاني چون فلامينگوها ، پليكان ها ، كاكايي ها و غار است.
بندر رحمانلو
بندر و روستاي رحمانلو از دهستان ديزجرود عجب شير ، در ساحل شرقي درياچه اروميه واقع شده است. اين بندر يكي از ينادر مهم درياچه اروميه در آذربايجان شرقي است . در سمت شمالي بندر رحمانلو اسكله اي براي پهلو گرفتن كشتي هاي باري و مسافري ، در بخش جنوبي محلي براي مسافريني كه به منظور استفاده از آب و لجن درياچه كه براي درمان برخي از بيماري ها مفيد است به اين بندر مي آيند بنا شده است .
بنادر دانالو و زينت لو
بندرهاي دانالو، قباد لو و زينت لو نيز در ساحل شرقي درياچه اروميه و در حدود 25 كيلومتري عجب شير واقع شده اند كه از نظر اهميت در مرتبة بعد از بندر رحمانلو قرار دارند . در تابستان بسياري از مردم براي استفاده از آب و لجن درياچه به اين بنادر روي مي آورند .
بنادر دانالو و زينت لو
بندرهاي دانالو ، قباد لو و زينت لو نيز در ساحل شرقي درياچه اروميه و در حدود 25 كيلومتري عجب شير واقع شده اند كه از نظر اهميت در مرتبه بعد از بندر رحمانلو قرار دارند. در تابستان بسياري از مردم براي استفاده از آب و لجن درياچه به اين بنادر روي مي آورند.
اماكن زيارتي ومذهبي
مسجد مهرآباد
اين مسجد در كنار ميداني كه سابقاً مهرآباد نام داشت بنا شده است . اين مسجد از يك نظر در بين مساجد منطقه داراي اهميت خاص و استثنايي است ، و آن مربوط به وجود كتيبه تاريخ دار آن است كه در ديوار قسمت شمالي نصب شده است . هزينه بناي مسجد توسط بي بي خانم دختر منصوربيگ پرداخت شد . مسجد در سال 951 هجري قمري در زمان سلطنت شاه طهماسب ساخته شده است.
شهرستان سراب
منطقه سراب از جمله مناطقي است كه از ديرباز مسكوني بوده است . وجود كتيبه اورادتويي ، تپه هاي باستاني و معابد سنگي در حومه اين شهر نشانگر قدمت تاريخي منطقه است. سنگ نبشته رازليق كه يك باستان شناس آلماني در سال 1971 آن را خواند به خط ميخي و متعلق به آرگيشتي دوم پسر روساي اول است. در منطقه سراب آثار متعددي از جمله معابد سنگي ، قلاع و يك چهار طاقي متعلق به دوران تمدن ساساني به جاي مانده كه مبين اهميت آن در دورة ساساني است . شهر سراب در دوران حكومت مغولان از مراكز عمده حكومتي در آذربايجـان بود . در زمان حكومت چوپانيان نيز سراب مورد توجه بود و حكومت آن با « جاني بيك خان » از اولاد « جوجي خان » بود كه در سال 758 در اين شهر كشته شد. در اوايل حكمراني صفويه كه شهرهاي تبريز و اردبيل از شهرهاي مهم به شمار مي رفتند، سراب به دليل نزديكي به اين دو شهر از اهميت ويژه اي برخوردار بود. جنگ شاه اسماعيل و خليل پاشا در سراب روي داد و آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقي در اين منطقه جنگيد .
مراكزتاريخي وباستاني
تپه باستاني قلعه جوق
اين تپه در 2 كيلومتري شمال سراب در دهكده اي به همين نام واقع شده است. ارتفاع آن 30 متر است و مساحتي در حدود 20 هزار متر مربع ( به شعا 80 متر ) دارد . در اين تپه انواع سفال از دوران ما قبل تاريخ و هزاره دوم قبل از ميلاد و دوران پارتها تا قرون اوليه اسلامي و سفال هايي مرصع در انواع مختلف به حد وفور پيدا شده است .
تپه باستاني امام چاي
در شمال شرقي روستاي امام چاي سراب ، تپه اي باستاني به نام امام چاي وجود دارد. مساحت تپه حدود 4000 مترمربع و ارتفاع آن از زمين هاي اطراف 20 متر است . در نتيجه حفاري هاي غير مجاز و خاك برداري هاي زراعتي كه در اين تپه صورت گرفته ، موارد زير مشخص شده است : تعدادي قبرهاي اسلامي ، يك رگه با سفال مختلف مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد ، يك رگه آثار خاكستر و زغال از يك آتش سوزي و يك دورة تاريخي با سفالهاي مختلف و خشت خام.
اماكن زيارتي ومذهبي
مسجد اسنق
در روستاي اسنق از توابع محال آلان بر آغوش سراب مسجدي با ستون ها و روبناي سنگي و سنگ نبشته هاي زيبا قرار دارد . اين مسجد در وسط روستا ميان حياط وسيعي بنا شده است .در داخل مسجد منبر چوبي منبت كاري شده شكسته و درهم ريخته اي وجود دارد كه همزمان با بناي مسجد ساخته شده است . بر روي قطعه اي از بازوي آن نام باني مسجد ، صاحب فخرالدين محمد قيد شده است . آثار باقيمانده از اين منبر نشان مي دهد كه چند هنرمند توانا ، مدتي دراز صرف ساختن آن كرده اند .
مسجد جمال آباد
جمال آباد نام روستايي است از محال آلان بر آغوش كه در 6 كيلومتبر شمال مهربان و21 كيلومتري جاده تبريز - سراب قرار گرفته است . اين روستا مسجد كهني دارد كه 6 ستون عظيم سنگي سقف چوبي آن را نگه داشته است . ظاهراً اين مسجد در ابتدا داراي ديوارهاي سنگي و سقف گنبدي بود كه بعدها سقف و ديوارها فرو ريخت و قطعات آن هر يك در جايي افتاد و يا به جاي ديگري انتقال يافت . جنس سنگهاي به كار رفته در مسجد عموما آهكي است.
مسجد جامع سراب
مسجد جامع سراب يادگار قرن نهم هجري قمري است . اين مسجد بدون گلدسته و مناره است و از يك شبستان بزرگ و يك حياط كوچك در سمت غربي و دو در ورودي تشكيل شده است . شبستان مسجد مجموعه اي است از 60 گنبد كه همه آنها (به اسثناي رديف چهارم از شرق ) مستقيماً بر روي طاق جناقي و ستونها نهاده شده اند .
بقعه شيخ اسحاق
در ساحل جنوبي رودخانة كوچك روستاي خانقاه محال خانمرود بقعه آجري بزرگي قرار گرفته كه به بقعه شيخ اسحاق معروف است . در مورد هويت شيخ اسحاق و صاحبان ديگر قبرهاي اين بقعه اطلاعات مستندي در دست نيست .
امام زاده بزرگ
اين امام زاده در جنوب غربي شهر سراب ، جنب قبرستان عمومي شهر واقع شده است . بنا داراي دو مناره به ارتفاع 9 متر است كه از كنگره و مأذنه آن اثري بر جاي نمانده است . نوع ساختمان ساده است ، ولي در بعضي قسمت ها با آجر چيني ، تنوعي به ظاهر ساختمان داده اند. سبك بنا و ستونها آن را به قرن هشتم و نهم منسوب مي كند.
شهرستان شبستر
شبستر از شهرهاي قديمي آذربايجان است . نام اين شهر در كتاب هاي تاريخي قديم آمده است . بيشترين آوازه شهر شبستر به وجود بزرگاني مانند ؛ شيخ محمد شبستري عارف نامدار و صاحب مثنوي گلشن راز ، ميرزا علي اكبر شبستري طنزسراي برجستة آذربايجان ، شهيد راه حق شيخ محمد خياباني مربوط است.
مراكزتاريخي وباستاني
روستاي تاريخي سيس
اين روستا در 14 كيلومتري شبستر ، در سر راه صوفيان به شبستر واقع شده است و داراي آثار تاريخي متعددي است.
جاذبه هاي طبيعي
ارتفاعات ميشو
كوه ميشو در شمال درياچة اروميه است و جلگه مرند را از جلگة شبستر و درياچه اروميه جدا مي كند . شهرستان مرند در دامنه شمالي و شهرستان شبستر در جبهه جنوبي اين كوهستان قرار دارد . حداكثر ارتفاع ميشو داغ 2855 متراست.
بندر شرفخانه
بزرگترين بندر ساحلي درياچة اروميه است كه در شهرستان شبستر واقع شده و رشته اي از راه آهن تبريز. جلفا كه از صوفيان منشعب مي شود به شرفخانه منتهي مي شود. در اين بندر تأسيسات نسبتاً مهم بندري و انبارهاي كالا وجود دارد. اين بندر در شمال شرقي درياچه ، در فاصله 49 كيلومتري صوفيان و 30 كيلومتري جنوب شبستر و 88 كيلومتري شمال غربي تبريز واقع شده است . در فصل تابستان تعداد كثيري از مردم به منظور استفاده از آب و لجن درياچه براي آب درماني و لجن درماني ، به اين بندر وارد مي شوند .
بندر آق گنبد
اين بندر در جزيره شاهي ( اسلامي ) واقع شده و يكي از بنادر مهم درياچه اروميه در امور بازرگاني و اقتصادي است . بندر آق گنبد ارتباط اهالي هفت روستاي آق گنبد را با شهر اروميه برقرار مي كند. بندر آق گنبد در ساحل غربي جزيره اسلامي و در سمت شرقي درياچه اروميه واقع شده است .
اماكن زيارتي ومذهبي
مسجد جامع تسوج
مسجد جامع تسوج از توابع شبستر در رديف آثار قديمي اين منطقه است . بر روي سر در اين مسجد فرماني است از سلطان محمد خدابنده كه با خط ثلث برجسته بر روي سنگ فلفلي يكپارچه اي نقر شده است . كتيبه فرمان نشان مي دهد كه تسوج داراي اهميت و جمعيت زياد بود و موقعيت سوق الجيشي مهمي داشت ؛ اين جهت مورد عنايت و توجه شاه صفوي قرار گرفت.
مقبره شيخ محمود شبستري
اين مقبره در شهر شبستر و در وسط باغچه اي موسوم به گلشن قرار دارد و محل دفن سعد الدين محمود بن عبدالكريم بن يحيي از مشاهير و عرفاي آذربايجان و خالق مثنوي معروف گلشن راز ، و استادش بهاء الدين يعقوب تبريزي است . بنادر طي زمان بارها تعمير و بازسازي شده است. در باغچة مقبره ، چند قطعه سنگ حجاري شده وجود دارد كه سه قطعه از آنها جالب و ارزنده است. دو قطعة ديگر به شكل صندوق است كه احتمالاً از سنگ هاي پايه در ورودي باغچه بوده و ديگري پايه سنگي مقرنس مشعلي است كه از نوع سنگ هاي كبود معمولي است.
شهرستان كليبر
در روزگار قديم اهر و كليبر از قصبات پيشگين (مشگين شهر ) بودند. از نظر تاريخي ، كليبر به خاطر وجود قلعه بابك كه روزگاري مركز قدرت بابك خرمدين بوده ، داراي اهميت فوق العاده اي است.
مراكزتاريخي وباستاني
قلعه جمهور ( بذقالاسي )
قلعه جاويدان يا قلعة جمهور يا دژ بذ كه امروزه به نام قلعه بابك معروف است در 5 كيلومتري جنوب غربي كليبر واقع شده است . اطراف اين قلعه را از هر طرف دره هايي به عمق 400 تا 600 متر فرا گرفته است و تنها يك راه بز رو دارد . از همين جا بوده كه بابك خرمدين قهرمان تاريخي آذربايجان و يارانش به مدت 22 سال سپاهيان عرب را كه براي سركوب جنبش و قيام او آمده بودند ، در كوهها و گردنه ها سرگردان كرد و با شبيخون هاي خود آنان را از دم تيغ گذارند و به شكست و هزيمت وادارشان كرد.
قلعه پشتو
يكي از با ارزش ترين و جالب ترين آثار تاريخي بخش هوراند از شهرستان اهر قلعه پشتو يا پشتاب است كه بر بلندترين كوه بين روستاهاي پشتاب و كوجان قرار گرفته است . روستاي پشتاب در 12 كيلومتري غرب هوراند و 50 كيلومتري اهر واقع شده است. در ساخت ديوارهاي قلعه از سنگ هاي لاشه اي ، ملاط ، گل رس ، ساروج و مقداري آجر استفاده شده است . تنها راه ورودي به قلعه معبدي است از سمت شمال با 220 پله سنگي.
قلعه پيغام
قلعه پيغام ( پيكان ) در كنار راه شوسه اهر به كليبر واقع شده و فاصلة آن از كليبر 13 و از قلعة بابك 18 كيلومتر است. اين قلعه بر روي تپه بنا شده است . كوه پيغام داراي پرتگاههايي خطرناك است كه در اثر فرسايش و ساييدگي طبيعي به شكل ايوان هاي بزرگ و كوچك با ديوارهاي صخره اي در آمده و با استفاده از اين موقعيت طبيعي ، بر روي سكوهاي آن ، در صد رديف ، استحكامات مختلفي ساخته شده است. درباره شهرت و وجه تسمية قلعه چنين آورده اند كه اين قلعه در ديدرس بيشتر قلعه ها و استحكامات بابك بوده است و چون دستورات نظامي را از اين قلعه به وسيله آتش به سايرين خبر مي دادند ، به قلعة پيغام معروف شد.
قلعه نودوز
قلعه نودوز يا نقدوز در 25 كيلومتري جنوب شرقي اهر واقع شده است . اين قلعه بر فراز قله كوهي مرتفع مشرف به رودخانه اهر چاي احداث شده است . ارتفاع برج اين قلعه 11 متر است . با سنگهاي تراش خورده رسوبي به رنگهاي آجري و زرد و با ملاط گچ و آهك بنا شده است .
قلعه آواريس
قلعه آورايس منسوب به دوره ساساني تا قرن سوم هجري است . اين دژ قديمي در 5/22 كيلومتري جنوب خدا آفرين و 11 كيلومتري جاده شوسه اهر - كليبر واقع شده است .
قلعه قهقهه
در دهستان يافت از بخش هوراند شهرستان اهر ، نزديك روستاي گنجويه و قره آغاجلو ، بر فراز كوهي مرتفع و صخره اي ، قلعه و زندان قهقهه ( كهن دژ ) ساخته شده است . از روستاي گنجويه و قره آغاجلو تا دامنه قلعه قهقهه حدود 3 كيلومتر راه كوهستاني است . در سمت شمالي اين قلعه هفت برج و بارو بنا شده كه با ديوارهاي بلند و محكم محصور است . راه ورود به قلعه طوري ساخته شده كه بيش از يك نفر نمي تواند از آن بگذرد . سه طرف قلعه (جنوب ، شرق و غرب ) با ديوارهاي بسيار بلند و صخره اي مشرف بر پرتگاههاي طبيعي و خطرناك است . اين قلعه درك دوره صفويه محل نگهداري مجرمين سياسي بوده است.
منطقة تاريخي قوبول دره سي
قوبول دره سي در يك كيلومتري غرب قريه چناب از توابع هوراند ( دو كيلومتري جاده اهر - كليبر ) پشت كوه سنگي مرتفعي واقع شده است . در مقابل آن ، كوه هشت سر قرار دارد كه به روايتي مسكن اصلي بابك خرمدين بوده است . تپه تاريخي اژدها داش در اين دره قرار دارد . بر بدنه و بالاي آن غارهايي است كه به گفته اهالي هر كدام گنجايش بيش از 2 هزار نفر را دارد.
تپه باستاني اژدها داش
در دشت لشگرگاه هوراند از توابع شهرستان كليبر تپه بسيار كوچكي به شعاع تقريبي 15 و ارتفاع 5/1 متر وجود دارد كه در اصطلاح محلي به اژدها داش ( سنگ اژدها ) معروف است . از اين تپه آثاري مختلف از قبيل قطعات سفال و سنگ چخماق مربوط به قرون اولية هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده است.
پل هاي خدا آفرين
روي رودخانه ارس ، دو پل تاريخي به فاصله اندكي ( 100 ) متر از يكديگر بنا شده است كه به نام خدا آفرين مشهورند. اولي منسوب به قرن ششم هجري (دوره سلجوقيان ) است كه طول آن 160 متر است و از 15 طاق جناقي و هلالي با ابعاد نا مساوي و غير متشابه تشكيل شده است. مصالح ساختماني اين پل ، سنگهاي قلوه و لاشه در قسمت پايه ها و آجر در ساختمان طاق ها است و ملاط آن آهك و گچ است . پل دوم خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد ، داراي ده طاق است و منسوب به دوره صفوي است . مصالح ساختماني اين پل ، سنگ هاي قلوه و لاشه در قسمت پايه ها و آجر در ساختمان طاق ها است و ملاط آن آهك و گچ است . پل دوم خدا آفرين حدود 120 متر طول دارد . داراي ده طاق است و منسوب به دوره صفوي است . مصالح ساختماني آن سنگ تراشيده با ملاط گچ وآهك است.
جاذبه هاي طبيعي
منطقة حفاظت شده ارسباران
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 72 هزار هكتار در كناره هاي جنوبي رود ارس در شهرستان كليبر واقع شده و به عنوان مكان ذخيره بيوسفر در يونسكو به ثبت رسيده است و از ارزش هاي خاص گياهي و جانوري برخوردار است
شهرستان مراغه
مراغه از شهرهاي تاريخي و قديمي آذربايجان و ايران است . در 280 هجري فرمانروايي مراغه به محمد بن افشين بن ديوداد رسيد . بعد از وي برادرش يوسف به جاي او نشست و در سال 296 هجري به نام خود در مراغه سكه زد . در سال 317 هجري ، مسافريان ديلمي به مراغه دست يافتند . در سال 420 هجري قشون غز وارد مراغه شد . در سال 566 هجري مراغه جزو قلمرو سلجوقيان در آمد . در سال 622 هجري جلال الدين خوارزمشاه بدون برخورد يا مقاومت مهمي به مراغه آمد . در سال 628 هجري اين شهر به تصرف سپاهيان مغول درآمد . در سال 656 هجري مراغه مركز فرمانروايي هلاكوخان مغول شد . خواجه نصيرالدين طوسي با همكاري چند ستاره شناس مأمور تاسيس رصدخانه معروف مراغه شد . در سال 759 هجري مراغه به دست تيموريان ويران شد. در سال 1142 هجري شهر مراغه و دهخوارقان به دست نادر شاه گشوده شد . گرچه شيخ عبيدالله كرد در سال 1297 هجري خود را به حوالي مراغه رسانيد ولي هجوم وي و همراهانش دفع شد و سكون و آرامش به مراغه بازگشت.
بنا و يادمانهاي تاريخي
مقبره اوحدي مراغه اي
اين بنا محل دفن ركن الدين ابوالحسن مراغي مشهور به اوحدي مراغه اي عارف و شاعر پارسي گوي نامدار و صاحب مثنوي معروف جام جم است. مقبره اوحدي در ميان باغي سرسبز در شهر مراغه واقع شده است.
گنبد سرخ
از پنج مزار موجود در مراغه قديم ترين آن ها ، گنبد سرخ است كه در آذربايجان بيشتر به ( قرمزي گنبد ) شهرت دارد. عمارتي است چهار گوش با سقفي گنبدي كه بر مقرنس هايي كه هنوز سالم مانده اند نهاده شده است . كتيبه ها و نقوش هندسي از آجر سرخ تراشيده و كاشي مينايي رنگ بر بالاي درگاه بنا كار گذاشته شده است . بر زمينه اي از گچ خاكستري اين كتيبه ها نقوشي از گل و برگ گچ بري كه اثري از رنگ آبي در آنها ديده مي شود آراسته شده است . كتيبه هاي موجود نشانگر اين است كه بنادر، زمان حيات عبدالعزيز ساخته شده است.
گنبد مدور
گنبد مدور دومين مزار از قبرهاي پنجگانه مراغه است. اين بنا برجي است مدور كه از گنبد و سقف آن چيزي بر جاي نمانده و مزاري كاملا ناشناخته است . ارزش بنا در اين است كه ترقي و تكامل نماي مينايي را طي دوران كوتاه ميان تاريخ احداث اين بنا و تاريخ ساخت گنبد سرخ نشان مي دهد . بنا كه از آجر ساخته شده ، به سكوي بلندي از سنگ كه سردابي در ميان دارد ، نهاده شده است .
گنبد كبود
سومين مزار از قبرهاي پنجگانة مراغه كه ( قبر مادر هلاكو ) ناميده مي شود ، برجي است كبود و زيبا به شكل منشوري ده وجهي. پهلوهاي اين برج داراي طاق نما و حاشيه كاري و دندانه است و در كناره آن پايه هاي ستون مانندي ساخته شده است. اين برج نظير ديگر برجهاي مقبره دار دو طبقه است. قسمت پايين ، سرداب مخصوص دفن ميت است و قسمت بالايي اطاقي است مزين به گچ بري و كاشي نوشته . اطاق سقف بلندي دارد كه گنبد آن فرو ريخته و قسمت اعظم گچ بري و تزئينات و نوشته هاي آن نيز از بين رفته است.
گنبد غفاريه
اين بنا در قسمت شمال غربي مراغه كنار رودخانه صافي چاي واقع شده و تاريخ احداث آن در فاصله بين سال هاي 725 و 728 هجري قمري است . گنبد غفاريه بنايي مربع و آجري است كه بر بالاي سكويي سنگي و سردابه دخمه اي عميقي استوار است. در چهار زاويه آن ستون هايي با نقوش لوزي پخ ساخته اند.
قلعه و غار قيزلار قلعه سي
قيزلار قلعه سي (قلعة دختران ) يكي از مهم ترين آثار تاريخي و طبيعي شهرستان مراغه است. اين قلعه و غار در20 كيلومتري جنوب غربي مراغه و در سمت جنوبي درة بسيار عميق كوههاي كؤي داغ ( كوه كبود ) واقع شده است. ارتفاع كلي غار و قلعه نسبت به درة عميق مقابل حدود 18000 تخمين زده شده است. در ارتفاعات پشت قلعه باقيماندة يك ديوار خشتي به چشم مي خورد كه از بقاياي قلعة قديمي است.
گوي برج
اين برج در محله اتابك ، كوچة سبزيچي ها قرار دارده . پنجمين و آخرين مزار بزرگ مراغه است . متأسفانه اين بنا امروزه به ويرانه اي تبديل شده و نشانه و كتيبه اي كه بتوان با آن تاريخ بنا را معين ساخت در دسترس نيست.
جاذبه هاي طبيعي
چشمه ورجوي
چشمه معدني ورجوي در فاصله 5/8 كيلومتري جنوب مراغه از زمين خارج مي شود .آب چشمه وارد حوضچه اي مي شود و سپس به رودخانه مجاور آن مي ريزد .مظهر چشمه در ميان سنگهاي آهكي مجاور رودخانه قرار دارد كه آب آن همراه با گاز از زمين خارج مي شود.
چشمه گشايش
دهكده گشايش در 14 كيلومتري جنوب شرقي مراغه واقع شده است . از دهكده تا چشمه هاي معدني كه در جنوب غربي دهكده قرار دارند در حدود 700 متر راه است . در اين ناحيه دره اي وجود دارد كه رودخانه موردي در آن جاري است . در اين دره دو چشمه معدني وجود دارد . يكي از اين دو چشمه در قسمت جنوبي كه از زير سنگهاي آهكي آب خارج مي شود و ديگري در قسمت شمال دره است كه از سوراخي در يك سنگ آهكي كه به طرف رودخانه جلو آمده است با فشار و صدا بيرون مي جهد . مقدار و فشار بعد از هر جهش كاهش مي يابد اما جهش از نوع تكرار مي شود.
غار هامپوئيل (كبوتر)
غار كبوتر مراغه كه در اصطلاح محلي به عار هامپوئيل معروف است در 15 كيلومتري جنوب شرقي مراغه واقع شده است .اين عار در كمره كوهي صخره اي رو به جنوب قرار گرفته است . اهميت عار كبوتر به خاطر وجود چاله هايي عميق و مخوف است كه به صورت تندره هاي سنگي و تالارهاي بزرگ ديده ميشود .اين غار بيش از عارهاي ديگر مورد توجه عار شناسان و محققان و كوهنورداني است كه همه ساله براي باز ديد از آن به اين منطقه سفر مي كنند.
دره گشايش
دره گشايش در مسير رودخانه گشايش در كنار غار معروف كبوتر و در 20 كيلومتري شهر مراغه واقع شده است. در تابستان بازديد كنندگان غار كبوتر از طبيعت جذاب و زيباي اين دره بهره مند مي شوند.
تالاب آلمالگي
اين تالاب در ارتفاع 2400 متري ، در جنوب شرقي ارتفاعات سهند قرار دارد و 20 هكتار مساحت دارد . تالاب پوشيده از نيزار و گياهان آبزي است كه از نظر لانه گزيني پرندگان نظير سرسبز و چنگر شرايطي مناسب دارد و به همين دليل داراي ارزش تفرجگاهي است.
اماكن زيارتي ومذهبي
مسجد ملا رستم
در كنار ميدان ملا رستم شهر مراغه كه با خيابان اوحدي فاصلة كمي دارد، يكي از جالب ترين آثار تاريخي مراغه قرار دارد. اين بنا مسجدي است به نام ملا رستم كه متأسفانه كتيبه اي در بناي مسجد نيست تا نام معمار و نام باني بنا را مشخص كند.
مسجد معزالدين
در سمت غربي ميدان خشكبار مراغه كه سابقاً در ميدان آرد فروشان معروف بود ، مسجدي قديمي وجود دارد كه به مسجد معزالدين معروف است . در فضاي كلي اين بنا يك مسجد كوچك ديگر و مقبره اي گنبد دار وجود دارد . اين مسجد در زمان سلطنت شاه طهماسب به وسيله فردي به نام حاجي نبي بازسازي گرديد. علاوه بر اين در سال 1372 هجري قمري نيز تعميراتي در مسجد صورت گرفت كه در يك كتيبه با خط نستعليق درشت نوشته شده است.
مسجد شيخ بابا
يكي ديگر از مساجد تاريخي مراغه مسجدي موسوم به شيخ بابا است كه آن نيز در سالهاي اخير بازسازي شده است . از در اصلي و اوليه مسجد آثاري به جاي مانده كه در جريان نوسازي مورد استفاده قرار گرفت.
مسجد جامع مراغه
اين مسجد در خيابان خواجه نصير مراغه واقع شده و داراي دو در است كه يكي به خيابان و ديگري به بازار سبزي فروشان اين شهر باز مي شود . كتيبه هاي موجود و شيوه معماري مسجد نشانگر تعلق آن به دوره صفويان است.
امام زاده معصوم
اين امام زاده در شش كيلومتري جنوب شرقي مراغه در دهكده اي به نام ورجوي واقع شده است . در جوار اين امام زاده يك گورستان بزرگ قديمي وجود دارد كه داراي سنگ قبرهاي منقش به تير و كمان ، نيزه و شمشير و سپر است . يكي از نمونه هاي جالب اين سنگ ها ، صندوق سنگي منقشي است كه در تاريخ 1085 هجري قمري دارد.
شهرستان مرند
تاريخ شهر مرند به چند قرن قبل از ميلاد مسيح مي رسد. در دايره المعارف بزرگ اسلامي آمده است كه مرند مركز سكونت اقوامي مهم در دورة كلده و آشور بود. شواهد تاريخي نشان مي دهد كه مرند در روزگار قيام بابك خرمدين جزو قلمروي او بود و محمد روادي حكمران مرند از بابك اطاعت مي كرد. در دورة قاجاريه به دليل رونق فعاليت صنعتي ، بازرگاني و معدني ماوراء ارس و داد و ستد بين تبريز و خوي با باكو و تفليس مهاجرت و مسافرت مردم آذربايجان به روسيه همچنين لزوم مبادلات پستي و راه كراواني ، به شهرت و آباداني مرند افزوده شد .
جاذبه هاي طبيعي
ارتفاعات كيامكي
در شمال غرب استان ، بلندترين كوه منطقة جلفا به ارتفاع 3347 متر به نام كيامكي قد برافراشته كه به علت آب و هواي مساعد كوهستاني ، برف و باران كافي و مراتع و چمنزارهاي سر سبز ، روستاها و آبادي هاي متعددي را در دامنه ها و دره هاي خود جاي داده است.
چشمه معدني صوفيان
حدود 5/4 كيلومتر پس از صوفيان به سوي مرند در ارتفاعات سمت چپ جاده ، كنار يك تپه از چند محل آب گازدار از زمين خارج مي شود و در دو دامنه تپه جريان مي يابد. يكي از اين مظهرها كه از همه بزرگتر است ، يك حوضچه طبيعي به وجود آورده است .
آبشار آسياب خرابه
آسياب خرابه ( خارا با دييرمان ) يكي از زيباترين مناطق ديدني آذربايجان شرقي است. اين آبشار به علت وجود ويرانه هاي يك آسياب آبي به آسياب خرابه معروف است. براي رسيدن به اين مكان بسيار دل انگيز بايد از جاده مرند - جلفا به مهدي شهر ( علمدار- كرگر ) وارد شد و با عبور از يك جاده خاكي در نوار مرزي ايران و جمهوري آذربايجان و گذشتن از يك جاده فرعي ، به دره اي با صفا رسيد كه محل آسياب خرابه است.
غار دوگيجان
اين غار كه از نوع غارهاي استالاكتيت است در شرق شهر مرند قرار دارد و راه دسترسي به آن سواره رو مي باشد . دهانه آن به عرض 5/3 متر است.
اماكن زيارتي ومذهبي
كليساي سن استپانوس
كليساي سن استپانوس يكي از كليساهاي با عظمتي است كه بين قرن هاي چهارم تا ششم هجري ( 10 تا 12 م ) ساخته شده است. اين كليسا در 16 كيلومتري غرب جلفا در دره اي سبز و خرم معروف به دره شام بر يك بلندي بنا شده است. سبك معماري آن آميزه اي است از شيوه هاي معماري اورارتو ،اشكاني ، يوناني و رومي كه بعد از ساخت بناهاي شگرف اچميادزين ، طاديوس ، استپانوس . اين تداخل سبك ها به نام سبك و شيوه ارمني مشهور شد .
شهرستان ميانه
ميانه يكي از شهرهاي تاريخي و كهن آذربايجان و ايران است . بنا به نوشته دياكونوف در تاريخ ماد ، سال 720 قبل از ميلاد در آذربايجان و كردستان امروزي ، سرزمين ماننا قرار داشت و مركز آن در نزديكي درياچة‌اروميه بود. ميانه پايگاه نيروهاي سلاطين و محل كسب فرامين آنها بود. اوچ تپه كه امروز يكي از دهستانهاي اين شهر است در زمان نادر شاه افشار قرارگاه لشكريان او بود. نادر در لشكركشي هاي خود بر عليه عثماني بيشتر در اين محل اقامت مي كرد. در زمان احمد شاه قاجار و رضا شاه ، ميانه يكي از مراكز حكومتي خاندان فيروز و ميرزا فرمانفرماييان بود.
مراكزتاريخي وباستاني
پل دختر
اين پل بر روي رودخانه قزل اوزن در مدخل ارتفاعات قافلانكوه در 20 كيلومتري جنوب شرقي ميانه احداث شده است . تاريخ بناي آن به درستي معلوم نيست و كتيبه اي هم كه تاريخ بناي پل را نشان مي داد ، ساييـده شده و مـتن آن از بـين رفتـه اسـت . پـل دختر ميانه در طول تاريخ بارها تعمير و بازسازي شده است. مي توان به تعميرات سال 923 هجري توسط شاه بيگم ، 1084 هجري ، همچنين در زمان آغا محمد خان قاجار و يكبار بعد از شهريور 1320 شمسي اشاره كرد.
جاذبه هاي طبيعي
ارتفاعات بزغوش
كوهستان بزغوش در جنوب كوهستان سبلان و شمال غربي شهرستان ميانه قرار گرفته است . اين كوهستان از نوع كوههاي سنگي و صخره اي است و بلندترين قله آن 3304 متر ارتفاع دارد . اين كوهستان در حوالي شهر ميانه با مراتع سرسبز و خرم پوشيده شده است .
تالاب ماهي آباد
اين تالاب در 20 كيلومتري شمال ميانه قرار دارد كه تالابي فصلي است و مصارف كشاورزي دارد و در مواقع پرآبي ، مورد استفاده پرندگان مهاجر است.
اماكن زيارتي ومذهبي
مسجد سنگي ترك
روستاي ترك از توابع شهرستان ميانه يكي از قصبه هاي قديمي استان است كه در اسناد تاريخي نام آن بارها مورد اشاره قرار گرفته است . در اين روستا مسجدي است كه نماي آن از سنگ هايي خوش تراش و كنده كاري شده است و كتيبه هايي كه تاريخ تعمير مسجد را مي رساند ، در آن نصب شده است. در مورد تاريخ ساخت مسجد نظرات مختلفي وجود دارد. برخي بناي مسجد را به امام حسين (ع ) مربوط مي دانند و برخي ديگر آن را به خاندان مغول به ويژه سلطان الجايتو نسبت مي دهند .
بقعه امامزاده اسماعيل
اين بقعه كه به مقبره كمال الدين نيز مشهور است در قسمت جنوبي مسجد جامع واقع شده است ديوارهاي آن با آجر ساخته شده است و سطح خارجي گنبد آن با كاشي هاي فيروزه اي رنگ پوشيده شده است . در حال حاضر بقعه كاملا نوسازي شده و از بناي اوليه آن تنها كتيبه اي به بالاي سر در بناي فعلي باقي مانده كه تاريخ و نام باني بنا را مشخص مي سازد.
لطفا منتظر باشید ...
