استان زنجان كه آن را فلات زنجان نيز مي نامند، در ناحيه مركزي شمال غربي ايران واقع شده است. استان زنجان با هفت استان هم مرز است. اين استان از شمال به استان هاي اردبيل و گيلان, از شرق به استان قزوين, از جنوب به استان همدان, از جنوب غربي و غرب به استان هاي كردستان و آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي محدود است. استان زنجان بر اساس آخرين تقسيمات كشوري، داراي 3 شهرستان، 13 بخش, 8 شهر, 44 دهستان و 981 آبادي داراي سكنه است. استان مذكور از دو منطقه كوهستاني و جلگه اي تشكيل يافته است. مناطق كوهستاني اين استان اغلب داراي قله هاي مرتفع هستند و در نواحي شمالي شهرستان زنجان, بخش هاي مركزي، طارم عليا، طارم سفلي، ماه نشان، ايلات قاقازان و در غرب و جنوب غربي آن، شهرستان خدابنده (قشلاقات افشار) قرار گرفته اند. ساير نقاط استان را مناطق جلگه اي يا دشت هاي آن در برمي گيرند. ميزان بارندگي در اين استان، سالانه 323 ميلي ليتر و ميانگين تعداد روزهاي يخبندان آن در طول سال، 115 روز است. حداكثر مطلق دما در شهر زنجان 40 و حداقل آن 6/29- درجه سانتي گراد ثبت شده است. فصل سرماي منطقه از اوايل آذر ماه با بارش برف هاي پياپي كه سراسر استان و به ويژه ارتفاعات را مي پوشاند شروع مي شود و معمولاُ تا اواخر فروردين ماه ادامه دارد. مهم ترين بادهاي استان مشتمل بر باد سرمه ( مه ) و باد گرم است .دراستان زنجان رشته هاي مختلف صنايع دستي رواج دارد. از آن جمله گليم بافي در ابهر, قيدار و زنجان روستاهاي آن گيوه دوزي ابريشمي و نخي در انگوران و زنجان, چاروق دوزي در شهر زنجان, رنگرزي در ابهر, زنجان, قيدار, سفالگري در روستاي قلثوق, مليله کاري شامل سيني, سرويس بشقاب کاسه و وسايل مصرفي در شهر زنجان, ساخت انواع چاقو و کارد و قندشکن در زنجان, جاجيم بافي نواري در طارم عليا و ماه نشان, انگوران, کيسه بافي حمامي, نواري در انگوران, ماه نشان, قيدار و حکاکي روي مس در شهر زنجان را مي توان نام برد. ضمن آنکه بايد گفت قالي بافي از جمله هنرها و حرفي است که در اکثر شهرها و روستاهاي استان زنجان رونق و رواج دارد. اما شهر زنجان با آثار فلزي و بويژه چاقوهاي زيبا و تنوع آن مشخص مي شود و نام زنجان, اينگونه آثار هنري را به ذهن متبادرمي سازد.
چاقوسازي
از جمله صنايع دستي رايج و بسيار مهم در شهر زنجان است. اين صنعت از دوره صفويه به بعد رونق چشمگيري داشته و تا امروزه نيز با دگرگوني هاي فراوان در زنجان ادامه دارد. مشخصات مشترک چاقوهاي زنجان عبارت است از: ظرافت, تناسب, هنرنمايي در فن آبکاري و قدرت برش آن. هر چاقو شامل قطعات تيغه, فنر (در چاقوي ضامن دار دو فنر وجود دارد به نام فنر بزرگ و فنر کوچک), آستري (دو تکه است و همه قطعات چاقو روي آن سوار مي شود), روکش دسته, باربند (قسمتي برنجي که روي آستري است و لولاي تيغه در آن قرار دارد). انواع چاقوها عبارتند از: چاقوي ساده, ضامن دار, چاقوي ميوه خوري, چاقوهاي مرکب, کاردهاي شکاري, کاردهاي قمه اي, کاردهاي کمري, کاردهاي آشپزي و قلم تراش. از نکات جالب توجه آن که در هنر چاقوسازي به علت احتياج به نيروي بدني, اکثر استادکاران جوان بوده و استادکاران قديمي فقط به کار آموزش مشغول هستند.
مليله سازي
مليله سازي از جمله ظريف ترين رشته هاي فلزکاري و يکي از برجسته ترين صنايع فلزي ايران است. قديمي ترين مليله ايران به روايت اکثر محققان مربوط به سالهاي 550 تا 330 ق.م. (دوره هخامنشي) است. متأسفانه به دليل آن که اکثر اشياء مليله به منظور استفاده مجدد ذوب شده اند, نمونه هاي زيادي در دسترس نيست و تنها از دوره قاجاريه مقداري سرقليان, گيره استکان و سيني در اندازه هاي مختلف باقي مانده است. مليله سازي در زنجان بيش از 100 سال سابقه دارد و از اواخر دوره فتحعلي شاه قاجار شخصي به نام حاج اسداله طرح برگ فرنگ را در مليله ابداع و سبک خاصي را شروع کرد. نقوش رايج در مليله کاري زنجان عبارتند از: دندانه, تابيده, جقه, يا بته ترمه, ريزه جقه, برگ فرنگ, برگ, غنچه, پيچ, پيچک, سه چشمه و يک چشم مليله. توليدات مليله زنجان شامل گيره شربت خوري, گلاب پاش, قاب عکس, جاسيگاري, بشقاب, شکلات خوري, شيريني خوري, زنجير (که به آن کلافه اي مي گويند) گل سينه, گوشواره و قاب عکس است. مليله سازي زنجان در سطح کشور نيز شناخته شده بوده و داراي اعتبار خاصي است.
حکاکي روي مس
در حال حاضر حکاکي روي مس در شهر زنجان انجام مي شود. طرح هاي رايج در حکاکي مس زنجان بيشتر از طرح هاي قديمي و سنتي ايران الهام گرفته شده است و در بين نقوش مختلف اسليمي, ختائي, بته جقه, گل و بوته, مکان هاي تاريخي و مناظر شکار حيوانات است که از نگاره هاي عاميانه يا سنتي مايه گرفته است. صنعتگران اين رشته که تعدادشان بسيار کم و معدود است در شهر زنجان سکني دارند.
چاروق دوزي
چاروقي که هم اکنون در زنجان عرضه مي شود, به صورت يک صنعت دستي ظريف و تزئيني کاربرد دارد و به کلي با چاروق هاي قديمي متفاوت است. چاروق قديمي زنجان, نوعي پاي پوش بوده است که از چرم خام ساخته شده و در روستاها بيشتر مورد استفاده چوپانان قرار مي گرفت و اغلب بدون پاشنه بوده و با تسمه هايي به ساق پا پيچيده مي شد. در سالهاي اخير در زنجان نوعي چاروق ساخته مي شد که رويه آن چرم قرمز رنگي (که دباغان زنجان تهيه مي کردند) است و معمولاً هم بدون بند و تسمه بوده و نوکي عقابي و برگشته دارد. اين نوع چاروق که توليد آن از حدود 30 سال پيش نيز رواج داشت, اينک کمتر توليد مي شود. چاروق کنوني زنجان فرم و شکل خاص و ظريفي دارد و داراي حالتي زينتي بوده و بيشتر براي راه رفتن روي قالي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين نوع چاروق بيشتر به شکل نعلين و به صورت پاشنه دار ساخته مي شود و فقط کف آن از چرم بوده و رويه اش از نخ هاي ابريشم و گلابتون به رنگ هاي مختلف بافته و تزئين مي شود. از استادان معروف چاروق ساز زنجان, استاد "اصغر خطيبي" است که براي اولين بار اقدام به پاشنه گذاري جهت چاروق کرده است. از استادکاران معروف استان زنجان مي توان از خانم روح انگيز محمدي استادکار گليم, آقاي حسين فرجيان استاد چاقوسازي, آقاي غلامعلي رضايي استاد چاقوسازي, آقاي مظفر محمدي استادکار فرش, آقاي منصور کاظميان مقدم استاد کار مليله, آقاي نجف علي حاجيلو استادکار گيوه دوزي, آقاي کريم ابطحي استادکار مليله, آقاي رحيم بهشتي استاد چاقوسازي, آقاي محمد رسولي استادکار معرق و آقاي علي چراغي استاد پيکره تراشي نام برد.
لطفا منتظر باشید ...
